به گزارش خبرگزاری بسیج زنجان؛ مجموعهٔ تاریخی رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان، منطبق بر حصار قدیمی شهر و در یک منطقهٔ پرتراکم مسکونی قرار دارد.
این بنا در سال ١٣٠٧ خورشیدی به فرمان علی اکبر توفیقی و توسط دو ۲ برادر به نام‌های مشهدی اکبر و مشهدی اسماعیل ساخته شد.
هدف از ساخت بنای رختشویخانه به این علت بود که شهر زنجان به دلیل سردسیری بودن دارای زمستان‌های سردی بود در آن زمان زنان وظیفه شستن لباس‌ها را بر عهده داشتند و دشواری این کار در چنین روز‌هایی برایشان چندین برابر می‌شد؛ بنابراین برای تأمین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده رختشویخانه زنجان احداث شد.
این بنا برای استفاده عموم ساخته شد و شبانه روزی دسترسی به آن امکان پذیر بود و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده است.
سبک و سیاق معماری مجموعه‌ی تاریخی رختشویخانه را می‌توان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد و این بنا در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
رختشویخانه مخزنی به طول ۱۷ متر، عرض ۵.۱ متر و ارتفاع ۸ متر دارد که با سه واحد پوشش طاق و تویزه بر روی جرز‌ها و دیوار‌ها سقف شده است، تا ارتفاع چهار متری دیواره‌های داخلی بنا به نحوی پوشیده شده است که امکان پر کردن آب تا آن سطح وجود دارد که اگر این اتفاق روی می‌داد امکان گنجایش ۷۴۰ مترمکعب در آن وجود داشته است، فضایی از این مخزن به ساخت یک تراس اختصاص داده شده است که هنگام ایستادن در آن می‌توان به محل شست و شوی رخت‌ها تسلط کامل داشت.
بنای رختشویخانه زنجان تنها بنا در جهان با کاربری مخصوص برای رختشویی بانوان است و در هیچ جای دنیا، بنایی با کاربری رختشویی متناسب با شرایط اقلیمی و جغرافیایی که منحصر به گروه خاصی باشد، به غیر از بنای رختشویخانه زنجان احداث نشده است و چنین مجموعه‌ای با عملکرد یاد شده در هیچ جای ایران مشاهده نمی‌شود.
در این فضا برای شستشوی لباس‌ها و سایر وسایل چندین حوضچه سنگی ساخته شده که از طریق مجاری آب از مخزن اصلی تامین می‌شوند و فاضلاب حاصل نیز از طریق کانالی که در زیر پاشویه‌ها قرار دارد به بیرون بنا منتقل می‌شود. مجاری آب، حوضچه‌ها و پاشویه‌ها از سنگ‌های تراشیده ساخته شده است.
طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی رختشویخانه زنجان بسیار زیبا می‌باشد و سالن آن دارای یازده ستون است که به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده است.
محل شستشوی رخت‌ها به چهار قسمت تقسیم شده است، ابتدای شستشو که از انتهای جریان آب است حوضچه‌ی مخصوص لباس‌های بسیار آلوده و لباس‌های مربوط به افراد مبتلا به بیماری‌های خاص بوده و مجرای آبی که از حد فاصل حوضچه دوم و سوم عبور می‌کرد، مخصوص لباس‌های نسبتا تمیز و محل آب کشی بود. حوضچه‌ی چهارم مخصوص شستشوی ظروف آشپزخانه بود و بالاخره حوضچه‌ی آخری (اولین حوض از حرکت آب)، محل آب تمیز و تامین آب آشامیدنی بوده است.
رختشویخانه زنجان امروزه محل مناسبی برای آشنایی هرچه بیشتر علاقه‌مندان به فرهنگ و آداب و رسوم مردم منطقه است و یکی از مهمترین موزه‌های استان است و موضوع آن مردم شناسی است.
فاطمه عسگری
