تعریف «صلاحیت» در تعلیم و تربیت

به گزارش سرویس بسیج فرهنگیان خبرگزاری بسیج، در واژه‌شناسی (ترمینولوژی) آموزش و پرورش در تعریف واژه صلاحیت/Competency/Qualification آمده است: مجموعه‌ای از ارزش‌ها، اخلاق، نگرش‌ها، خصوصیات زیربنایی، هیجانات‏، صفات و ویژگی‌ها‏ی رفتاری، قابلیت‌ها و توانمندی‌های فردی و جمعی، مهارت‌های شناختی و عملی مرتبط که منجر به عملکرد مؤثر و بهتر فرد و ارائه نتایج موفقیت‌آمیز فعالیت می‎شود و رفتارهای قابل بروز و به اثبات رسیده‌ای که افراد را قادر می‌سازد به صورتی اثربخش فعالیت‌های مربوط به شغل یا عملکرد شغلی خود را به‌صورت موفقیت‌آمیز و طبق استانداردهای تعیین شده انجام دهند.

بنابراین متربیان برای پاسخ‌گویی به تقاضاهای پیچیده و انجام فعالیت‌ها، وظایف یا موفقیت در کاری و رفتارهای اجتماعی دیگر و دستیابی به مراتب حیات‌طیبه در جهت درک موقعیت خود و دیگران و عمل فردی و جمعی برای بهبود مستمر آن، باید این‌گونه صفات و توانمندی‌ها را «کسب» کنند.

اصولاً صلاحیت، ناظر به همه جنبه‌های هویت (عقلانی، عاطفی، ارادی و عملی) و نیز تمام مؤلفه‌های جامعه سالم بر اساس نظام معیار اسلامی و یک امر پویا و ناپایدار است و متناسب با تغییرات محیط، شرایط، ارزش‌ها، بینش‌ها و اهداف، تغییر می‌کند. به عبارت دیگر، مجموعه دانش، مهارت‌ها‏، ویژگی‌ها‏ی شخصیّتی، علایق، تجربه‌ها و توانمندی‌ها‏ی مرتبط با شغل که دارنده آن‌ها‏را قادر می‌سازد در سطحی بالاتر از حد متوسط به انجام مسئولیت بپردازد. در واقع صلاحیت‌ها الگویی را ارائه می‌کنند که نشان دهنده عملکرد برتر در شغل مربوط به وظایف محوله است.

شایستگی، شایسته بودن، صالح بودن، اهلیت، لیاقت و کفایت شخص، سزاواری، به‌ویژه از لحاظ هوشی و اجتماعی، طوری که بتواند به آنچه از وی خواسته می‎شود پاسخ مطلوب دهد، دارا بودن شرط‌ها یا توانایی‌های لازم برای انجام دادن کاری؛ این کلمه را اغلب به تشدید «یا» تلفظ می‌کنند، که خطاست.

صلاحیت‌های اختصاصی/ Specific Competencies: مجموعه‌ای از دانش، مهارت و توانمندی‌های ویژ‌ه‎ای که برای انجام کارهای مشخص و معینی در سازمان ضروری است؛ مانند مدیریّت محیط، فرآیندهای صنعتی، مدیریّت سرمایه‌گذاری، مدیریّت مالی، مدیریّت منابع انسانی و مانند این‌ها. در واقع، صلاحیت‌های خاصی است که در سازمان، در فضای کاری معین عملکردی، برای انجام هر شغلی ضروری است.

صلاحیت‌های تخصّصی

صلاحیت‌های پایه/Basic Competencies: مجموعه‌ای از صفات و توانمندی‌های فردی و جمعی ناظر به همه جنبه‌های هویت (عقلانی، عاطفی، ارادی و عملی) و نیز تمام مؤلفه‌های جامعه بر اساس نظام معیار اسلامی که متربیان برای دستیابی به مرتبه‌ای لازم یا شایسته از آمادگی عموم افراد جامعه برای تحقق حیات‌طیبه و درک موقعیّت خود و دیگران و عمل فردی و جمعی برای بهبود مستمر آن، باید این‎گونه صفات و توانمندی‌ها را «کسب» کنند.

صلاحیت‌های تخصّصی/Special Competencies: مجموعه‌ای از دانش، مهارت، نگرش، ویژگی‌ها‏ی شخصیّتی، علایق، تجربه‌ها و توانمندی‌ها‏ی به اثبات رسیده و به‌کارگیری آن‌ها در یک رشته تخصّصی در حیطه‌های آموزشی، پرورشی، اداری، فنّی و مدیریّتی که برای انجام صحیح و ظایف و مأموریت‌های مربوط، ضروری است.

