ماهیت رشد اقتصادی ایران ناکارآمد است

به گزارش سرویس بسیج علمی کرمانشاه  خبرگزاری بسیج، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی  با تأکید بر توجه به ماهیت و شناخت ابعاد رشد اقتصادی گفت: نبایستی صرفاً در اعداد و ارقام متوقف شد. اگر ماهیت رشد را بشناسیم می توانیم در زمینه آن آسیب شناسی نیز انجام دهیم. اینکه اولویت های ما چیست و با چه هدفی در پی رشد هستیم؟ آیا نوع رشداقتصادی کشور پایدار است؟ یعنی تا چند سال آینده می توان به حفظ آن اطمینان داشت؟ و مسائلی هستند که صاحبنظران بر آن تأکید می ورزند.

 لزوم رشد اقتصادی اشتغال زا

دکتر صابر شیبانی با اشاره به نوع و کیفیت رشد اقتصادی گفت: هر نوع رشدی شاید مناسب اقتصاد ما نباشد. در حال حاضر وضعیت در کشور ما به لحاظ دموگرافیک و ساختار جمعیت شرایط خاصی وجود دارد. بخش بزرگی از ساختار جمعیتی کشور ما را جوانان در سنین اشتغال تشکیل می‌دهند و برای اینکه بتوانیم اشتغال را تقویت نماییم به رشد اقتصادی نیازمندیم.

وی با اعلام اینکه مهمترین مسائل کشور بیکاری جوانان، درآمد خانواده ها و عدم ثبات درآمد است، افزود: شاید نتوانیم از مسیر تقویت نفت و سرمایه گذاری در این بخش پاسخگوی این معضل بزرگ باشیم. معمولاً صنعت نفت به لحاظ اشتغال زایی ظرفیت قابل توجهی ندارد. هرچند این امکان وجود دارد که ما بتوانیم با سرمایه گذاری در صنعت نفت و بخش های بالادستی و پایین دستی آن به نرخ های رشد خوب برسیم کما اینکه الان نزدیک ۵۲ درصد از رشد موجود را مدیون بخش نفت هستیم و این مقدار قابل افزایش نیز هست. اما این سرمایه گذاری حلال مشکل بیکاری نخواهد بود.

وی ادامه داد: بنابراین بایستی به دنبال نوعی از رشد باشیم که اشتغال زا بوده و بتواند مشکل بیکاری را حل نماید پس در این مسیر نیازمند بررسی سهم نفت و صنعت در اشتغال زایی کشور هستیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که دو نوع نگاه در حوزه رشد اقتصادی وجود دارد، گفت: نگاه اول این است که صرفاً دستیابی به رشد بالاتر مد نظر باشد. در این صورت باید اقتصاد مقیاس مد نظر قرار گرفته و پروژه‌های کلان تر و بزرگتر تعریف شود. صنایع بزرگ و مادر تقویت شده تا رشد بالاتر، صرفه اقتصادی مطلوب‌تر و سود بیشتر حاصل گردد.

شیبانی ادامه داد: اما در نگاه دوم عکس قضیه فوق صادق است. یعنی با سرمایه گذاری در صنایع متوسط و کوچک می‌توان به سود و رشد اقتصادی متوسط دست یافت اما در عین حال وضعیت اشتغال و درآمد خانوارها را بهبود بخشید.

وی سپس با تأکید بر این که تصمیم سازان عرصه اقتصاد ناگزیر به انتخاب هستند ابراز نمود: باید انتخاب کنیم که صرفاً دستیابی به نرخ رشد بالا بدون توجه به اشتغال اهمیت دارد و سودای نرخ 11 درصد در سر داشته باشیم.  یا لازم است به نرخ رشد 8 درصد که در قانون برنامه ششم توسعه تعیین شده، بسنده ولی در کنار آن به وضعیت اشتغال هم سر و سامان داده شود.

نرخ رشد سرمایه ثابت در ایران منفی است

شیبانی پایداری در نرخ رشد سرمایه گذاری در صنایع کوچک و متوسط را بسیار بیشتر از صنایع سنگین دانست و افزود: متاسفانه الان نرخ رشد سرمایه ثابت ناخالص در کشور ما منفی است. یعنی از سال ۸۸  این نرخ منفی شده و در اوج خود در سال ۹۱ بدترین وضعیت را تجربه نمودیم که طی آن نرخ تشکیل سرمایه در این زمان  به منفی ۳۳ درصد رسید.

استاد دانشگاه شهید بهشتی خاطر نشان کرد: با اینکه هنوز هم این نرخ منفی است ولی از شتاب آن کاسته شده است. در وضعیت موجود علیرغم توفیق هایی که پس از تصویب برجام داشتیم و مراجعات مکرری که سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در ایران داشتند ولی در عمل اتفاقی رخ نداد و هنوز هم میزان سرمایه گذاری که از ایران خارج می شود در مقایسه با سرمایه ورودی بیشتر است.

سهم نفت در نرخ رشد اقتصادی کشور

وی با بیان اینکه طبق آخرین آمار  مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی را معادل ۱۱ درصد برآورد کرده است، گفت: بایستی این ۱۱ درصد بین بخش های مختلف توزیع شود. یعنی سهم بخش های مختلف در این نرخ رشد مشخص شود. آن چه که مشخص است این است که سهم نفت نزدیک به ۵۲ درصد بوده یعنی بالاترین نرخ رشد اقتصادی در این بخش است.

این کارشناس اقتصادی سپس افزود: آن چیزی که حائز اهمیت است این که تلاش کنیم  نرخ رشد را از طریق تولید به دست بیاوریم. نفت سرمایه مهمی در کشور است. کسب درآمد از طریق فروش این سرمایه و صادرات آن مطلوبیت ندارد و رشدی نیست که بتوان روی آن حساب باز کرد و پایدار باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: اتفاقی که در کشور رخ می دهد این است که به دلیل عدم تفکیک آمار، گاهی برنامه ریزان و رسانه ها، نرخ های رشد را بالاتر منعکس نموده و رشد فروش نفت را هم جزو آن محاسبه می‌نمایند. در حالی که بایستی نرخ رشد بدون نفت را مد نظر قرار داد. البته در دولت فعلی در این زمینه شاهد نرخ رشد اقتصادی بدون نفت نیز بودیم.

اقتصاد دولتی؛ آفت اداره کشور

شیبانی با تأکید بر لزوم افزایش نرخ تشکیل سرمایه ثابت در کشور افزود: اگر این نرخ افزایش یابد، اشتغال جدید هم ایجاد می‌شود. در غیر این صورت نمی توان انتظاری داشت.

این استاد دانشگاه در پایان با اشاره به دولتی بودن اقتصاد ایران بیان نمود: تا زمانی که ساختار اقتصاد دولتی و وابسته به نفت را تغییر نیابد، ظرفیت بخش خصوصی بالفعل نخواهد شد و انتظاراتی که از این بخش وجود دارد،تحقق نمی یابد.

بنابراین مادامی که این وضعیت ادامه یابد، اقتصاد به شکل غیر پویا، اشتغال زایی در حد محدود و نرخ رشد ناپایدار خواهد بود.