سایه بی‌توجهی بر سر کهن‌ترین بازار تاریخی ایران/ "قیصریه" لارستان طرح حفاظتی جامع نیاز دارد

امروزه نسل جوان و شهرنشین لاری تمایل چندانی برای خرید از کهن‌ترین بازار تاریخی ایران را ندارند،  بازاری که روزگاری قلب تپنده تجارت جنوب ایران بود و امروز می‌تواند با یک طرح حفاظتی جامع علاوه بر حفظ نقش اقتصادی به یک جاذبه بی‌بدیل گردشگری در جنوب ایران تبدیل شود.

سال 1026 هجری قمری زمانی که گارسیا سیلوا نیگوئرا در سفر به ایران از این بازار قدیمی و تاریخی بازدید کرد و آن را با مجلل‌ترین فروشگاه‌های اروپا برابر دانست اما امروزه این بازار به دلیل بی‌توجهی‌های مسئولان 9 سال است که در فهرست ثبت جهانی قرار گرفته اما به دلیل ساخت‌وسازهای غیراصولی اطراف بازار هنوز موفق به ثبت نشده است.

علاوه بر آن مخروبه شدن ضلع غربی بازار، سیم‌کشی‌های غیر اصولی برق، نوشتن یادگاری بر دیوارهای بازار قیصریه لارستان سبب زشتی چهره این بنای باشکوه شده است و نیاز به طرح جامع حفاظتی که هم زیبایی بنا را لحاظ کند و هم مسائل فنی آن را احساس می‌شود.

علاوه بر تاکید فعالان حوزه میراث فرهنگی بر تهیه یک طرح حفاظتی جامع برای بازار قیصریه کسبه بازار نیز نگران آینده این بنای قدیمی هستند، محسن ریاحی از کسبه بازار می‌گوید: در حال حاضر ضلع غربی بازار قیصریه شکل مخروبه پیدا کرده که عوامل محیطی مانند باران می‌تواند سبب ضعف پایه‌های این بنا شود.

سمت چپ تصویر - ضلع غربی بازار که مخروبه شده

چندی پیش میراث فرهنگی لار اقدام به بهسازی کف بازار کرده است اما ریاحی بر این باور است که بهسازی و مرمت ضلع غربی در اولویت است و کاش به جای بهسازی کف بازار ابتدا فکری برای مرمت این قسمت از بازار می‌شد. این کاسب قدیمی بازار قیصریه لار می‌گوید: میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند از عهده امور مربوط به بازار برآید و باید دیگر نهادها از جمله شهرداری نیز با این اداره همکاری داشته باشند.

ساجده کاظمی از شهروندان جوان لاری با 24 سال سن است و می‌گوید: نسل جوان بیشتر برای خرید پارچه به بازار قیصریه می‌روند و دیگر مایحتاج خود را از این مکان تامین نمی‌کنند هر چند کسانی که از اطراف لار به بازار می‌آیند معمولا برای خرید بازار قیصریه را انتخاب می‌کنند.

به گفته وی در زمینه مرمت خیلی به بازار رسیدگی نشده و طبقه بالای بازار تبدیل به انبار مغازه‌ها شده که همین امر سبب بی‌توجهی و تخریب بیشتر بنا شده است.

مدتی پیش در شورای شهر لار مصوبه‌ای برای بهسازی بافت فرسوده لار و مرمت بازار قیصریه تصویب شد که براساس آن پلاک‌های غرب و جنوب ضلع غربی بازار قیصریه و پلاک‌های واقع در شرق سر در شمالی بازار تملک شود اما تماس خبرنگار تسنیم با محمدرضا قنبرنژاد، شهردار لار، برای اطلاع از اجرای این مصوبه و اقداماتی که شهرداری لار بنا به انجامش هست، بی‌نتیجه ماند.

سیم کشی برق که سبب نازیبایی بازار شده است

سراغ مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس رفتیم، مصیب امیری درباره نیاز بازار قیصریه لار به طرح حفاظتی جامع می‌گوید: طرح حفاظتی و مرمتی برای بازار قیصریه لار تهیه شده است اما باید 80 درصد از اعتبارات مرمتی را کسبه بازار بر عهده بگیرد چراکه بازار یک مکان تجاری است.

به گفته وی در زمینه استحکام بخشی سال گذشته اعتباراتی برای مرمت بازار هزینه شده است اما برای برق و سیم‌کشی داخل بازار باید به صورت مشارکتی با کسبه بازار انجام شود. آنطور که امیری می‌گوید: امسال هنوز اعتبارات ابلاغ نشده اما امسال هم تلاش می‌شود میزان اعتباری برای بازار در نظر گرفته شود.

محسن ریاحی از کاسبان قدیمی بازار می‌گوید: اغلب مغازه‌های بازار اجاره هست و با این وضعیت اقتصادی حتی درآمد کافی برای خانواده‌های این افراد تامین نمی‌شود چه رسد به اینکه در طرح‌های مرمتی مشارکت کنند. به گفته وی وقتی دیگر دستگاه‌های دولتی حاضر به همکاری با میراث فرهنگی نیستند از مردم و کسبه چه انتظاری است؟

بازار تاریخی قیصریه لارستان در سال 1317 به شماره 315 در فهرست ملی به ثبت رسید. ضیاء توانا در کتاب «بازار قیصریه» با ارائه دلایل و مستندات سابقه این بازار را به قرن اول اسلام متعلق می‌داند که مهمترین ویژگی آن  صلیبی شکل بودن است.

نوشتن تبلیغات بر دیوار بازار

آرتور پوپ، ایرانشناس نامی معتقد است ایران در ساختن گنبدهای آجری مقام اول را دارد و معماران ایرانی مسئله ساختن گنبد بر پایه چهار گوش را حل کرده‌اند، امری که در بازار قیصریه لار بیش از هر جای دیگری به چشم می‌خورد. نمای داخل گنبد بازار از سنگ ‌تراش است و چهار دالان طولانی «شمالی»، «جنوبی»، «شرقی» و «غربی» استخوان‌بندی اصلی بازار را می‌سازند. این دالان‌ها در محل یک چهار سوق یکدیگر را قطع می‌کنند.

براساس کتیبه‌ای که در قبه زیر بازار قیصریه در فاصله 18 متری و با حروف اَبجد به رشته تحریر در آمده، این بازار در دوره شاه عباس صفوی تعمیر شده است. همین امر سبب شده  بسیاری از کارشناسان در این امر دچار اشتباه شوند اما به گفته سیما علویه، سرپرست میراث فرهنگی لار قدمت بازار در اصل به بیش از 1300 سال قبل برمی‌گردد.

به گفته علویه یکی از مهمترین شاخصه بازار قیصریه لار قرارگیری چهار برکه مسگرها، آردفروشان، دهن شیر روبه‌روی در اصلی میدان در چهار سمت آن است که این آب انبارها بازار را در برابر زلزله مقاوم می‌کرده است. آنطور که سرپرست اداره میراث فرهنگی شهرستان لارستان  گفته است بازار قیصریه لار به‌گونه‌ای ساخته شده که ارتباط آن با کنیسه (مسجد جامع امروزی)، حمام، دو کاروانسرا، تیمچه‌های متعدد اطراف بازار وجود داشته است.