صلاحیت‌های اختصاصی

صلاحیت‌های حرفه‌ای/Professional Competencies: مجموع شایستگی‌های مورد انتظار در حیطه‌های دانش، بینش، نگرش و رفتار که برای تصّدی مشاغل و انجام صحیح وظایف و مأموریت‌های مربوط به یک شغل خاص آموزشی، پرورشی و اداری، ضروری است.

صلاحیت‌های شغلی

صلاحیت‌های حرفه‌ای معلّم/Teachers' Professional Competencies: مجموعه توانمندی‌ها و شایستگی‌هایی که یک معلّم باید برای اجرای بهینه برنامه‌های درسی قصد شده و تحقق هدف‌های تعلیم‌و‌تربیت و انجام موفقیت‌آمیز شغل معلمی، به آن‌ها مجهز باشد.

صلاحیت‌های حقوقی/Jurisdiction: توانایی‌ها، شایستگی‌ها و مشروعیت مرجع قضایی در رسیدگی به جرم معین یا امر مشخصی که توسط مقنن مشخص می‎شود و اختیاری که به دادگاه‌ها واگذار شده است تا مطابق آن به دعاوی رسیدگی کرده و آن را فیصله دهند.

صلاحیت‌های شخصی/Personal Competencies: صلاحیتی که قانو‌ن‌گذار با توجه به مقام، شخصیّت، موقعیّت شغلی و سنی مرتکب جرم تعیین می‌کند؛ بدین‎سان ممکن است دادگاهی که از لحاظ محلّی صلاحیت رسیدگی به یک موضوع را ندارد، برای رسیدگی به جرایم افراد خاصی اختصاص یابد. در واقع قانو‌ن‌گذار بدون توجه به محل وقوع جرم و فقط با توجه به شخص مرتکب، دادگاه دیگری را صالح به رسیدگی می‌داند.

صلاحیت‌های عمومی/General Competencies: مجموعه‌ای از دانش، آگاهی‌ها و مهارت‌های ذهنی و عملی که معلّم را در شناخت و تحلیل مسائل و موضوعات مرتبط با تعلیم‌و‌تربیت توانا می‌سازد. صلاحیت‌هایی مانند ارتباطات، اجرای برنامه­‌ها، ابزارهای پردازش اطلاعات، زبان شناختی و نظایر آن که برای همه مدیران، صرف نظر از کارکرد یا سطح مسئولیتشان، مهم، ضروری و حتی حیاتی است.

مجموعه‌ای از دانش، مهارت و ویژگی‌های اخلاقی، اعتقادی، سیاسی و اطلاعات عمومی ضروری داوطلبان ورود به دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های دولتی.

شایستگی‌های همگانی یا منسوب به عموم، در مقابل شایستگی‌های خصوصی.

صلاحیت‌های کلیدی/Basic Competencies: صلاحیت‌هایی که افراد را قادر می‌سازد به‌صورت اثربخش در زمینه‌های چندگانه یا اجتماعی مشارکت کرده و نسبت به زندگی موفقیت‌آمیز برای افراد و بهزیستی جامعه سهیم باشند.

 صلاحیت‌های چند‌کارکردی و میان رشته‌ای که در دستیابی بر بسیاری از هدف‌ها، تسلط بر تکالیف متفاوت و اقدام در موقعیت‌های نا آشنا سودمند و مفید است.

شایستگی‌های پایه

صلاحیت‌های لازم/Required Competencies: مجموعه صلاحیت‌های ناظر به همه جنبه‌های هویّت، که متربیان برای درک موقعیّت خود و عمل به وظایف برای بهبود مستمر آن و دستیابی به مراتب حیات‌طیبه باید آنها را کسب کنند.

صلاحیت‌های مدیران آموزشی/Education Management Competency: مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، توانمندی‌ها، مهارت‌ها و شایستگی‌های منطبق با عملکرد و رفتار مدیران آموزشی که نحوه انجام دادن وظایف و رعایت الگوهای رفتاری مورد انتظار آنان در محیط‌های آموزشی را مشخص می‌کند.

صلاحیت‌های مدیریّتی/Management Competency: مجموعه قابلیت‌ها، توانمندی‌ها، مهارت‌ها، خصوصیات و ویژگی‌های شخصی و شخصیّتی، رفتارهایی که بروز و ظهور کرده و به‌طور مستقیم در عملکرد مدیریّتی فرد تأثیر دارد. سازمان ملل دو دسته صلاحیت، شامل قابلیت‌های محوری و قابلیت‌های تکمیلی، برای مدیران ارائه کرده است.

صلاحیت‌های ویژه/Special Competencies: صلاحیت‌های تخصصی.

انتهای پیام/