خانواده‌هایی که زمانی حتی به ذهشان هم خطور نمی‌کرد که روزی برای ثبت‌نام فرزند خود در رشته‌ای که آینده او را در آن می‌دیدند٬ هدایت تحصیلی چراغقرمز رؤیایشان شود و آواره این اداره و آن مدرسه شوند، به نظر می‌رسد امسال در گذر از خان هدایت تحصیلی باید تصمیم‌های دشواری بگیرند و خود را با واقعیت‌های نه‌چندان خوشایند وفق دهند.
به گزارش بسیج به نقل از خبرنگار علمی و آموزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان، تا سال گذشته همه‌چیز آرام به نظر می‌رسید؛ دانش‌آموزان برای آینده خود طرح می‌ریختند و نقشه می‌کشیدند اما امسال همین‌که زمان انتخاب رشته فرارسید، گویی محصول جدید وزارت آموزشوپرورش در هدایت تحصیلی، رؤیا‌های بسیاری را نقش بر آب کرد.
امسال تغییراتی در شاخص‌های هدایت تحصیلی به دنبال انتقال آن از دوره دوم متوسطه به دوره اول متوسطه به‌وجود آمد که دردسرهای زیادی هم برای مسئولان آموزشوپرورش و کادر مدارس و هم خانواده‌ها ایجاد کرد؛ دردسرهایی که هنوز ادامه دارند و مشخص نیست تبعات توجیه‌نشدن کامل خانواده‌ها و دانش‌آموزان در همراهی با اجرای این تغییرات، همه نتایج مثبت مورد انتظار از آن را تحت تأثیر قرار ندهد، اما آیا راهی برای رفع دغدغه‌ها وجود دارد و اساسأ این تغییر با چه زیرساخت‌هایی در قوانین، اسناد بالادستی و واقعیت‌های کنونی جامعه اجرا شده و هدف آن چیست؟
انتخاب رشته همواره از نقاط عطف طول دوره تحصیل هر فرد پیش از ورود به دانشگاه و سطح عالی آموزش بوده است که به سبب تأثیر بسیار آن در مسیر آینده شغلی، زندگی و ... فرد همواره برای بخش عمده‌ای از دانش‌آموزان و خانواده‌ها از اهمیت بالایی برخوردار و به‌نوعی ظرف تحقق آمال و آرزوهای آن‌ها بوده، به‌گونه‌ای که در موارد بسیار خانواده‌ها فرزندان خود را به‌اجبار به سمت رشته‌های خاص سوق داده‌اند که البته گاهی نیز نتیجه عکس داده است اما با تغییرات امسال شاید دیگر دخالت مستقیم دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها در انتخاب رشته تحصیلی چندان مفهومی نداشته باشد.
در گذشته 50 درصد نمره هدایت تحصیلی به بررسی‌های مشاوره‌ای و 50 درصد به نمرات دانش‌آموز مرتبط می‌شد اما امسال 65 درصد نمره هدایت تحصیلی به بررسی‌های مشاوره‌ای اختصاص یافت؛ 30 درصد نمره مربوط به آزمون استعداد و رغبت، پنج درصد نظرخواهی از والدین، 10 درصد نظر دانش‌آموز، 10 درصد نظر معلمان بر اساس وضعیت دروس و 10 درصد نیز نظر مشاور در هدایت تحصیلی اعمال می‌شود. 35 درصد نیز مربوط به نمرات دانش‌آموز در پایه‌های هفتم، هشتم و نهم است.
سیاست‌های توسعه متوازن و ناآگاهی از تغییرات هدایت تحصیلی
در این خصوص دکتر مصطفی آذرکیش مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش، با بیان این‌که هدایت تحصیلی مطلب جدیدی نیست و تنها انتقال فرآیند آن از دوره متوسطه دوم به متوسطه اول جدید است، به خبرنگار ایسنا گفت: بند پنجم ماده 19 قانون برنامه پنجم توسعه، بر برنامه‌ریزی برای برقراری توازن بین تعداد دانش‌آموزان در رشته‌های مختلف تحصیلی متناسب با نیازهای جامعه تأکید دارد.
