به گزارش خبرگزاری بسیج ، در سال های گذشته بسیاری از شرکت ها که اقدام به تأمین مالی نموده اند، به علت شرایط اقتصادی نتوانستند تعهدات خود را به موقع اجرا کنند. در نتیجه ارزش اسمی اوراق در سررسید و همچنین پرداخت سود های علی الحساب در مواعد مقرر توسط ضامن های اوراق پرداخت شد که این موضوع تجربه ی تلخی را برای این بنگاه های اقتصادی رقم زد. موارد مذکور بخشی از دیدگاه های یکی از فعالان پرسابقه بازار سرمایه به شمار می آید. فرصتی فراهم گردید تا با سید حسین میری، مدیر عامل شرکت تأمین سرمایه سپهر، پیرامون چالش های تأمین مالی و سایر مسائل بازار سرمایه گفتگویی انجام دهیم که در ادامه می خوانید.
روند تأمین مالی در بازارسرمایه با چه چالش هایی روبه روست ؟
پس از تصویب قانون بازار اوراق بهادار ، شرکت های تأمین سرمایه تأسیس و تأمین مالی در این بازار آغاز گردید و پس از گذشت زمان و معرفی هر چه بیشتر بازار سرمایه و روش های تأمین مالی به بنگاه های اقتصادی، حجم تأمین مالی افزایش پیدا کرد.
در این میان توجه به این نکته ضروری است که از مزایای تأمین مالی از بازار سرمایه در مقابل بازار پول، توان پرداخت اصل بدهی (ارزش اسمی اوراق) در سررسید اوراق و امکان تأمین مالی مبالغ بیشتر در این بازار می باشد.
اما از سوی دیگر، چالش و معضل همیشگی که مانع با اهمیتی در تأمین مالی بنگاه های اقتصادی بود هاست، بالا بودن نرخ موثر تأمین مالی در بازارسرمایه است. در 6 یا 7 ماهه گذشته، نرخ موثر تأمین مالی 24 تا 27 درصد بوده است.
همچنین با عنایت به لزوم وجود رکن ضامن در فرآیند انتشار اوراق بهادار بر اساس مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار، یکی دیگر از چالش های پیش روی شرکت ها، انتخاب ضامن می باشد.
معضل تضمین انتشار اوراق چیست؟
در سال های گذشته تعدادی از شرکت ها که اقدام به تأمین مالی از محل انتشار اوراق بدهی در بازار سرمایه نمود هاند، به علت شرایط اقتصادی موجود نتوانستند تعهدات خود را به موقع اجرا کنند. در نتیجه ارزش اسمی اوراق در سررسید و همچنین پرداخت سود های علی الحساب در مواعد مقرر توسط ضامن های اوراق پرداخت شد که این موضوع تجربه ی تلخی را برای این بنگاه های اقتصادی رقم زد. از این رو، همانطور که قبلا ذکر گردید، یافتن ن هادی که مسئولیت ضمانت اوراق را عهده دار شود، یکی از مهمترین چالش های پیش روی شرکت ها در فرآیند تأمین مالی از محل انتشار اوراق بدهی می باشد.
به جز اوراق های امین، بانک گردشگری و غدیر، اوراق نکول شده دیگری وجود دارد؟
اگر نکول به معنای عدم پرداخت باشد، خیر. اما تأخیر در پرداخت مبالغ مرتبط با اوراق در مورد بسیاری از ناشران مصداق دارد.
در وقوع این مشکل بیشتر بحث مقرراتی حاکم بوده یا مواردی دیگر؟
بی شک تحریم ها و شرایط بد اقتصادی که گریبان گیر بنگاه های اقتصادی می باشند، نقش موثری در عدم توانایی مالی و اعتباری ناشران در پرداخت به موقع تعهدات خود ایفا می نمایند. لیکن، با شروع به فعالیت شرکت های رتبه بندی ریسک نکول کاهش پیدا کرده و سرمایه گذاران با علم به رتبه ی اعتباری ناشران و ریسک های پیش رو، اقدام به سرمایه-گذاری در اوراق بدهی می نمایند. در سال های گذشته به منظور رتبه بندی شرکت ها به دنبال شرکت های رتبه بندی خارجی بودیم که به دلیل مسائل تحریم نتوانستیم با آن ها همکاری داشته باشیم. لیکن، در حال حاضر امید است که با آغاز به کار مؤسسات رتبه بندی در داخل کشور این مسائل مرتفع گردد.
