"دابس‌مش" و لودگی‌هایی که مرز نمی‌شناسد

خاربن در قوت و برخاستن
خارکن در سستی و در کاستن

عادت به استفاده از تکنولوژی هم از این قاعده شاید مستثنی نباشد، دیر زمانی نبود که با ورود تلفن‌های همراه ویژگی‌های زندگی افراد دستخوش تغییرات زیادی شد. ارسال مطالب طنز و جوک از طریق پیامک، برنامه‌های چت و اخیرا استفاده از شبکه‌های اجتماعی به نوعی بالا‌ترین کارکرد را فارغ از اینکه ابزار چه باشد به خود اختصاص داده است. شاید وجه مشترک همه این‌ها به عنوان یک آسیب استفاده ناصحیح از تکنولوژی برای استهزاء و تمسخر شخصیتی و قومیتی و یا سایر امور لغوی که وجود دارند، دانست. بحث لمپنیسم با این عنوان به طور جدی برای نخستین بار در حدود ۱۵۰ سال پیش مطرح شد. جامعه‌شناسان منظور از لمپن‌ها را گروهی می‌دانستند که به هرج و مرج و اغتشاش اجتماعی دامن می‌زنند اما حرکاتشان خاستگاه ایدئولوژیک ندارد، لمپن‌ها با رفتارهایی نظیر آرایش و پوشش خلاف عرف و غیر معمول و برخی حرکت‌های نمایش تخریبی، خود را به جامعه معرفی کرده و در تعارضات داخلی طبقات اجتماع نقش منفی بازی می‌کنند.

جولان لمپنسیم در فضای مجازی هر روز با روش‌های جدیدی در جامعه و یا فضای مجازی شیوع پیدا می‌‌کند. مدتی است که کلیپ‌های عجیب و غریبی معروف به «دابس‌مش» پا به شبکه‌های اجتماعی گذاشته‌اند و مدام در حال دست به دست شدن هستند. عده‌ای جوان یا حتی نوجوان از عجیب‌ترین و مسخره‌ترین روش‌ها برای ساختن کلیپ‌های طنز همراه با لودگی استفاده می‌کنند و هر شخصیت، مفهوم و هر چیزی که را بخواهند مورد استهزاء و تمسخر قرار می‌دهند.

Dubasmash از لحاظ لغوی به معنای دوبله درهم کوبیه و یا پرس‌شده و به قول کاربران ایرانی «دوبله برعکس» است، یک سرویس میزبانی ویدئو است که بر روی گوشی‌ها و تبلت‌هایی که از سیستم‌عامل‌های آی‌اواس و آندروید استفاده می‌کنند اجرا می‌شود. این اپلیکیشن آلمانی در اواخر سال ۲۰۱۴ به رتبه اول دریافت نرم‌افزار در کشور آلمان دست یافت و کمی بعد در ۲۹ کشور جهان نیز دارای این رتبه شد. در ابتدای سال ۲۰۱۵، بیش از ۵۰ میلیون بار در ۱۹۲ کشور جهان دانلود شد. دابسمش نیز در ایران به نرم‌افزار متداولی تبدیل شده و صفحه اختصاصی دابس‌مش فارسی در اینستا‌گرام بیش از سیصد هزار دنبال کننده دارد.

این اپلیکیشن در زمانی ارائه شده بود که تب گرفتن عکس‌های سلفی فرونشسته و تقریبا به امری عادی تبدیل شده بود. به نوعی دابس‌مش نسخه جدیدتر از سلفی است که قاعدتا باید بانمک باشد ولی علی الظاهر این بانمکی به حد لودگی رسیده است.

دابس‌مش شیوه کار ساده‌ای دارد به این صورت که کاربران آهنگ یا صدای مورد علاقه خود را از لیستی انتخاب کرده و همزمان با پخش آن لب می‌زنند و یا قسمتی از فیلم و یا کیپی را انتخاب کرده و به جای شخصیت‌های آن صحبت می‌کنند. به این ترتیب با طی چند مرحله ساده صوت و تصویر با هم ترکیب شده و کلیپ ساده‌ای ساخته می‌شود. این امکان به نوع خود بسیار جذاب است که شما بتوانید به جای شخصیت محبوب خود در فیلم یا کارتونی لب بزنید و بتوانید از این تجربه کلیپی هیجان انگیز بسازید. اما نکته نگران کننده این است که به جای بهره‌برداری مناسب از این امکانات و ابزار‌ها در کشور ما همیشه از بد‌ترین شکل ممکن آن‌ها استفاده می‌کنیم.

کافی است در گروه‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی که عضو هستید گشت‌و‌گذار کوتاهی داشته باشید حتماً چند کلیپ عجیب و بی‌سر و ته را خواهید یافت. چند جوان با پوشیدن لباس‌های بچه‌گانه، زنانه و یا خارج از شئون اخلاقی، ظاهر شده و شروع به لودگی و حرکات جلف می‌کنند. به این صورت پای کلیپ‌های دابس‌مشی این افراد مستعد لمپنیسم به گوشی‌های ما به راحتی باز شده است.