وی افزود: همچنین در بند 76 سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزشی کشور تأکید شده است؛ در بند 78 نیز تنظیم رابطه متقابل تحصیل و اشتغال و متناسب‌سازی سطوح مختلف با نقشه جامع علمی کشور، نیاز بازار کار و وضعیت اشتغال در کشور مورد توجه قرار گرفته است.
مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش ادامه داد: این موارد قوانین الزام‌آوری هستند که آموزشوپرورش باید هدایت تحصیلی دانش‌آموزان را بر اساس آن‌ها انجام دهد.
تعیین سهم 48.26 درصدی برای شاخه‌های کاردانش و فنی و حرفه‌ای
آذرکیش درباره سهم تعیین‌شده برای شاخه‌های مختلف در نشانگرهای ارزشیابی و استانداردهای مربوطه مصوب آموزشوپرورش، گفت: بر این اساس سهم شاخه کاردانش 28 درصد، فنی و حرفه‌ای 20.26 درصد و سهم شاخه نظری 51.74 درصد تعیین شده است.
وی با اشاره به راهکارهای ارائه‌شده در سند تحول بنیادین برای تحقق این امر، عنوان کرد: در راهکار 1-6 بر گسترش و تنوع دادن به حِرَف و مهارت‌های مورد نیاز حال و آینده، تنظیم متناسب و برنامه‌ریزی‌شده برای دوره‌های تحصیلی و در راهکار 21-3 بر طراحی و استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی به‌منظور هدایت دانش‌آموزان به سوی رشته‌ها و حِرَف و مهارت مورد نیاز حال و آینده تأکید شده است.
مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش تصریح کرد: در بند 2 سیاست‌های کلی اشتغال نیز آموزش نیروی انسانی متخصص، ماهر و کارآمد متناسب با نیازهای بازار کار فعلی و آتی و ارتقای توان کارآفرینی با مسئولیت نظام آموزشی کشور بیان شده است.
وی خاطرنشان کرد: نظام آموزشی کشور شامل آموزشوپرورش، آموزش‌عالی و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای است که آموزشوپرورش و آموزش عالی متولی آموزش‌های مهارتی رسمی کشور هستند و سازمان فنی و حرفه‌ای متولی آموزش‌های غیررسمی فنی و حرفه‌ای است.
اهمیت چهار عامل علاقه، استعداد، نیاز جامعه و امکانات اجرایی
آذرکیش با بیان این‌که توزیع متوازن بر اساس اسنادِ تکلیفی مورد توجه قرار می‌گیرد، گفت: قانون تکلیف کرده است که برقراری توازن در رشته‌های مختلف باید انجام شود. دستورالعمل سنواتی شرایط عمومی جامعه را اعلام و هدایت تحصیلی را بر اساس چهار عامل علاقه، استعداد، نیاز جامعه و امکانات اجرایی انجام داده و دانش‌آموزان را توزیع می‌کند؛ همچنین دوره دوم متوسطه یک دوره نیمه‌تخصصی بوده و بدین معنا است که دانش‌آموزان باید خود را برای تخصص‌های مختلف مورد نیاز جامعه آماده کنند.
مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش گفت: رویکرد اصلی آموزشوپرورش در هدایت تحصیلی ارتقای کیفیت‌بخشی و اجرای سند تحول بنیادین و عملیاتی کردن راهکارهای آن است؛ این سند برای برخی زیرنظام‌ها مانند زیرنظام برنامه درسی ملی تعریف شده و در این زیرنظام نیز اشاره شده است که هدایت تحصیلی باید در پایان پایه نهم انجام شود.
وی در پاسخ به این‌که آیا تغییرات هدایت تحصیلی امسال موجب به‌وجودآمدن اشکالاتی در فرآیند آن و نگرانی‌هایی برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان شده است، اظهار کرد: این بحث در حوزه آموزش است و متولیان هدایت تحصیلی در معاونت پرورشی‌و‌فرهنگی و دفتر مشاوره می‌توانند به آن پاسخ دهند؛ اکنون معاونین آموزش متوسطه، کارشناسان آموزش، رؤسای ادارات فنی و حرفه‌ای و کاردانش در استان‌ها، با خانوده‌ها طرح موضوع کرده و شرایط هدایت تحصیلی را تبیین و بر اساس سیاست‌های توسعه متوازن اقدام می‌کنند.
مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش در خصوص امکان بازنگری در نحوه هدایت تحصیلی برای سال آینده، گفت: در این مورد باید منتظر زمان بمانیم چراکه زمان نشان می‌دهد نیاز به بازنگری وجود دارد یا خیر.
وی در توجیه هدایت دانش‌آموزان بی‌علاقه به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، توضیح داد: به‌طور مثال شخصی که برای قبولی در دانشگاه انتخاب رشته می‌کند، امکان انتخاب 150 اولویت را دارد و این‌که در اولویت اول و رشته مورد علاقه خود پذیرش نشود، به شرایط، نمره و مسائل دیگری مربوط می‌شود و نمی‌توان گفت انتخاب آن رشته اجباری بوده است. به همین ترتیب درباره هدایت تحصیلی نیز مجموعه‌ای از عوامل بر آن تأثیر می‌گذارند که شامل معیارهای نمره، نظر اولیا و دانش‌آموز، نظر معلمان، امتیاز آزمون رغبت و استعداد و نظر مشاوران است.
اعمال سهم بیش از میانگین کشور برای رشته کاردانش در خوزستان
مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزشوپرورش همچنین درباره سهم خوزستان در رشته کاردانش نسبت به میانگین کشوری، اظهار کرد: امسال برای خوزستان سهم 24.49 درصد در نظر گرفته شده که میانگین کشور 21.95 درصد است؛ علت بیشتر بودن این سهم نسبت به میانگین کشوری جایگاه و شرایط خوب خوزستان برای هدایت دانش‌آموزان به سمت رشته‌های مهارتی و کاردانش است.
همچنین جمشید کمایی معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان، دراین خصوص با بیان این‌که خانواده‌ها نباید درباره هدایت تحصیلی نگران باشند به خبرنگار ایسنا گفت: آموزشوپرورش و اداره مشاوره تمام تلاش خود را می‌کنند که دانش‌آموزان به بهترین شکل ممکن به سمت رشته مناسب هدایت شوند.
وی با اطمینان دادن از این‌که آموزشوپرورش تمام امکانات و ظرفیت خود را برای هدایت مناسب دانش‌آموزان به‌‌کار می‌گیرد، افزود: برای هدایت مطلوب ستادهای هدایت تحصیلی در استان، شهرستان‌ها و همچنین مدارس دوره اول متوسطه راه‌اندازی شده‌اند و با آغاز هدایت تحصیلی فعالیت خود را شروع کرده‌اند.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان ادامه داد: دانش‌آموزان به همراه اولیاء خود به مدارس محل تحصیل پایه نهم خود مراجعه می‌کنند؛ مشاوران مدرسه ضمن مشاوره فردی دانش‌آموز بر اساس امتیاز کسب‌شده در برگه هدایت تحصیلی و با توجه به محل سکونت، برای رشته و مدرسه مناسب او معرفی‌نامه ارائه می‌کنند.
محدودیت برخی رشته‌ها براساس امکانات آموزشوپرورش و نیاز بازار کار
کمایی با بیان این‌که 2 شاخص کشوری و 2 معیار استانی برای هدایت تحصیلی مدنظر هستند، عنوان کرد: این 2 شاخص توانایی و استعداد دانش‌آموز و علاقه و رغبت او هستند که بر این اساس امتیازدهی انجام می‌شود. امتیاز به‌دست آمده در عدد 100 ضرب شده و از نمره 10 هزار امتیازی کسب می‌شود؛ همچنین 2 معیار استانی شامل امکانات آموزش‌وپروش استان و نیاز بازار کار و جامعه است که سبب توزیع متوازن رشته‌ها می‌شود.
