كار‌تر در سخنان خود درباره قطع رابطه با ایران گفت: «... مطالبات شاكیان آمریكایی و شركت‌ها، از اموال مسدودشده ایران در آمریكا برداشت خواهد شد و مسئولیت بحران با شورای انقلاب ایران است كه خود را پشت سر دانشجویان پنهان می‌كند. اگر گروگان‌ها آزاد نشوند، تصمیمات شدید‌تری علیه ایران اتخاذ خواهد شد و آمریكا با هم‌پیمانان خود اقدامات مقتضی به عمل خواهد آورد. هیچ ویزای جدیدی برای ایرانیان صادر نخواهد شد و كلیه ویزاهای صادرشده پس از بحران باطل است ...»
در پی این تصمیم، از یك‌سو دفتر امام خمینی اعلام كرد «نظر امام در مورد گروگان‌ها عوض نشده و مثل گذشته سفارت و گروگان‌ها تا تشكیل مجلس شورای اسلامی و تعیین سرنوشت آنها توسط وكلای مردم در دست دانشجویان باقی خواهد ماند» و از جانب دیگر امام خمینی خود بیانیه جداگانه‌ای در این رابطه منتشر كردند. امام در این پیام با اشاره به انتشار خبر دستور كار‌تر برای پایان روابط سیاسی ایالات متحده با ایران گفته بود: «اگر كار‌تر در عمر خود یك كار خیر كرده باشد، همین قطع رابطه است.»
متن كامل پیام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بدین شرح بود:
«بسم الله الرحمن الرحیم - ملت شریف ایران، خبر قطع رابطه بین آمریكا و ایران را دریافت كردم. اگر كار‌تر در عمر خود یك كار كرده باشد كه بتوان گفت به خیر و صلاح مظلوم است، همین قطع رابطه است. رابطه بین یك ملت به‌پا‌خاسته برای رهایی خود از چنگال چپاولگران بین‌المللی با یك چپاولگر عالم‌خوار همیشه به ضرر ملت مظلوم و به نفع چپاولگر است. ما این قطع رابطه را به فال نیك می‌گیریم چون كه این قطع رابطه دلیلی بر قطع امید دولت آمریكا از ایران است. ملت رزمنده ایران این طلیعه پیروزی نهایی را كه قدرت سفاكی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاولگری‌ها كرده اگر جشن بگیرد حق دارد. ما امیدواریم كه نابودی سرسپردگانی مثل سادات و صدام حسین به زودی انجام گیرد و ملت‌های شریف اسلامی به این انگل‌های خائن، آن كنند كه ملت ما با محمدرضای خائن كرد و دنبال آن برای آزاد زیستن و به استقلال تمام رسیدن، قطع روابط با ابرقدرت‌ها خصوصا آمریكا نمایند. من كرارا گوشزد نموده‌ام كه رابطه ما با امثال آمریكا رابطه ملت مظلوم با جهان‌خواران است. شما ای ملت عزیز كه برای رضای خداوند متعال با بانگ الله اكبر بر دشمنان خود چیره شدید و آزادی و استقلال را به دست آوردید، با اتكا به خداوند تعالی و حفظ وحدت كلمه مهیا باشید برای رودررویی دشمنان اسلام و دشمنان مستضعفین. شما به خواست خدای تعالی پیروز هستید و بر مشكلات غلبه خواهید كرد. صدام حسین كه همچون شاه مخلوع چهره قبیح غیراسلامی و انسانی خود را نشان داده و به هدم اسلام و حوزه مقدسه نجف كمر و با علمای اسلام خصوصا حضرت آیت‌الله آقای سید محمدباقر صدر آن كند كه رضاخان و محمدرضا پهلوی با علما و روحانیون و سایر طبقات كردند، باید بداند كه با این اعمال ضد اسلامی گور خودش و رژیم تحمیلی و غیرانسانی و غیر قانونی بعث را با دست خود می‌كند. ملت شریف عراق شما اخلاف آنان هستید كه انگلیس را از عراق راندند. به‌پا خیزید و قبل از آنكه این رژیم فاسد همه چیز شما را تباه كند دست جنایتكار او را از كشور اسلامی خود قطع كنید. ای عشایر فرات و دجله همه با همه ملت اتحاد كنید و این ریشه فساد را قبل از آنكه فرصت از دست برود قطع و قمع نمایید و برای خدا دفاع از كشور اسلامی خود و از اسلام مقدس نمایید كه خدا با شما است. ای ارتش عراق اطاعت از این مخالف اسلام و قرآن نكنید و به ملت بگرایید و دست آمریكا را كه از آستین صدام بیرون آمده است قطع كنید و بدانید اطاعت از این سفاك مخالفت با خدای متعال است و جزای آن عار و نار است. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین و كشور ایران را خواستارم، والسلام و علیكم و رحمه‌الله. روح الله الموسوی الخمینی»
جیمی كار‌تر پیش از قطع رابطه با ایران، چند مرحله اقدامات سیاسی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران به عمل آورده بود. در نخستین عكس‌العمل، روز ۲۲ آبان ۱۳۵۸ دستور توقیف كلیه دارایی‌های ایران در بانك‌های آمریكایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر كرد و خرید نفت از ایران را متوقف ساخت. در ۱۳ آذر، 15 عضو شورای امنیت تحت فشار آمریكا به اتفاق آرا قطعنامه شماره ۴۵۷ را در محكومیت اشغال سفارت آمریكا در تهران منتشر كردند.
ارجاع موضوع گروگان‌گیری به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه از دیگر اقدامات آمریكا بود. رأی این دیوان نیز روز ۲۴ آذر علیه ایران صادر شد و ۱۵ قاضی این دادگاه به اتفاق آرا جمهوری اسلامی ایران را به دلیل تسخیر سفارت آمریكا محكوم كردند.
در نهم دی ۱۳۵۸، شورای امنیت سازمان ملل تحت فشار آمریكا قطعنامه ۴۶۱ را در موضوع مجازات‌های اقتصادی علیه ایران تصویب كرد و تا ۱۷ دی به ایران مهلت داد تا گروگان‌های آمریكایی را آزاد كند. علاوه بر این بسیاری از مفسران آمریكایی نیز از نیروی موسوم به «واكنش سریع» كه در ۱۱ دی ۱۳۵۸ به دستور كار‌تر در خلیج فارس شكل گرفت به عنوان عكس‌العمل واشنگتن در مقابل واقعه تسخیر سفارت آمریكا در تهران یاد كردند. دستور قطع رابطه با ایران ۱۷ روز قبل از مداخله نظامی آمریكا در منطقه طبس با هدف آزادسازی گروگان‌ها اتخاذ شد. جیمی كار‌تر پس از صدور فرمان قطع رابطه، در سخنانی اعلام كرد كه دیپلمات‌های ایرانی ۲۴ ساعت فرصت دارند خاك آمریكا را ترك كنند.
موضوع قطع روابط سیاسی و اقتصادی آمریكا با ایران، دو ماه پیش از صدور دستور كار‌تر، در قطعنامه ارائه‌شده از سوی آمریكا به شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده بود. در آن قطعنامه كه در ۲۴ بهمن ۱۳۵۸ به شورا ارائه شد آمریكا خواستار اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و قطع رابطه با ایران به دلیل تسخیر سفارت آمریكا شد. این درخواست در كنفرانس كشورهای صنعتی غرب نیز مطرح شده بود ولی رایزنی‌های هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل و همچنین وتو شدن قطعنامه پیشنهادی آمریكا توسط اتحاد جماهیر شوروی، باعث شد دولت جیمی كار‌تر در اتخاذ تصمیم برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران تنها بماند.
به دنبال قطع رابطه ایران با آمریكا و مهلت ۳۶ ساعته كار‌تر به دیپلمات‌های ایرانی مبنی بر خروج از آمریكا، در ساعت ۱۲:۳۵ بیستم فروردین‌ماه حدود ۵۰ نفر از اعضای سفارت ایران در واشنگتن و اعضای كنسولگری‌های ایران در شیكاگو و نیویورك به همراه خانواده‌هایشان با پرواز ۷۳۰ هواپیمایی ملی ایران وارد فرودگاه مهرآباد تهران شدند.
