بررسی نقش ایدئولوژی زن در دفاع مقدس و جنگ نرم

در بخش اول این یادداشت به عوامل زمینه ساز مشارکت زنان در دفاع مقدس پرداخیتم و نظر و آموزه های اسلامی در این خصوص را یادآوری کردیم در این بخش بررسی علل و نوع حضور زنان در دفاع مقدس و جنگ نرم می پردازیم:

حضور و شرکت زنان در میدان های نبرد علتهای مختلفی داشت که بعضی از آنها عبارتند از :

الف ـ پرستاری و امداد رسانی به مجروحین

ب ـ شرکت مستقیم در عملیات‏ها (ش کفاشان:1392)

زنان مسلمان نیز مانند مردان مسلمان، ایدئولوژی اسلامی دارند. در دین اسلام برای هر فرد خاص و هر شرایط خاص و هر برهه ی خاص، تعریفی وجود دارد. در بحث زنان و دفاع مقدس نیز، زن و مرد به طوری مساوی موظف به انجام تکالیفی خاص، بر حسب مسئولیتی که اسلام بر عهده ی هر یک از آنان نهاده است، می باشند.در آیه ی 35 سوره مبارکه ی احزاب، خداوند می فرماید: به یقین مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ایمان و زنان با ایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنان مطیع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شکیبا و زنان صابر و شکیبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق کننده و زنان انفاق کننده، مردان روزه دار و زنان روزه دار، مردان پاکدامن و زنان پاکدامن و مردانی که بسیاربه یاد خدا هستند و زنانی که بسیار یاد خدا می کنند، خداوند برای همه ی آنان مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است.در دوران دفاع مقدس زمانی که نیروهای بعثی عراق به مرزهای جنوب غرب و غرب کشور حمله ور شدند در شهرهای مرزی و در مقاومت شهری آن دسته از زنانی که توانایی روحی و جسمی برای نبرد داشتند مانند مردان، اسلحه بر دوش گرفتند و به دفاع از خاک و حیثیت و مردم سرزمینشان پرداختند.در همان زمان عده ای از زنان دیگر شهرهای کشور نیز دوشادوش مردان، داوطلب راهی شدن به خط مقدم جنگ شدند و آموزش های نظامی را برای این امر آموختند.(زنگنه فر،1391)جنگ درشرایطی به ملت ایران شروع تحمیل شد که ایرانیان اندکی پیش از آن ،حادثه مهم تاریخ خود ، یعنی انقلاب اسلامی ، را درک کرده ،‌درپی تثبت تغییرات ناشی از آن بودند . بروز انقلاب ها در جوامع ،زمینه ساز تغییرات وسیع سیاسی ،اقتصادی و نظامی است .جنگ تحمیلی نیز مزید بر علت شد و شرایط بسیار دشوار و پیچیدهای را برای مسئولان نظام و مردم پیش آورد . در این وضعیت ،‌همه آحاد مردم ـ اعم از پیر و جوان ، زن ومرد ،‌نظامی و غیرنظامی - درگیر وضعیت جنگی شدند و هریک از حد امکانات و متناسب با شرایط خود در خدمت جنگ قرار گرفتند . در این میان ،‌زنان و دختران ایرانی با مشارکت فعال در فعالیت های پشتیبانی ،حمایتی ،‌درمانی و نظامی ،‌مجموعه ای از وظایف عام مردم و مجموعه ای از وظایف خاص گروههای اختصاصی زنان را برعهده گرفتند .(زنگنه فر،1391)

هشت سال دفاع مقدس نشان داد که جامعه ما زنان با صلابت و با رشادتی را در درون خود پرورانده است. جنگ نشان داد اگر زنان نبودند مردان حماسه آفرین نیز نبودند. الگوی زنان ما صبر و استقامت حضرت زینب(س) در حادثه کربلا است.

2-نقش زنان ایلامی در دفاع مقدس:

آنچه از حماسه و شجاعت و قدرت و صلابت و فتح رزمندگان اسلام در این مدت گذشت و آنچه از ایثار و قدرت روحی و توکل به خدا و اعتماد به نفس که ملت بزرگ ما از خود نشان دادند، با هیچ بیان قابل توصیف نیست.شیرزنان، مردان و رزمندگان غیور اسلام در دوران هشت سال دفاع مقدس با عزمی راسخ و ارادهای مستحکم در برابر سلاح ابرقدرتها ایستادند و آنان را به زانو درآوردند.