وی تصریح کرد: برای کسانی که امتیاز بالا کسب کنند حق چندین انتخاب در نظر گرفته شده است و از لحاظ امتیاز محدودیتی برای انتخاب رشته وجود ندارد بلکه این امکانات آموزشوپرورش و نیاز بازار کار است که برای برخی رشته‌ها محدودیت ایجاد می‌کند.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان افزود: برای رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش محدودیتی ایجاد نشده است؛ همچنین برای رشته‌های ریاضی و انسانی نیز تقریباً محدودیتی وجود ندارد اما برای رشته تجربی به همان تعدادی که سال گذشته پذیرش شدند، امسال نیز در هر منطقه پذیرش خواهد شد، یعنی سهمیه مناطق ثابت بوده و از ظرفیت پذیرش این رشته کاسته نشده است.
کمایی گفت: دانش‌آموزانی که معدل بالایی داشته باشند امتیاز بالایی نیز دارند و سقف پذیرش در رشته تجربی به اندازه‌ای است که برای تمام این دانش‌آموزان کافی باشد.
سهم 65 درصدی بررسی‌های مشاوره‌ای در هدایت تحصیلی
همچنین پروین کاوه رئیس اداره مشاوره اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان، در این خصوص به خبرنگار ایسنا اظهار کرد: قطعاً هر تغییری که در نظام آموزشی ایجاد شود با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.
کاوه با بیان این‌که در گذشته 6 رشته به دانش‌آموزان اعلام می‌شد که اکنون به 12 رشته تغییر کرده است، گفت: اکنون برای فنی و حرفه‌ای و کاردانش شاخه‌های صنعت کشاورزی، خدمات و هنر نیز جدا شده‌اند.
وی ادامه داد: اطلاعات در سامانه وارد و بر اساس آن برگه هدایت تحصیلی از تهران صادر شده که این روند با توجه به اعمال 65 درصدی بررسی‌های مشاوره‌ای اشکالاتی به وجود آورده است؛ همچنین با توجه به تأکید وزارت بر توزیع متوازن رشته‌ها و گرایش بیشتر دانش‌آموزان به رشته تجربی، برای هر رشته سقفی از نظر تعداد دانش‌آموزان تعیین شده است.
وی توضیح داد: دانش‌آموزان بر اساس شاخص‌هایی امتیازدهی و رتبه‌بندی می‌شوند که اولویت تنها یکی از این شاخص‌ها است؛ با توجه به امتیاز و رتبه در منطقه و ناحیه و با تأکید بر رعایت سهمیه‌ای که وزارت برای رشته‌های مختلف در استان تعیین کرده است، همچنین با درنظر گرفتن محدوده جغرافیایی اولویت تعدیل می‌شود.
رئیس اداره مشاوره اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان عنوان کرد: خانواده‌ها گاه از روی عدم آگاهی از نحوه هدایت تحصیلی اعتراضاتی می‌کنند. برخی خانواده‌ها از این‌که مدارس بر انتخاب رشته اولویت اول توسط دانش‌آموز تأکید دارند، ابراز نگرانی می‌کنند که به منظور اقناع خانواده‌ها یک گروه مشاوره راه‌اندازی شده است. با این وجود قطعاً سال‌های آینده در نحوه هدایت تحصیلی بازنگری شده و اصلاحات لازم انجام می‌شود.
اعمال سقف در رشته تجربی با توجه به جذب 25 درصدی دانشگاه
کاوه با تصریح بر این‌که اجباری برای انتخاب اولویت اول در هدایت تحصیلی برای دانش‌آموزان وجود ندارد، گفت: تدابیری اندیشیده‌ایم که دانش‌آموزان بتوانند در رشته‌های دلخواه خود تحصیل کنند، سقف تعیین‌شده از نظر تعداد دانش‌آموزان در هر رشته بیشتر برای رشته تجربی اعمال می‌شود زیرا تنها 25 درصد این دانش‌آموزان جذب دانشگاه‌ها می‌شوند.