چرا بیشتر مشتریانی که اوراق را در بازارسرمایه خریداری می کنند، حقوقی ها هستند؟
چنانچه استحضار دارید در چند سال گذشته حجم منابع همه صندوق ها 940 میلیارد تومان بود، اما در حال حاضر این رقم نزدیک به 140 هزار میلیارد تومان است. به عبارتی، گسترش نهادهای مالی در بازار کمک کرده تا صندوق ها از خریداران عمده ی اوراق های منتشره در بازار سرمایه باشند.
همچنین در گذشته عرضه ی اوراق در بانک ها انجام می شد و در نتیجه اشخاص حقیقی از مشتریان خرید اوراق بودند، لیکن، با عنایت به اینکه در سال های اخیر عمده اوراق در بازار سرمایه عرضه می شود، حجم خرید اشخاص حقوقی نسبت به اشخاص حقیقی افزایش چشم گیری داشته است.
از دلایل دیگر، وجود سایر فرصت های سرمایه گذاری با نرخ های بازدهی بالاتر برای اشخاص حقیقی است که باعث کاهش جذابیت سرمایه گذاری در اوراق منتشره در بازار سرمایه شده است و توجه به این نکته ضروری است که گا ها نرخ سود سپرده ی پرداختی به سپرده گذاران در بازار پول بالاتر از نرخ سود اوراق بدهی منتشره در بازار سرمایه می باشد.
چرا شرکت های تأمین سرمایه بیشتر نقش رابط یا اپراتوری در حوزه تأمین مالی دارند و به نظر شما دلیل محدودیت ابزار ها چیست؟
به نظرم این گونه نیست. تأمین سرمایه ها شرکت هایی هستند که تحت مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار بستر انتشار اوراق را در بازار سرمایه فراهم می نمایند. از سوی دیگر، آن سازمان با هدف حفظ منافع دارندگان اوراق، اقدام به بررسی مدارک و مستندات دریافتی و رعایت قوانین و مقررات و الزمات مندرج در رویه های موجود نموده و درصورت صلاحدید، اقدام به صدور مجوز انتشار اوراق بدهی می نماید.
در این فرآیند شرکت های تأمین سرمایه پس از ایفا نمودن نقش مشاور عرضه و دریافت مجوز انتشار اوراق از سازمان بورس و اوراق بهادار ، با ایفا نمودن سمت های متعهد پذیره نویسی و بازارگردانی، نقش موثری را در جمع آوری کلیه ی منابع مالی مورد نیاز شرکت ها و افزایش نقدشوندگی اوراق در بازار سرمایه ایفا می نمایند. نکته حائز اهمیت در محدودیت ابزار های تأمین مالی این موضوع است که اوراق بدهی موجود در بازار سرمایه بر اساس عقود اسلامی طراحی شد هاست و عقود اسلامی مورد پذیرش در شریعت کشور ما، محدود می باشد.
شایان ذکر است در یک سال گذشته، با تصویب دستورالعمل های انتشار اوراق منفعت، خرید دین و جعاله، فرصت های تأمین مالی از بازار سرمایه برای بسیاری از شرکت ها فراهم شد هاست.
از سوی دیگر، ابزار سازی در همه کشور ها یک فعالیت گروهی فی مابین کلیه ی نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه از جمله تأمین سرمایه ها می باشد که در این میان، نهادناظر نقش اصلی را ایفا می کند.
این روز ها، در تأمین سرمایه سپهر درگیر طراحی سناریوی مناسب تأمین مالی برای مجموعه ی بسیار بزرگی هستیم که برای این همکاری دو یا سه ماه زمان صرف شده است، لیکن، در این بین مسائل مالیاتی، قانون تجارتی و....وجود دارد، از این رو، به طور مرتب با این مجموعه در ارتباط هستیم تا بتوانیم یک ابزار مناسب را برای این شرکت طراحی کنیم.
