کشف آثار دوره مفرغ، عصر آهن و دوره اشکانی در گورستان پارتی تاق بستان

به گزارش خبرگزاری بسیج به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سجاد علی بیگی، سرپرست هیأت گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطۀ موسوم به گورستان پارتی تاق بستان امروز "دوشنبه" با اعلام این خبر تصریح کرد: هدف اصلی این برنامه تعیین عرصه، تدوین ضوابطی برای حفاظت از محوطه و جلوگیری از تخریب بیشتر محوطۀ گورستان به واسطۀ فعالیت‌های شهری، توسعۀ فضای سبز و به ویژه فعالیت‌های شهرداری کرمانشاه است.

او افزود: شهرداری کرمانشاه در بخش غربی و جنوبی گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه اقدام به ساخت و ساز، ایجاد فضای سبز و خاکبرداری‌هایی کرده  است.

به گفته این باستان شناس، ضرورت این موضوع با توجه به تکمیل پروندۀ ثبت جهانی مجموعه تاریخی گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه دو چندان است.

عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه خاطرنشان ساخت که کار گمانه زنی با هدف تعیین حریم محوطه از تاریخ 15/3/ 94 آغاز شده و در این مدت مجموعاً 25 گمانه حفر شده  و عرصۀ حقیقی محوطه مورد شناسائی قرار گرفته است.

علی بیگی افزود: بر اساس نتایج گمانه زنی محوطه 200 متر طول و 100 متر عرض و مساحتی به اندازۀ دو هکتار دارد.

به گفته وی، یافته های این گمانه‌زنی دربرگیرنده آثاری از دورۀ مفرغ میانی و جدید، عصر آهن سه و دورۀ اشکانی است.

این باستان شناس اظهار داشت: کشف چند نمونه تیغۀ سنگی و سنگ مادرهای فشنگی شکل ممکن است حاکی از این باشد که این محدوده دارای آثاری از دورۀ نوسنگی نیز هست.

وی خاطرنشان ساخت با اینکه هدف اصلی این فعالیت حفظ محوطه در مقابل خطرات و تهدیدهای رایج در خصوص محوطه‌های واقع در بافت شهری یا حاشیۀ شهرها و روستاها است، اما در کنار این فعالیت اجرائی نباید از اهداف علمی نیز غافل ماند.

علی بیگی اظهار امیدواری کرد که درصورت موافقت پژوهشکدۀ باستان شناسی با انجام گمانه‌زنی و کاوش محدود در بخش‌هایی از محوطه که بیشتر آسیب دیده و در معرض خطر هستند گروه باستان شناسی بتواند  پیش از هرگونه خطر دیگری اطلاعات باارزشی  از این مجموعه به‌دست آورد.

سرپرست هیأت گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطۀ موسوم به گورستان پارتی تاق بستان افزود: در استان کرمانشاه تنها از کاوش‌های کنگاور بقایای گورستان‌هایی کاوش شده و اطلاعات ما در خصوص این جنبه از تاریخ گذشتۀ منطقه بسیار محدود است.

به گفته وی، با وجود کاوش‌های گورستان‌ها یا گورهای تک افتاده‌ای در محدودۀ سد شیان اسلام آباد غرب، سد چله گیلانغرب و غیره نیز هنوز اطلاعاتی در این باره منتشر نشده و در واقع چیزی دربارۀ آنها نمی‌دانیم.

این باستان شناس با اشاره به اینکه از گورستان تاق بستان با وجود اهمیتش اطلاعاتی در دست نیست تصریح کرد که گورستانِ پارتیِ محوطۀ موسوم به معبد آناهیتا نیز به طور کاملا سنتی و به شیوۀ نه چندان دقیقی و به فراخور زمان خود بدون در نظر گرفتن مطالعات میان رشته‌ای مورد مطالعه و کاوش قرار گرفته است. 

علی بیگی افزود:از این رو اطلاعات جدید می‌تواند با استفاده از دانش جدید و مطالعات میان رشته‌ای پرتوی نو به دانش محدود ما در زمینۀ تدفین دورۀ اشکانی محوطه و غرب ایران بیفکند.

سرپرست هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطۀ موسوم به گورستان پارتی تاق بستان در گفتگو با خبرنگار سایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری (richt.ir) تصریح کرد که بر این اساس قادر خواهیم بود با کاوش بسیار محدود در محوطه و بهره‌گیری از آزمایش‌ها و سن‌سنجی‌های دقیق اطلاعات فراوان و ارزشمندی با هدف تکمیل پروندۀ ثبت جهانی محوطه کسب کنیم.

به گفته وی این اطلاعات حداقل می‌تواند دربرگیرندۀ آزمایش‌های انگل باستان شناسی، اندازه‌گیری استرانسیوم، سلامت جسمانی، مطالعات رژیم غذائی و ...باشد و در کنار اینها می‌توان با نمونه‌برداری‌های سفال، استخوان و اخذ تاریخ‌های دقیق کربن 14 به عمر نمونه‌ها و سپس گورستان دست یافت.

او افزود: این اطلاعات علاوه بر اعتبار بخشی افزون بر مجموعه برای تکیمل پروندۀ ثبت جهانی محوطه، می‌تواند دانش ما را از آداب تدفین دورۀ اشکانی منطقه تا حد زیادی افزایش دهد. 

گفتنی است، در زمستان سال 1348، هنگامی که کارگران شهرداری کرمانشاه مشغول ساخت پارک جنگی در تپه‌ها و ارتفاعات مشرف بر غرب مجموعۀ نقوش برجستۀ سلطنتی تاق بستان بودند، در جریان حفر چاله‌هایی برای کاشت نهال؛ به شماری ظرف سفالی برخوردند. به همین علت کار آنها متوقف و زنده یاد سیف الله کامبخش فرد که مشغول کاوش در محوطۀ موسوم به معبد آناهیتا کنگاور بود مامور بررسی و ارزیابی محوطه شد. کامبخش فرد دو گمانه را در فاصلۀ 50 متری از یکدیگر حفر کرد که در نتیجه بیش از 40 گور خمره  از دوره‌های اشکانی و بقایایی از معماری دورۀ پیش از تاریخ (عصر مفرغ/ فرهنگ گودین III و دورۀ تاریخی) آشکار شد.

این محدوده تا اوایل دورۀ انقلاب در معرض بازدید قرار داشت تا اینکه رفته رفته به دست فراموشی سپرده شد و بخش‌های کاوش شده به ویژه در ایام جنگ تحمیلی توسط افراد ناآگاه تا حدود زیادی تخریب شد.پس از آن نیز در اوایل دهه هشتاد شمسی شهرداری کرمانشاه با هدف ایجاد پارکینگ محدودۀ کاوش شده را تسطیح، خاکبرداری و به طور کلی ویران کرد. با این حال به رغم وارد آمدن صدمات فراوان بر پیکرۀ محوطه هنوز هم بخش‌هایی از محوطه باقی مانده که می‌تواند به عنوان بخشی از گسترۀ مجموعۀ تاق بستان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. از این رو گام نخست در حفظ این محوطه تاریخی تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه است که به همت پایگاه میراث فرهنگی تاق بستان آغاز و در حال انجام است.

گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه موسوم به گورستان پارتی تاق بستان کرمانشاه در تاریخ 3/15توسط رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صادر شد.