وی پیش از آغاز این فرآیند به خبرنگار ایسنا گفته بود: نوع انتخاب‌ها بر اساس هنجارهایی مانند نمرات دانش‌آموز و شرایط بومی و اشتغال استان صورت می‌گیرد و به خانواده‌ها تأکید شده که به نظر مشاوران توجه کنند و دانش‌آموز را به اصرار وارد رشته خاصی نکنند زیرا انتخاب رشته غلط منجر به انتخاب رشته دانشگاهی و شغل غلط خواهد شد و در نهایت زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
رئیس اداره مشاوره اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان همچنین اظهار داشت: در این راستا کمیته‌هایی تحت عنوان کمیته‌های هدایت تحصیلی تشکیل شده‌اند که ستاد این کمیته‌ها به نام ستاد هدایت تحصیلی استان در اداره‌کل آموزشوپرورش استان مستقر شده است؛ در مناطق و نواحی نیز این ستاد متشکل از رئیس اداره، معاون آموزشی، معاون پژوهشی، کارشناس مشاوره، کارشناس ارزشیابی، کارشناس سنجش و کارشناس آموزش تشکیل شده است.
کاوه تصریح کرد: ستاد هدایت تحصیلی در مدارس نیز متشکل از مدیر، معاون آموزشی، معاون اجرایی و دبیران دروس مرتبط با هدایت تحصیلی فعال و تأکید شده است که در این ستادها با تکریم و احترام از خانواده‌ها پذیرایی شود و مشاوره در رابطه با رشته‌های تحصیلی و مشاغل ارائه شود؛ همچنین حضور مشاوران در مدارس تا پایان تیرماه الزامی است و ستادهای هدایت تحصیلی نیز تا پایان شهریور دایر خواهند بود.
وی با اشاره به اهمیت توزیع متوازن رشته‌ها، گفته بود: از شاخص‌های پر اهمیت در آموزش توزیع متوازن است بدین معنی که دانش‌آموزان به سمت رشته‌های با ظرفیت بیشتر و تراکم کمتر هدایت شوند.
اگرچه کاوه در صحبت‌های خود بر عدم اصرار خانواده‌ها به دانش‌آموزان برای انتخاب رشته تأکید کرده بود، با وجود اعتراض بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌ها به نتیجه هدایت تحصیلی می‌توان این‌گونه برداشت کرد که اختلاف‌نظر در خانواده‌ها دیگر تقریباً معنایی ندارد، بلکه یک عامل بیرونی بر این روند غالب است و نظر خود را بر دیدگاه والدین و دانش‌آموزان ارجح می‌داند.
هدایت تحصیلی یا توصیه تحمیلی؟!
با وجود اظهارات مسئولان آموزشوپرورش به نظر می‌رسد که نتایج حاصل از هدایت تحصیلی امسال چندان رضایتبخش نبوده و اعتراض بسیاری از دانش‌آموزان را به‌دنبال داشته است. در این میان والدین و دانش‌آموزان مسائل دیگری را مطرح می‌کنند که اشکالات اجرای این سازوکار را بیشتر نمایان می‌کند.
مادر یکی از این دانش‌آموزان در حالی‌که از معدل بالای پسر خود خبر می‌داد و سعی داشت که فرزندش را در یکی از مدارس غیردولتی در رشته تجربی ثبت‌نام کند، به خبرنگار ایسنا گفت: نمرات پسرم در دروس علوم بالاتر از نمراتش در دروس ریاضی است، با این وجود در نمونه‌برگ هدایت تحصیلی او، اولویت اول رشته ریاضی و اولویت دوم فنی و حرفه‌ای عنوان شده و هیچ جایگاهی به علوم‌تجربی داده نشده است.
این مادر معترض ادامه داد: خانواده‌هایی که تعداد فرزند کمتری دارند آرزوهایی دارند، من برای آینده پسرم در رشته تجربی سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌ام و پسرم هیچ علاقه‌ای به رشته‌های مهندسی ندارد و مطمئن نیستم در این رشته‌ها پیشرفتی داشته باشد. گفتند که برای رشته تجربی سقفی در نظر گرفته‌شده است اما حتی کسانی که نمره کمتری داشته‌اند موفق به ورود به این رشته شده‌اند.