زنان در دوران دفاع مقدس دوشادوش مردان حرکت کردند و هرگز از پای ننشستند و در کسوت امدادگر، پرستار، همسر، خواهر، مادر و فرزند، مردان خود را برای حضور در جبههها تشویق و پشتیبانی و حمایت کردندیکی از فعالیتهای زنان تاریخ معاصر ایران که به صورت گسترده در جریانهای سیاسی کشور فعالیت داشتند، در زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ بود.حضور گسترده زنان در راهپیماییهای عید فطر در شهریور ماه ۱۳۵۷ و راهپیماییهای تاسوعا و عاشورای آذر ماه ۱۳۵۷ مهمترین جلوههای حضور زنان در عرصه فعالیتهای سیاسی کشورمان در قرن اخیر بود. در روزهای پیروزی انقلاب، زنان ایرانی پا به پای مردان و دوشادوش آنان به مبارزه با رژیم پهلوی پرداختند.(خبرگزاری دفاع مقدس:1392)نقش زنان استان ایلام در جنگ بسیار تاثیر گذار بوده است به طوریکه این استان 333 شهید و 594 جانباز زن تقدیم نظام کرده است.

به گزارش خبرنگار مهر، هنگامی که ارتش بعث عراق از مرزهای ایران اسلامی گذشت و شهرها و روستاهای آن را به تصرف خود درآورد، مردم شجاع ایران در مقابل ماشین جنگی دشمن به مقابله برخواستند و شهدای فراوانی تقدیم اسلام کردند و در این میان، زنان غیور در شهرهای مرزی در کنار مردان و جوانان خویش در برابر دشمن ایستادند و گاه برخی از متجاوزان را به هلاکت رسانده و یا به اسارت گرفتند.
 

نقش زنان در دوران پر افتخار هشت سال دفاع مقدس باید پررنگ تر شود چراکه زنان در جنگ تحمیلی در کنار مردان چه در سنگر و چه در پشت سنگر نقش ماندگار و موثری داشتند.به نقش زنان تاکنون کمتر توجه شده و هفته دفاع مقدس بهترین و مناسب ترین فرصت ممکن برای تبیین و برجسته کردن حضور موثر زنان در این دوران طلایی انقلاب است.حماسه های رزمندگان اسلام در دوران جنگ تحمیلی حقانیت انقلاب را به اثبات رساند و هشت سال نبرد نابرابر و دلاورمردی های فرزندان این مرز و بوم در دوران جنگ تحمیلی ایران اسلامی را به عنوان نماد بارز مقاومت و پیروزی به جهانیان معرفی کرد.از آنجا که استان ایلام و مرکز آن در هشت سال دفاع مقدس کاملاً درگیر جنگ بود و مرکز آن هر ساله آماج بمباران‌های پی‌درپی و در نتیجه آوارگی مردم به کوه و کمرهای اطراف‌ قرار می‌گرفت ، حضور زنان ایلامی با حضور زنان دیگر استان‌ها که به‌ دور از هیاهوی جنگ و در میان خانواده ، مردان خود را راهی جبهه‌ها می‌نمودند  تفاوت اساسی دارد.زنان و مردان ایلامی با استقامت و پای ‌مردی خود صحنه‌های زیبایی را به نمایش گذاشتند و در زیر بمباران‌های شدید دشمن، از استان خارج نشده و سربار دیگر استان‌ها نشدند.زنان در این شرایط ضمن حفظ روحیة خود، به همسران، فرزندان و برادران خود روحیه می‌دادند تا در برابر تجاوز دشمن ایستادگی کنند.هر چند زنان و دختران ایلامی در این هشت سال بیشتر به‌صورت غیر مستقیم حضور داشتند، ‌ولی به باور محقق با توجه به وضعیت جنگی این استان می‌توان از آن به حضور مستقیم تعبیر نمود.دلیل این ادعا تقدیم 333 شهید و 594 جانباز زن ایلامی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس است.بنابراین می‌توان ادعا کرد که تمامی زنان و دختران ایلامی در هشت سال دفاع مقدس  رزمنده خط مقدم جنگ بودند.حماسه حضور و ایثار زنان این دیار را باید گفت و گفت تا در ذهن دختران امروز و فردای میهن اسلامیمان حک شود و غیرت و حمیت در وجودشان به جوشش درآید که اگر امروز جنگ نیست در سنگر علم و دانش با فتح بالاترین قله های علمی جهان رد پای ماندگار زنان ایران زمین را جاوید کنند(خبرگزاری مهر:1391).

