به گزارش خبرنگار بسیج از سراوان، مسجد از همان صدر اسلام جایگاه ویژه‌ای در میان مسلمانان پیدا کرد و علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت محسوب می‌شد کم‌کم به محلی برای تحصیل و تدریس علوم دینی، شور و مشورت و مکانی برای حل مشکلات نیز تبدیل شد.
مساجد در هر شهر و دیاری دارای ویژگی‌های خاصی است که نشان‌دهنده نوع معماری، اقلیم و فرهنگ مردمان آن دیار است، در میان آثار تاریخی کشورمان هم مساجد زیادی دیده می‌شود که دارای جایگاه ویژه است.
برخی از آن‌ها از گذشته‌های دور باقی‌مانده، برخی در دل‌سنگ‌ها و صخره‌ها ساخته شده و برخی دارای رنگ‌ها و تصاویر اسلیمی است.
هنرهای مردمان هر دیار را می‌توان در مساجد آن دیار هم یافت، سیستان و بلوچستان هم اگرچه در اقلیم گرم و خشک واقع شده، اما مساجد آن دارای رنگ‌های زیبایی است و نشان می‌دهد مردم این دیار زیبایی را در مساجد می‌بینند.
شمال تا جنوب استان مساجد زیادی وجود دارد که برخی از آن‌ها گونه‌شناسی ویژه‌ای دارند و معماری اصیل اسلامی را با فرهنگ و اقلیم جنوب شرق کشور تلفیق می‌کنند.
با این تفاسیر از آنجایی که یکی از فرصت‌های مهم گردشگری، توجه به ظرفیت مساجد و بناهای تاریخی معنوی است چرا که مساجد تاریخی مهد و جایگاه مهمی در توسعه گردشگری دینی داشته از این حیث که می‌توانند ارزش‌های دینی و اعتقادی دوران های گذشته را به نسل‌های امروز منتقل کنند.
مسجد جامع شهر زرنج پایتخت امپراتوری صفاریان
مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه مساجد مرکز ثقل، هدایت و راهبری جامعه محسوب می‌شوند، اظهار کرد: سیستان و بلوچستان همانند سایر مناطق کشور دارای مساجد تاریخی و با قدمت طولانی است که همین امر نشان از حضور همیشگی و مستمر مساجد در زندگی مردم این استان دارد.
مهناز کوچکزایی با اشاره به ۳۰ مرداد روز جهانی مساجد، بیان کرد: مساجد سیستان و بلوچستان نشأت گرفته از نوع اعتقادات و مذهب ساکنان این دیار بوده، در سیستان، مسجد جامع شهر زرنج پایتخت امپراتوری صفاریان یکی از قدیمی‌ترین مساجد این خطه به مسجد آدینه هم مشهور بوده و به دستور یعقوب لیث صفاری در زرنج بنا شده است.
او ادامه داد: مسجد جامع زرنج از بزرگ‌ترین مساجد با معماری بومی و سنتی در این منطقه بود که الگوها و معماری آن اسلامی و برگرفته از معماری اشکانی و ساسانی بود و در بلوچستان مسجد دزک سراوان و فیض رحمان زاهدان از مساجد کهن استان است.
این مسئول با بیان اینکه مساجد ایرانی دارای قسمت‌های مختلف از جمله صحن، شبستان، رواق‌ها، مناره‌ها، دیوارهای اطراف، چله‌خانه‌ها، حوض‌خانه‌ها و وضوخانه‌ها هستند، افزود: در سیستان و بلوچستان چندگونه معماری مسجد شامل شبستانی، دو شبستانی، صحن و شبستان و رواق دیده می‌شود.
مسجد جامع دِزَک از جمله قدیمی‌ترین مساجد ایران
او در ادامه مسجد جامع دِزَک در مرکز روستایی تاریخی شهرستان سراوان را یکی دیگر از مساجد با معماری بومی و سنتی عنوان کرد و گفت: باتوجه‌به ویژگی‌های آرایه‌ها و مقایسه تطبیقی با مساجد قرون اولیه اسلام در ایران همچون تاریخانه دامغان، می‌توان این بنا را از جمله قدیمی‌ترین مساجد ایران به شمار آورد.
به گفته کوچکزایی؛ این مسجد دارای شبستانی یک طبقه و صحن مرکزی است که رواق‌ها و شبستان‌هایی در اطراف آن قرار گرفته است.
او تصریح کرد: مسجد جامع دزک سراوان در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۰۱۲ در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده و توسط اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری سیستان و بلوچستان مرمت و حفاظت شده است.
مدیر روابط عمومی و امور فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان در تکمیل مطلب فوق تصریح کرد: اين مسجد در روستايی به همين نام در سه كيلومتری شرق سراوان واقع شده از جمله مساجد كهن استان می باشد و مصالح اصلی و اوليه مسجد از خشت خام و ملات گل است که برای اولين بار از اين بنا در قرن چهارم هجری نام برده شده و تا كنون به دفعات بازسازی شده است.
او گفت: معمار آن سعی کرده كه با استفاده از عناصر معماری ساده تزيينی به مسجد جلوه ای خاص بدهد از جمله می توان به تزيينات داخل شبستان تابستانی جبهه غربی اشاره کرد و ديوارهای داخلی و شمالی و جنوبی و غربی با ايجاد طاقنماهای تزيينی و تزيينات دندان موشی كه می توان آن را صورت اوليه مقرنس كاری بشمار آورد.
با این تفاسیر یکی از ظرفیت‌های مهم تاریخی و گردشگری که جز میراث‌فرهنگی بوده و میراث ملموس و ناملموس را در خود دارد، مساجد قدیمی و با معماری قدیمی و سنتی است.
میراث‌فرهنگی که گره‌خورده با دین و اعتقادات مردم و در مساجد تاریخی مناجات و ارتباط معنوی خوبی از گذشتگان برقرار شد و به لحاظ ظرفیت جایگاه معنوی بسیار ارزشمند و تردد در این مکان سبب خیر و سعادت است.
استفاده از این پتانسیل معنوی تنها به عنوان یک مرکز تاریخی نباید موردتوجه قرار گیرد؛ بلکه علاوه بر حفظ هویت باید تداوم مسیر فعالیت نیز موردتوجه بوده است.