وی افزود: مشاوران مدرسه برحسب کارنامه اظهار‌نظر می‌کردند و می‌گفتند اعلام شده که باید دانش‌آموزان را به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای هدایت کنند و حتی با وجود داشتن اولویت اول در رشته ریاضی، رشته فنی و حرفه‌ای را به پسرم توصیه کردند!
او ادامه داد: توضیح مشاوران قانع‌کننده نبود و خانواده‌ها توجیه نمی‌شدند. من با مشاهده این بی‌نظمی همانند بسیاری دیگر به اداره آموزشوپرورش مراجعه کردم. به ما گفته شد که مرتب سر بزنید شاید اصلاحیه جدید شامل حال شما نیز شود و اکنون فقط به این اصلاحیه امید داریم.
این اظهارات در مقایسه با توضیحات معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزشوپرورش خوزستان متناقض به‌نظر می‌رسد زیرا اگر در رشته تجربی ظرفیت برای دانش‌آموزان با معدل بالا به میزان کافی وجود داشته باشد، اما در عمل دانش‌آموزی با معدل پایین‌تر در آن پذیرش شود و دیگری با معدل بهتر به سوی رشته ریاضی یا فنی و حرفه‌ای هدایت شود، بدون شک اشکالاتی در سیستم جدید هدایت تحصیلی وجود دارد که رؤیای دانش‌آموزان را نقش بر آب می‌کند.
داستان هدایت تحصیلی یک روز یک مدرسه!
در مراجعه به مدرسه الزهرا(س) ناحیه یک اهواز دانش‌آموزی که برای ثبت‌نام در رشته تجربی به این مدرسه آمده بود، با اذعان بر این‌که هیچ‌گونه مشکلی در هدایت تحصیلی نداشته است با حالتی مطمئن گفت: من هدایت تحصیلی‌ام را درست انجام دادم.
وی که از مشکلاتی که همکلاسی‌هایش با آن مواجه شده بودند مطلع بود، اشکال را به خود دانش‌آموزان مربوط می‌دانست. دانش‌آموز دیگری که برای ثبت‌نام در رشته تجربی آمده بود حتی از مشکلات موجود در هدایت تحصیلی امسال اظهار بی‌اطلاعی کرد!
در ابتدای حضور در این مدرسه به نظر می‌رسید در بازتاب این اشکالات کمی بزرگ‌نمایی شده است، اما به‌تدریج که تعداد مراجعه‌کنندگان بیشتر شد، این مطلب هم آشکارتر شد که نه‌تنها هدایت تحصیلی گریبان ارباب رجوع و مسئولان آموزشوپرورش را گرفته است بلکه خروارها مشکل دیگر بر سر مردم ریخته است که سبب شده تا صبح خود را با نگرانی، جروبحث، گریه و حتی پرخاشگری آغاز کنند.
در حالی که در دفتر مدیر انتظار می‌کشیدم صدای دلواپس پدری از اتاق کناری آمد؛فرزند او اولویت تجربی را به‌دست آورده اما هنگامی که برای ثبت‌نام مراجعه کرده بود او را به ۲ هفته بعد ارجاع داده بودند و اکنون به او گفته بودند که ظرفیت این رشته ۱۰۰ نفر در سه کلاس بوده که به پایان رسیده است و نامه وی از ستاد ثبت‌نام نیز برای مسئول ثبت‌نام پذیرفتنی نبود.
جالب آن‌که در همان مدت کوتاهی که شاهد ماجرا بودم چندین مراجعه‌کننده دیگر با در دست داشتن نامه‌ای که از ستاد ثبت‌نام برای آن مدرسه دریافت کرده بودند وارد شدند و مسئول ثبت‌نام نه‌تنها مجبور بود که همان حرف‌ها را بارها تکرار کند بلکه باید با هر فردی وارد بحث طولانی می‌شد.