از دیگر فعالیت های زنان در جریان دفاع مقدس، مبارزه با ستون پنجم دشمن بود. زنان با اشراف خاصی که بر منطقه مسکونی خود داشتند، حرکات و شایعات دشمن را به دقت زیر نظر گرفته و بدون اینکه دشمن متوجه نظارت آن ها باشد، اطلاعات جمع آوری شده را در اختیار مقامات و مراجع ذیربط گذاشته و نقشه های شوم ستون پنجم را خنثی می ساختند. از این رو می توان ادعا کرد زن مسلمان در سال های پس از انقلاب با حضور فعال خود در اجتماع به عنون چشم بصیر و گوش شنوای انقلاب در برابر توطئه های دشمن عمل کرده است. به راستی اگر زنان این چنین عشق به مبارزه نداشتند، آیا ما چنین مردانی داشتیم که عاشقانه در راه خدا جان خویش را فدا سازند؟ زنان مسلمان ما چون زینب زمان، هم خود در صحنه حضور داشتند و هم مشوقی بودند برای همسر و فرزندان خود. آنان در مجالس تدفین شهیدان شان به استقامت کوه می کردند، در حالی که بر سر و روی شهیدشان عطر و گلاب می زدند و با دستان خود او را به خاک می سپردند و دست به آسمان کرده و چنین می گفتند: "خدایا قربانی ها را از ما بپذیر."(گروه فرهنگی فریاد هفت تپه:1392)

3-جنگ نرم و نقش زنان

جنگ نرم یک جنگ واقعی است که ابعاد مختلفی دارد و دشمن در این جنگ به دنبال ناکارآمدی نظام اسلامی است. استراتژی دشمن، جلوگیری از تحقق و ترویج راهبردی‌های پنج‌گانه یعنی انقلاب، نظام، دولت، جامعه و تمدن اسلامی است.

به تحقیق، شکل نگرفتن جامعه اسلامی مانع از تحقق تمدن اسلامی خواهد بود که خانواده به منزله اصلی‌ترین واحد سازنده آن می‌باشد.دشمن به دنبال آن است که با استحاله مدل خانواده، به سبب تغییر سبک زندگی اسلامی به سبک زندگی غربی، آن را از مسیر کارکردهای خود منحرف سازد تا بدین وسیله جامعه را از مسیر اسلامیت خارج کند.نبود جامعه اسلامی، مانع از بر سرکارآمدن دولت اسلامی می‌شود و به این ترتیب استحاله جامعه اسلامی، استحاله دولت اسلامی را در پی داشته و پس از استحاله نظام اسلامی، پدیده انقلاب اسلامی به شکست انجامیده و کارآمدی این فرضیه را در اذهان جهانیان باطل می‌کند.(منتظران،1391)

بیداری یک جامعه اسلامی از بیداری فرزندان آن جامعه و از تمام عناصر تشکیل‌دهنده آن آغاز می‌شود و اگر به ساختار جامعه خویش نگاهی بیندازیم حتماً درخواهیم یافت که همانا خانواده عنصر تشکیل‌دهنده واقعی همه جوامع است و نیز می‌دانیم که زن دریچه اطمینان خانواده است. گفته می‌شود که زن نیمی از جامعه است و ما می‌گوییم که زن همة جامعه است؛ زیرا زن نیمی از جامعه و سازندة نیم دیگر آن است. با توجه به اینکه زن هم مادر و تربیت‌کننده نسل است و هم می‌تواند پزشک، وکیل، سیاستمدار و ... باشد و همچنین در خانواده و محیط اطراف و جامعه ﺗﺄثیر بسزایی دارد، اگر در سطح بالایی از فرهنگ و آگاهی باشد و بر اساس ارزش‌های اسلام به رشد و تربیت نسل بپردازد، خانواده ایمن باقی می‌ماند و در نتیجه جامعه سالم خواهد ماند و عکس این موضوع نیز صادق است.اگر زن و جامعه فاسد شود، خانواده و جامعه نیز به سوی انحراف کشیده می‌شود. زنان هرچند که وظایفی مشابه وظایف مردان در کار ایفا می‌کنند، دارای قدرت ﺗﺄثیرگذاری ویژه‌ای در محیط خویش هستند. گاهی مادر بیشتر از پدر در پسر خود ﺗﺄثیر می‌گذارد و این در حالی است که دانش‌آموز پسر هنگام ارتکاب خطا در مقابل معلم زن بیشتر شرم‌زده می‌شود تا معلم مرد. در دیگر زمینه‌ها نیز این‌گونه است.بیداری زن باید موجب شود که وی راه‌ها و ابزار جنگ نرم را، که بعضی از آنها را یادآور شدیم، بیابد. و آنها را برای افراد دیگر هم شرح دهد. این بدان سبب است که زنان از دام غفلتی که برایشان پهن شده است و خواهان گرفتاری وی در آن می‌باشند، آگاه و دور شوند.زن باید جوهر اصلی اسلام را بشناسد و با رضایت خاطر روحی و قلبی زندگی کند و در کنار این امت قرار گیرد.زنان ما نباید خود را با دیگران مقایسه کنند؛ چراکه اولین فردی که خود را مقایسه کرد شیطان بود. بدون شک هر انسانی در زندگی برای خود الگویی دارد. پس نباید این الگوها را از شیطان‌های روی زمین گرفت. اگر خواهان الگو باشیم تاریخ ما پر از زنان بزرگ است؛ بانو زینب(س) و حضرت زهرا(س)، کسانی هستند که الگو و نمونه‌ای بی‌نظیر در کل تاریخ بشریت‌اند.تا زمانی که اراده تغییر در خود را نداشته باشیم نباید از این موارد صحبت کنیم. بیداری از زور ناشی نمی‌شود و همانا به اراده نیاز دارد. پس هر که بخواهد می‌تواند. و نیروی اراده از ایمان و درستی کارهایی که انجام می‌دهیم و از اعتقاد به بیداری اسلامی از یک سو و ایمان به آنچه علیه ما انجام می‌شود از سوی دیگر ناشی می‌شود.برای اینکه مراقب شیوه‌های دشمن برای مانع‌تراشی بر سر راه بیداری اسلامی خود باشیم باید متوجه آنچه در پس شعارها نهفته است باشیم که فقط شعار نیستند.(انجمن علمی پژوهشی مطالعه زنان.1393)