عملکرد شرکت های تأمین سرمایه در حصول اهداف و انجام ماموریت هایشان چگونه ارزیابی می کنید ؟
به عقیده ی من و با در نظر گرفتن مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه ی تأمین مالی از محل انتشار اوراق بدهی و همچنین شرایط اقتصادی و مشکلات پیش روی بنگاه های اقتصادی در خصوص تأمین مالی از محل انتشار این اوراق که پیشتر ذکر گردید، شرکت های تأمین سرمایه در این حوزه، علی الخصوص در سال های گذشته، عملکرد بسیار موفقی داشت هاند.
در سال های گذشته در صنایع مختلف امکان تأمین مالی خارجی وجود داشت، لیکن، در حال حاضر که تأمین مالی خارجی به علت مشکلات بین المللی دشوار شدهاست، نقش تأمین مالی داخلی و اوراق بدهی در تأمین مالی انواع صنایع و به تبع آن نقش تأمین سرمایه ها در این فرآیند، از اهمیت به سزایی برخوردار است. در این میان می توان به طراحی انواع صکوک از قبیل مرابحه، اجاره، منفعت و ... اشاره نمود که استفاده از این ابزار ها به رفع مشکلات اقتصادی و تأمین مواد اولیه و سرمایه در گردش بسیاری از صنایع کمک شایانی نموده است.
از سوی دیگر تأمین سرمایه ها با استفاده از منابع در اختیار خود و صندوق های تحت مدیریت، نقش به سزایی در تأمین مالی دولت از طریق ایفای سمت های متعهد پذیره نویسی و بازارگردانی اوراق منتشره دولت ایفا نمودند.
به طور کلی، نقش تأمین سرمایه ها با در نظر گرفتن کلیه ی شرایط اقتصادی کشور و موانع موجود، قابل تقدیر است.
عملکرد صندوق های شرکت تأمین سرمایه سپهر تاکنون چطور بوده است؟
بزرگترین صندوق های شرکت تأمین سرمایه سپهر، اندوخته پایدار سپهر و پارند پایدار سپهر است. صندوق آسام هم هست که مدیریت آن را شرکت آرمان آتی انجام می دهد. حجم این صندوق ها، نسبت به شرکت های دیگر به لحاظ حجم در حد متوسط است، لیکن، با توجه به ظرفیتی که در بانک صادرات وجود دارد، برنامه داریم پس از اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار سقف صندوق های شرکت را افزایش دهیم. در حال حاضر سقف صندوق اندوخته، 4 هزار میلیارد تومان است.
صندوق های تأمین سرمایه سپهر در جذب نقدینگی چه میزان موفق بودند؟
در ماه های اخیر با توجه به شرایط اقتصادی خاص حاکم بر کشور، منابع صندوق های با بادرآمد ثابت حدود 13 تا 15 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. لیکن، منابع جذب شده در صندوق های تحت مدیریت شرکت تأمین سرمایه سپهر معادل 21 درصد رشد داشته است. به طوری که در دو یا سه ماه گذشته حدود 600 میلیارد تومان افزایش جذب منابع در صندوق های شرکت داشته ایم که به نظر می رسد این روند رو به رشد در ماه های آینده نیز وجود داشته باشد که ظرفیت مدیریت آن نیز در شرکت موجود است. یکی دیگر از ویژگی های بارز صندوق های تأمین سرمایه سپهر نسبت به سایر صندوق های بازار این موضوع می باشد که خریداران واحد های صندوق های این شرکت، سرمایه گذاران خردی هستند که با جو بازار حرکت نمی کنند.
استراتژی شرکت تأمین سرمایه سپهربر انتشار اوراق بدهی بود، هنوز هم همین استراتژی وجود دارد؟
تمرکز شرکت تأمین سرمایه سپهر بر توسعه صندوق های با درآمد ثابت است و در این زمینه بیشتر فعالیت می کنیم. ETF ها و صندوق های سرمایه گذاری شرکت عمدتاً متمرکز بر روی اوراق بدهی هستند.
همچنین درست است که در سال های گذشته بر روی سهم ها کم تر تمرکز کرده ایم ولی اخیراً تصمیم گرفته ایم که صندوق های سهمی را هم گسترش دهیم و باتوجه به شرایط بازار در این حوزه هم فعالیت کنیم.
استراتژی شرکت بیشتر در چه حوز ه هایی متمرکز است؟
استراتژی شرکت تن ها فرقی که با گذشته داشته، این است که می خواهیم در بخش سهام فعال تر باشیم.