این پدر که از آموزش‌پرورش ناحیه چهار اهواز به این مدرسه معرفی شده بود، به خبرنگار ایسنا گفت: تمام مدرسه‌های این ناحیه غیرانتفاعی بوده و هزینه تحصیل در آن‌ها بیش از پنج میلیون تومان می‌شود. من سهمیه این مدرسه را دریافت کرده‌ام اما به دلیل تکمیل ظرفیت فرزندم را ثبت‌نام نمی‌کنند.
از خان هدایت تحصیلی تا خان ثبت‌نام...
در بین این افراد مادری فرهنگی نیز بود که با مشکلی مشابه مواجه شده و امیدوار بود با تکرار جمله‌ی «من همکار شما هستم» تغییری برای او حاصل شود اما بی‌نتیجه بود. به نظر می‌رسد برخی از مردم حتی با پشت‌سر گذاشتن موفقیت‌آمیز خان هدایت تحصیلی، با خان دیگری به نام ثبت‌نام مواجه می‌شوند!
بالاخره با ورود مدیر موجی از جمعیت به دنبال او به دفتر هجوم آوردند و غیرممکن به نظر می‌رسید یک نفر به‌تنهایی بتواند با این جمعیت طلب‌کار سروکله بزند. مادری حین صحبت با مدیر و بیان مشکلات خود، بغضش ترکید، در حالی که جمعیت اطراف میز بودند و هریک انتظار داشتند که مدیر به آن‌ها توجه کند و پاسخ دهد.
خارج از دفتر مدیر دانش‌آموزی که متقاضی رشته انسانی بود در حالی‌که کارنامه خود را نشان می‌داد، با معدل بالای ۱۶ تنها مجبور به انتخاب رشته خدمات در شاخه فنی و حرفه ای شده بود. فرد همراه او که یک سال را جهشی گذرانده و اکنون سال یازدهم بود، خرسند و معتقد بود که سال گذشته توانسته قسر در برود!
مادری که برای اعتراض به اولویت هدایت تحصیلی پسرش در رشته فنی و حرفه‌ای آمده بود، می‌گفت علاقه فرزندش به رشته تجربی است. این مادر که ناامید شده بود، گفت: آمده‌ام ببینم که حداقل می‌توانم او را در رشته ادبیات ثبت‌نام کنم یا خیر.
صدای مادر دیگری که با تلفن صحبت می‌کرد به گوشم رسید. او نیز با مشکل پُرشدن ظرفیت برای ثبت‌نام مواجه شده بود و سعی داشت فرزند خود را از پشت تلفن راضی کند تا برای یک سال در رشته ریاضی درس بخواند و سپس تغییر رشته دهد و به او وعده کلاس و معلم خصوصی برای درس زیست‌شناسی را می‌داد.
از ابتدای دقایقی که وارد مدرسه شدم، افراد زیادی را دیدم که سراغ مشاور را می‌گرفتند و با پاسخ «اتاق مشاور انتهای حیاط است اما هنوز نیامده» مواجه می‌شدند. سری به اتاق ستاد ثبت‌نام زدم؛ چنان شلوغ بود که به زحمت مردی را پشت میز دیدم که با کلافگی از ازدیاد جمعیت و تا حدی عصبی کار ارباب‌رجوع را راه می‌انداخت؛ این اتاق هم از بحث و اختلاف‌نظر مستثنی نبود.
در اتاق ستاد هدایت تحصیلی این مدرسه تعداد زیادی از والدین معترض از اهواز و شهرستان‌ها با در دست داشتن پرونده و نامه‌های اعتراض دست‌نوشته در انتظار مسئول ستاد بودند و به محض ورود وی به دور میز هجوم آوردند، پرونده‌ها را جلو گرفتند و شروع به صحبت کردند؛ مدت نسبتاً طولانی طول کشید تا مسئول ستاد به ارباب‌رجوع تذکر دهد که پرونده‌هایشان را روی میز گذاشته، بنشینند و در انتظار شنیدن نام‌شان باشند. وی با وجود تمام کلافگی که از ابتدای ورود او را احاطه کرده بود سعی داشت با مهربانی و آرامش مردم را توجیه کند.