روزنامه كیهان فردای آن روز در گزارشی از بازگشت دیپلمات‌های ایرانی نوشت: به دنبال ورود دیپلمات‌های ایرانی به فرودگاه تهران، علی آگاه، كاردار ایران در واشنگتن و تنی چند از اعضای سفارت ایران در آمریكا به همراه صادق قطب‌زاده و اسقف كاپوچی در یك مصاحبه رادیو تلویزیونی و مطبوعاتی شركت كردند و به سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی جواب دادند. یكی از نظامیان ایرانی كه به همراه اعضای سفارت ایران در آمریكا به ایران مراجعت كرده بود، در رابطه با موضوع اخیر به خبرنگار كیهان گفت: روز دوشنبه گذشته پس از ورود انور سادات به آمریكا عده‌ای از دانشجویان ایرانی و عرب به همراه گروهی از سیاهان مسلمان، تظاهرات وسیعی را در اغلب شهرهای آمریكا به راه انداختند كه به دنبال آن كار‌تر در ساعت ۳ بعدازظهر ضمن ایراد یك سخنرانی تند به اعضای سفارت ایران ۳۶ ساعت مهلت داد كه آمریكا را ترك كنند. به دنبال این مهلت غافلگیرانه، سفارت ایران در محاصره ماموران اف. بی. آی و سازمان سیا قرار گرفت و پیش از آنكه اعضای سفارت ایران بتوانند تصمیمی اتخاذ نمایند، هر یك از آنها به وسیله ۲ مامور اف. بی. آی مورد مراقبت قرار گرفتند.
وی در ادامه سخنانش افزود: ماموران اف. بی. آی با در دست داشتن عكس سفارت و كنسولگری‌ها در جلوی خانه آنها كشیك می‌دادند و چنانچه یك ایرانی می‌خواست قدمی بردارد، به دنبال او حركت می‌كردند.
وی همچنین گفت: در این چند ساعت كه به پایان مهلت ما مانده بود، انواع توهین‌ها از سوی ماموران آمریكایی به ما شد. به خصوص نظامیانی كه در شهرهای كوچك آمریكا سكونت دارند بیش از اندازه در ناراحتی به سر می‌برند چرا كه در این شهرهای كوچك ایرانی‌ها شناسایی شده‌اند و از هر نظر در مضیقه قرار دارند.
در همین حال مقدم، سرپرست كنسولگری ایران در شیكاگو هم در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: در طول مهلت ۳۶ ساعته، ما فقط توانستیم به سرعت مدارك و ویزاهای دانشجویانی را كه هم‌اكنون تنها مورد نگرانی ما هستند، به‌وسیله پست برایشان ارسال داریم و دیگر فرصتی نبود كه برایشان اقدام سازنده‌ای صورت دهیم. چند ساعت به پایان مهلت مانده، سفارت ایران در محاصره قرار گرفت و آن عده كه در داخل سفارت بودند، هر یك به‌وسیله دو مامور به نقطه‌ای برده شدند و در سفارت ایران مهر و موم شد و ما فقط توانستیم زندگی‌مان را به دوستانی كه شاید آنها نیز وضعیت ما را پیدا كنند، تحویل داده و خود را به فرودگاه رساندیم. در فرودگاه عده‌ای از آمریكایی‌ها علیه ایران شعار می‌دادند و یك گروه از سیاه‌پوستان مسلمان نیز با در دست داشتن عكس امام به محل فرودگاه آمده بودند و علیه كار‌تر شعار می‌دادند.
به نوشته كیهان تا بعدازظهر ۲۱ فروردین به جز سركنسولگری ایران یا همان سفارت ایران كه در واشنگتن واقع بود، ایران چهار كنسولگری دیگر نیز در شهرهای شیكاگو، هستون، نیویورك و سانفرانسیسكو داشت كه همگی آنها تعطیل و مهر و موم شدند.
منابع :
- سایت تبیان
- سایت عصر ایران
- صحیفه امام ج 12 ص 233
- روزنامه كیهان 21 فروردین 1359
