به گزارش خبرگزاری بسیج از اردبیل، بنای فعلی بازار از جمله آثار دوره صفویه و زندیه است که بر بنیان اولیه بازار ساخته شده است. قسمت عمده بازار اردبیل در تغییرات شهری در نیم قرن گذشته تخریب شد و ارتباط بعضی از بخش‌های آن با مرکز بازار از بین رفت.
مجموعه بازار تاریخی اردبیل که متعلق به دوره صفویه و زندیه می باشد، در حدفاصل خیابان های امام خمینی، آیت الله طالقانی و آیت الله کاشانی واقع گردیده است و بازار اردبیل از سابقه طولانی و درخشانی برخوردار می باشد، مقدسی و اصطخری (قرن چهارم هجری قمری)، بازار اردبیل را به شکل صلیبی توصیف می کنند که در میانه آن مسجد قرار داشته است.
این بازار در قرن هفتم و هشتم هجری قمری رونق فراوان داشته است. در دوره های بعد، قسمتی از بازار بزرگ و تیمچه ها و سراها از موقوفات بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به شمار می رفت و درآمد و عواید حاصله به مصرف مخارج این بقعه می رسید.
در ترکیب معماری این بازار انواع سرا، تیمچه، بازارچه، راسته بازار، کاروانسرا، مسجد و حمام دیده می شود، از تقسیم بندی کلی بازار اردبیل می توان به بازار بقالان، قصابان، خراطان، سراجان، قیصریه، چاقو فروشان، کلاه دوزان و بسیاری سرای دیگر اشاره کرد.
همچنین راسته های موجود در بازار اردبیل عبارتند از: راسته اصلی بازار، راسته قیصریه، علافان، راسته پیر عبدالملک، بازار زرگران، سراجان، پارچه فروشان، کفاشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران و سراهای آن ها.
سرای خشکبارها از دو بازارچه موازی هم که هر دو بر راسته بازار عمودند تشکیل شده و هر کدام دارای پنج دهانه و ۵۱ مغازه است، سرای گلشن نیز مرکب از دو بازارچه و یک سرا است و در مقابل سرای زنجیرلی واقع شده و به راسته بازار و راسته پیر عبدالملک مربوط می شود. بخش اصلی سرا فضایی مستطیل شکل به ابعاد ۸۰/۳×۹۴/۹ متر می باشد که پوشش آن متشکل از نه گنبد در میانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا به ارتفاع ۷۵/۲ و قطر ۵۲ سانتیمتر و در اطراف بر جرزها نگهداری می شود. ستون ها دارای سرستون مکعب شکل بوده و طاق های زیرین گنبدها توسط تیرهای چوبی به یکدیگر اتصال یافته و مهار شده است.
تیمچه و سرا و بازارچه زنجیرلی از دیگر بخش های مهم بازار اردبیل است که به راسته بازار راه می یابد، سرای زنجیرلی بنای هشت ضلعی است (چهار ضلع اصلی و چهار ضلع فرعی) که ابعاد اضلاع اصلی آن ۲۰/۱۰ متر می باشد صورت ۸ ضلعی در بالا با گوشه سازی به دایره تبدیل شده و گنبدی کروی و ساده ای بر فراز آن جا گرفته است.
از دیگر بخش های مهم بازار، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است. این بخش بنایی است مدور با گنبد کروی بلند و ساده. قطر بنا در پایین ۱۲ متر و ارتفاع تقریبی آن ۱۳ متر است. بخش زیرین بنا، بدون در نظر گرفتن پایه مغازه ها و امتداد بازارچه ها عبارت است از ۱۲ پایه که با ۱۲ طاق جناغی زمینه را برای بر پایی گنبد فراهم ساخته است. در هشت طاق جناغی مغازه و در ۴ تای دیگر راهرو بازارچه ها تعبیه شده است. بر سر بازارچه شمال شرقی، سنگ نبشته ای به چشم می خورد که به علت فرسودگی امکان قرائت آن وجود ندارد و این سنگ نوشته حاوی نام بانی و تاریخ بنا بوده است.
مجموعه بازار با طاق های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته و عرض طاق نمای مغازه ها به طور متوسط سه متر و قطر پایه های طاق ها حدود ۸۰ سانتی متر است، روشنایی داخل بازار از طریق روزنه های تعبیه شده در پوشش های گنبدی تأمین می شود.
مجموعه تاریخی بازار اردبیل در سالهای اخیر از طرف سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده و به شماره ۱۶۹۰ به ثبت تاریخی رسیده است.