ذهنیت منفی به رشته‌های مهارتی و ضرورت یک بازنگری
آنچه در بازدید از این مدرسه مرا متعجب کرد نظر نامساعد و منفی اکثر مردم و ذهنیت مخالف آن‌ها در برابر رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش و در مقابل علاقه آنان به تحصیل در مراکز آموزش عالی بود.
به جرأت می‌توان گفت که این رشته‌ها می‌توانند برای برخی از افراد آینده‌ای بهتر از تحصیلات عالی به همراه داشته باشند چراکه تحصیلات دانشگاهی به‌خصوص در رشته‌های علوم پایه، نظری و غیرکاربردی یا اشباع، قسمت قابل توجهی از عمر آدمی را صرف خود می‌کند در حالی‌که بسیاری از افراد تحصیل‌کرده دانشگاهی امروز در جامعه به‌دلیل فقدان مهارت بیکار هستند یا در مشاغل غیرمرتبط مشغول به کار شده‌اند.
با این وجود و اگرچه توزیع متوازن دانش‌آموزان در شاخه‌های مختلف با توجه به افتضائات امروز و شرایط و نیاز جامعه امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد شاید بهتر آن بود که پیش از اجرای هدایت تحصیلی به شیوه امسال و سوق‌دادن دانش‌آموزان به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش، با دادن آگاهی کافی به جامعه هدف از حداقل یک‌سال پیش، ذهنیت صحیح نسبت به این رشته‌ها در فضای فکری خانواده‌ها و دانش‌آموزان ایجاد می‌شد تا شاهد این سردرگمی برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان و کلافگی برای مسئولان آموزشوپرورش نباشیم.
هرچند شاید از یک نگاه هدایت تحصیلی امسال یک لطف ناخواسته هم باشد که ناگزیر بخشی از دانش‌آموزان را اگرچه با معدل‌های بالا به سمت رشته‌های مهارتی سوق می‌دهد تا شاید به سرنوشت آن‌ها که با معدل بالا و سودای پزشکی راهی رشته تجربی شدند اما به‌ناچار در رشته‌های دیگری غیر از پزشکی پذیرفته شدند و اکنون به خیل فارغ‌التحصیلان بیکار دانشگاهی پیوسته‌اند، دچار نشوند و آینده شغلی و زندگی آن‌ها کمتر با چالش مواجه شود.
با این همه باید در نظر داشت که امروز مردم خود تصمیم‌گیرنده هستند و نباید به‌خصوص در انتخاب آنچه نسبت به آن از اختیار برخوردارند شائبه تحمیل، اجبار و اعمال نظر برای آن‌ها ایجاد شود، بلکه برای ایجاد تغییرات سازنده و مفید باید با دادن آگاهی‌های لازم همراهی مردم را در همسویی با این تغییرات جلب کرد.
اقناع و توجیه مردم درباره چنین موضوع مهمی توسط مشاورانی که روزانه عده زیادی را ملاقات می‌کنند، آن‌هم تنها در چند روز تقریباً غیرممکن است و تنها خستگی و اتلاف وقت را درپی خواهد داشت. از سویی تحصیل جوانان از سر ناچاری در یک رشته نمی‌تواند در آینده بازخورد مورد نیاز و انتظار جامعه را به همراه داشته باشد.
توجیه خانواده‌ها و دانش‌آموزان و فرهنگ‌سازی در خصوص اهمیت و ضرورت تحصیل در رشته‌های مهارتی بستر و زیرساخت فکری چنین تعییراتی را به‌سادگی فراهم می‌کند، اگرنه نپرداختن به ریشه‌ها و تنها زدن شاخ‌وبرگ چیزی را اصلاح نخواهد کرد یا حداقل نتیجه مدنظر و تغییر بنیادی در ساختار حاصل نخواهد شد؛ اکنون با وجود تمام جاروجنجال‌های به‌وجود آمده در ادارات آموزشوپرورش و مدارس در اعتراض به اشکالات این تغییر، آیا باز هم باید منتظر ماند که مشخص شود نیاز به بازنگری در نحوه هدایت تحصیلی وجود دارد یا خیر؟