فهم این جنگ و چگونگی و چرایی آن نیازمند بصیرت بالاست به جای تصرف زمین، به تسخیر ضمیر افراد می پردازد.تسلط بر ذهن ها و قلبها و امیال هدف اصلی جنگ نرم است.سطح بدنۀ اجتماعی آن تغییر باورها، تغییر ارزشها، و تغییر سبک زندگی است.باید توجه داشت که تغییر در هر یک از این مؤلفه ها می تئاند به تغییر در بقیه منجر شود.

راههای مقابله با جنگ ترم، هدفمند کردن فعالیتهای فرهنگی، تهیۀ طرح جامع تعلیم و تربیت اسلامیث و تقویت باورها و ترویج ارزشها، طراحی الگوی اسلامی،بومی و استفاده از ارزشها است.

با آغازجنگي که در  تاريخ 31 شهريور سال 1359 ، از سوي عراق به ايران تحميل شد. زنان مسلمان ایرانی با الهام از تعالیم اسلامی با شجاعت و شهامت وصف ناشدنی، در صحنه های مختلفی حتی در میدانهای رزم حضور یافتند. زنان در جنگ تحمیلی در کنار مردان چه در سنگر و چه در پشت سنگر نقش ماندگار و موثری داشتند. از عوامل زمينه ساز مشاركت بانوان در دفاعمقدس، پيروزي انقلاب اسلامي، تأكيد موازين شرعي به دفاع بانوان از ارزشهاي الهي، تأثيرپذيري از اسوههاي ايثار صدر اسلام و تربيت در مكتب عاشورا ميباشد.زنان در طول هشت سال دفاع مقدس ثابت کردند که مهمترین رکن در جامعه محسوب می شوند. اکنون نیز این عرصه فرهنگی و جنگ نرم نیز به دست زنان عرصه حماسه ساز است. زنان حماسه تاریخی را از خود به جا گذاشته اند و تاریخ جنگ تحمیلی این را ثابت کرده است. در اسلام به نقش و کارکرد زنان در صحنه‌های فعالیت اجتماعی ، سیاسی اهمیت و اعتبار کافی داده شده اما در طول تاریخ به دلایل متعددی این حقوق یا مخدوش یا تعمداً نقض گردیده است طوری که برخی می‌پندارند زنان فاقد این حقوقند. زنان مسلمان نیز مانند مردان مسلمان، ایدئولوژی اسلامی دارند. زنان هرچند که وظایفی مشابه وظایف مردان در کار ایفا می‌کنند، دارای قدرت ﺗﺄثیرگذاری ویژه‌ای در محیط خویش هستند.این برداشت به همان عفت و حیاء درونی که انسان از درون باید کامل شود، برمی گردد. تقویت مهره های درونی و باطنی یک زن مسلمان ،تقویت به بازگشت به اصل و هویت وجودی و درونی خود او یا همان بیداری است. امروزه نقش زن به سان گذشته پراهمیت تر است.زن گوهر وجودی دارد که با تقویت آن و بیداری درونی خود می تواند مثل گذشته عرصه را بر دشمن تنگ تر و تنگ تر کند.زنان امروزه همانند زنان در هشت سال دفاع مقدس باید به آگاهی وجود خود برسند و به چرایی وجود بایندیشند. نیروی اراده از ایمان و درستی کارهایی که انجام می‌دهیم و از اعتقاد به بیداری اسلامی از یک سو و ایمان به آنچه علیه ما انجام می‌شود از سوی دیگر ناشی می‌شود.برای اینکه مراقب شیوه‌های دشمن برای مانع‌تراشی بر سر راه بیداری اسلامی خود باشیم.

نویسندگان لمیعه انگاشته و آمنه ولدی