با بررسی تعدادی از دابس‌مش‌های ایرانی درخواهید یافت که اباحه‌گری زیادی در این کلیپ‌ها وجود دارد که نه تنها با فرهنگ جاری کشور ما سازگار نیست بلکه در تضاد است و نه تنها از مرزهای حیا و عفت عبور کرده‌اند، بلکه حداقل قیدهای اخلاقی مرسوم غربی و غیراسلامی را هم رعایت نمی‌کنند. متاسفانه باید گفت اخیرا تب دابسمش در بین چهره‌های مشهور هنری و ورزشی نیز باز شده و با یک جستجو کوتاه در اینترنت می‌توانید کلیپ‌های این افراد را مشاهده کنید.

ضمن عذرخواهی از مخاطبان «نسیم آنلاین» برای نمونه چند کلیپ دابس‌مش ایرانی را با فاکتور گرفتن از برخی مسائل و بدون تایید محتوی آن‌ها به عنوان نمونه قرار می‌دهیم. قابل ذکر است بسیاری از کلیپ‌هایی که می‌توانست به صورت شفاف مطالب مورد اشاره این گزارش را تایید کند قابل نمایش نبود. همچنین گفتنی است علت پخش این کلیپها بدون پوشاندن چهره افراد به این علت بوده که خود آنها این کلیپها را به صورت داوطلبانه در میزبانهای ویدئویی بارگذاری کرده‌اند.

در نگاه اول شاید بتوان به آن‌ها خندید و شاد بودن لحظه‌ای را توجیه مناسبی دانست اما تمایل خندیدن به این کلیپ‌ها در مراحل بعدی متوجه سازندگانشان خواهد شد. این سؤال حتماً به ذهن خطور خواهد کرد که چگونه شخصیت تعداد محدودی از افراد جامعه ما این‌قدر تنزل پیداکرده که دست به چنین رفتارهایی می‌‌زنند؟

دکتر مجید ابهری استاد روان‌شناسی درباره علل و پیامدهای رواج چنین پدیده‌هایی در فضای مجازی می‌گوید: ورود به فضای مجازی به دلیل نبود آموزش‌های کافی در کشور ما عوارضی را به جامعه تحمیل می‌کند که یکی از آن‌ها هویت تقلبی است. بسیاری از افرادی که در فضای مجازی حضور دارند اسم، جنسیت و حتی شغل جعلی دارند. دابس‌مش تنها کاری که ازنظر رفتار‌شناسی برای جامعه ما انجام می‌دهد این است که آن‌ها را به هزل و هجو گرایش می‌دهد و شخصیت اصلی آن‌ها را به بازی می‌گیرد.

وی در ادامه می‌افزاید: جوانانی که امروز به دابس‌مش روی آورده‌اند در آینده می‌خواهند پدر و مادر شوند. با به‌جای گذاشتن چنین آثاری آینده خودشان را تخریب خواهند کرد. دابس‌مش را برای یک سری فعالیت‌های هنری ایجاد کرده‌اند نه اینکه امروز ما برای تفریح و سرگرمی از آن استفاده کنیم. متأسفانه هویت و آینده مدیریتی دختران و پسران ما با این حرکت تخریب خواهد شد.

خداوند متعال در آیه ۳۰ سوره حج بیان می‌فرماید: «وَ اجتَنِبوا قَولَ الزّورِ»، از گفتار باطل اجتناب ورزید. در تفسیر «قول زور» بعضى از مفسران آن را اشاره به کیفیت «لبیک» گفتن مشرکان در مراسم حج در جاهلیت دانسته‌اند. زیرا آن‌ها «لبیک» را که آیینه تمام نماى توحید و یگانه‌پرستی است آن‌چنان تحریف کرده بودند که مشتمل بر زننده‌ترین تعبیرات شرک‌آلود شده بود. با توجّه به تفسیر این آیه هر سخن باطل و بیهوده مصداق قول «زور» است که در اصل به معنی سخن دروغ و باطل و خارج از حد اعتدال می‌باشد. مفهوم این آیه بدین صورت است که به انسان امر می‌کند که از هرگونه گفتار باطل و بیهوده و به هر نوع و کیفیتی که هست باید دوری کرد.

پیامک، چت، شبکه‌های اجتماعی، عکس سلفی و دابس‌مش و... تربیت افراد جامعه ما را مخدوش کرده‌اند و این روند سرعت بسیار بالایی به خود گرفته است و مدام با ارائه برنامه‌های جدید و باقابلیت‌های تازه در حال شتاب‌گیری هستند. رفتار، گفتار و سبک زندگی جامعه ما متأثر از این تغییرات شده است و ما در مقابل فقط نظاره‌گر هستیم. جای تأسف دارد که بسیاری از والدین نمی‌دانند فرزندانشان مشغول به ساخت چنین کلیپ‌هایی هستند و متأسفانه  با چند نفر از جامعه‌شناسان و متخصصان علوم رفتاری آن‌ها هم اطلاعی از دابس‌مش و این نوع کلیپ‌ها نداشتند. همه ما اگر معتقد باشیم که چنین مطالبی مصداق گفتار باطل هستند پس اجتناب از دریافت و یا به اشتراک گذاشتن چنین مواردی می‌تواند لمپن‌های مجازی را به انزوا بکشاند.