برنامه ای هم برای استفاده از پتانسیل بانک مدنظر دارید؟
بله. شرکت ما قاعدتاً بزرگترین مزیتی که دارد، این است که 2 هزار و 400 شعبه بانک صادرات دارد.
چه برنامه هایی برای مدیریت صندوق ها در دستور کار قرار دارد؟
اخیراً برای مدیریت صندوق ها، سازمان بورس و اوراق بهادار به لحاظ تعداد، محدودیت ایجاد کرده است. باتوجه به ظرفیت هایی که صندوق اندوخته شرکت دارد، فعلا برنامه ای برای افزایش تعداد صندوق ها نداریم. علاوه بر اینکه افزایش تعداد این صندوق ها ضرورتی ندارد. اگر بتوانیم همین ظرفیتی که در حال حاضر وجود دارد را یک و نیم برابر کنیم، صندوق های موجود کفایت می کند.
برای انتشار اوراق با شرکت ها همکاری دارید و به نظر چه میزان اوراق منتشر خواهد شد؟
مذاکرات متعددی با شرکت ها در حال انجام است که در آینده نزدیک، مبلغ اوراق در دست انتشار شرکت تأمین سرمایه سپهر اعلام خواهد شد.
شایان ذکر است، شرکت تأمین سرمایه سپهر در فرآیند تسهیل تأمین مالی شهرداری ها، اقدام به قبولی سمت های تعهد پذیره نویسی و بازارگردانی مبلغ 300 میلیارد تومان از 300ر1 میلیارد تومان اوراق مشارکت در دست انتشار شهرداری تهران نمود. شایان ذکر است ضمانت اوراق یاد شده به عهده ی بانک صادرات بوده و انتشار این اوراق در صورت انجام مراحل قانونی و تکمیل شدن مدارک و مستندات موردنیاز از سوی شهرداری، اجرایی خواهد شد.
توجه به این نکته ضروری است که پروژه های شهرداری بدون کمک بازارسرمایه قابل اجرا نیست، اما ازآنجایی که تا کنون بازپرداخت مبالغ مرتبط با اوراق شهرداری ها همیشه با تأخیر بوده، تدوین برنامه ی منظم مالی در شهرداری به منظور بازپرداخت مبالغ مرتبط با اوراق در زمان های معین و بدون دیرکرد حائز اهمیت می باشد.
یکی از برنامه های قبلی تأمین سرمایه سپهر، انتشار اوراق سلف بوده، انتشار این اوراق در چه مرحله ای است؟
درحال حاضر برنامه ای که در آینده نزدیک اجرایی شود نداریم. عمده تمرکز شرکت بر انتشار اوراق بدهی به منظور تأمین مالی پروژه های نفت و گاز و شهرداری است.
همچنین سه بانک و دو شرکت برای انجام فرآیند اجرایی کسب مجوز افزایش سرمایه از سازمان بورس و اوراق بهادار به تأمین سرمایه سپهر مراجعه نمود هاند. تعدادی از این افزایش سرمایه ها از محل مطالبات و آورده نقدی و برخی از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها است. بدیهی است در مواردی که افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده ی نقدی بوده و تأمین سرمایه سپهر اقدام به قبولی سمت تعهد پذیره نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه نماید، بخشی از ظرفیت موجود شرکت، صرف این موضوع خواهد شد.
برای افزایش سرمایه برآورد عددی دارید؟
در حال حاضر افزایش سرمایه هایی که مد نظر داریم و اجرایی خواهند شد، نزدیک به 14 هزار و پانصد میلیارد تومان است.
باتوجه به این که سهم دولت در تأمین مالی 80 درصد و سهم بازارسرمایه 20 درصد است، برای تغییر این روند چه نظری دارید ؟
البته سهم بازارسرمایه در سال های گذشته بسیار کم تر بود، ولی در حال حاضر 20 درصد سهم داریم که هنوز با الگو های جهانی فاصله دارد. اما به نظر می رسد با تأسیس مؤسسات رتبه بندی در حال حاضر و از سوی دیگر امکان توثیق سهام شرکت های بورسی و فرابورسی به عنوان ابزار ضمانت، نرخ تأمین مالی و مشکلات یافتن ضامن کاهش یافته و در نتیجه تمایل شرکت ها نسبت به تأمین مالی از بازار سرمایه بیشتر شود.
به طور کلی، در حال حاضر شرایط اقتصادی به گونه ای است که بسیاری از شرکت ها با مشکلات متعددی مواجه هستند و به نظر می رسد در صورت تسهیل شدن بخش اعطای وثیقه و تضمین و به همراه آن بهبود وضعیت اقتصادی، نسبت تأمین مالی در بازار سرمایه نسبت به بازار پول افزایش یابد.
عملکرد شرکت در نیمه اول سال چطور بوده وانجام چه برنامه هایی مد نظر قرار دارد ؟
در نیمه ی اول سال برنامه ای که هیئت مدیره داشته، مباحث بودجه ای بوده است. در شش ماه گذشته همه برنامه های مدنظر شرکت محقق شد. برای نیمه ی دوم سال اهم برنامه ها، افزایش سقف صندوق ها است که می توان به صندوق اندوخته اشاره کرد. البته انتشار اوراق هایی در دست اقدام است و تمایل داریم که در انتشار اوراق بدهی، به ویژه در حوزه نفت و گاز، مشارکت کنیم. در این حوزه ظرفیت های بسیاری وجود دارد و به نظر می آید که در شش ماه دوم سال در حوزه های مدنظر برنامه های مطلوبی اجرا شود .
چرا بنگاه های اقتصادی بیشترین تأمین مالی را از طریق بازار پول و بانک ها انجام می دهند؟
این روند سابقه ی طولانی دارد، باید گفت تا قبل از سال 1384 امکان تأمین مالی از طریق بازارسرمایه وجود نداشت و بعد از سال 1384 این شرایط فراهم شد. به نظر می آید روند تأمین مالی در چند سال گذشته بسیار مطلوب بوده، اما برای مطلوب شدن شرایط، قاعدتاً زمان لازم است.
همچنین در بازار پول، تأمین مالی شناخته شده تر و راحت تر است. افراد می دانند که چگونه از بانک تسهیلات اخذ کنند و مقرراتی هم که در بانک ها وجود دارد، نیاز همه افراد حقیقی و حقوقی را پوشش می دهد. ولی در بازارسرمایه فقط اشخاص حقوقی می توانند تأمین مالی انجام دهند و باز هم برای این افراد شرایط خاصی از قبیل 2 سال سابقه ی فعالیت و مناسب بودن وضعیت مالی و اعتباری نیاز است.
همچنین بالا بودن نرخ تأمین مالی در بازار سرمایه که پیشتر به آن اشاره شد نیز در این موضوع موثر است.
اما توجه به این نکته ضروری است که امکان تأمین مالی مبالغ بیشتر در بازار سرمایه در مقایسه با بازار پول و امکان تطبیق کارای روش تأمین مالی با نیاز های پروژه، جزء جذابیت های تأمین مالی از طریق بازار سرمایه است.
برنامه ای برای طراحی ابزار های جدید تأمین مالی در آینده دارید؟
چنانچه پیشتر هم ذکر گردید طراحی ابزار های جدید تأمین مالی یک فرآیند گروهی و مابین کلیه ی نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه می باشد و یکی از نقش های تأمین سرمایه ها در این فرآیند، "فیدبک" دادن به نهادناظر و بررسی سازوکار اجرایی ابزار طراحی شده و اعلام نظر به سازمان بورس و اوراق بهادار است که از این منظر همکاری های بسیار خوبی فی ما بین تأمین سرمایه سپهر و سازمان بورس و اوراق بهادار در جریان است.
چشم انداز نیمه دوم سال بازار را چطور ارزیابی می کنید؟
به نظر می آید بازار سهام استراحتی در پیش خواهد داشت.
از سوی دیگر با توجه به اینکه بر اساس تجربیات گذشته یاد گرفت هایم که چگونه با تحریم ها کنار بیایم، به نظر می رسد اثرات تحریم ها بر روی بازار سرمایه در نیمه دوم سال بسیار منفی و شوکه کننده نباشد.
نکته آخرمد نظر خود را بیان فرمایید .
امیدوارم در آینده، حجم تأمین مالی و انتشار اوراق افزایش یابد و وضع بازار هم بهتر از شرایط فعلی شود.
