نماد هویت و فرهنگ لارستان در معرض خطر جدی/ نابودی میراث کهن لارستان به بهانه آبادانی

 لارستان سرزمین آب انبارهاست و مسافرانی که از شهر گذر یا اقامت کرده‌اند آن را با آب انبارهایش می‌شناسند. دن گارسیا دسیلوا فیگوتروا در سفرنامه خود درباره آب انبارهای لار می‌گوید: « آب انبار بسیار بزرگ و زیبا بود و با سرسرای کلیسا همانندی داشت».

قرار گرفتن لارستان در منطقه خشک سبب شده که مردم این خطه از دیرباز برای تامین آب با مشکل مواجه باشند به همین دلیل اقدام به ساخت آب انبارهایی کردند که در گویش محلی به آن برکه می‌گویند. مردم از طریق این آب انبارها آب آشامیدنی مورد نیاز خود را از نزولات آسمانی فصل زمستان تامین می‌کردند.

براساس اطلاعات سازمان هواشناسی استان فارس متوسط دمای لارستان 24 درجه سانتی‌گراد و متوسط روزهای بارانی این شهرستان در سال 95 تنها 4 روز بوده و از سال 92 تا 94 نیز متوسط سالانه بارندگی از 30 روز تجاوز نکرده است. علاوه بر آن براساس پژوهش‌های انجام شده منابع آب لارستان کم و اتفاقی هستند و از طرفی گنبدهای نمکی سبب شوری این آب‌ها می‌شود. همین دلایل سبب شده که آب انبارها نقش حیاتی در تامین آب مردم این منطقه داشته باشد.

 

استفاده آب انبارها در زمان حاضر

هر چند نمی‌توان آمار دقیقی از آب انبارهای احداث شده در لارستان ارائه داد اما سید علاءالدین مورخ تعداد آب انبارهای موجود در لارستان را 24 هزار عدد فرض می‌کند. اگرچه در سال‌های اخیر طرح ملی آبرسانی به لارستان از سد سلمان فارسی به طول 183 کیلومتر تحقق یافته اما آب انبارها کارایی گسترده دارند.

به گفته سیما علویه، رئیس میراث فرهنگی لارستان هنوز مردم برای تامین آب آشامیدنی خود به این آب انبارها مراجعه کرده و با پرکردن بشکه‌های 20 لیتری از این آب استفاده می‌کنند. آب انبارها هنوز مشتریان همیشگی دارند چراکه کمبود آب در لوله‌ها به مردم این منطقه ثابت کرده است که نمی‌توان تنها به آب لوله‌کشی دلخوش بود.

آنطور که علویه می‌گوید: امروزه برای سهولت دسترسی به آب انبارها، آب موجود توسط پمپ و لوله آب از مخزن به بیرون برکه می‌آید و مردم با باز کردن شیر لوله از آب آن استفاده می‌کنند. به گفته علویه هدف از ساخت آب انبارها ذخیره آب باران و رودخانه برای شرب بوده است، کانال‌های زیرزمینی و مسیرهای رودخانه فصلی آب باران را به آب انبار هدایت می‌کند.

تخریب آب انبار به بهانه آبادانی

اما متاسفانه در چند سال اخیر به بهانه آسفالت و آبادانی مسیرهای آبرسانی به این آب انبارها مسدود شده و این امر به گفته علویه منجر به خشک شدن تدریجی و نابودی آب انبارها می‌شود که نتیجه آن فرسودگی و پس از مدتی تخریب این آب انبارهای بدون استفاده است.

به تازگی نیز خشک کردن رودخانه ورودی شهر لار خطری جدی برای آب انبارهای این منطقه است به ویژه دو آب انبار تاریخی کورو و سید عباس که هر دو از بناهای ثبت شده دوره قاجار هستند، آب انبارهایی که زیر چرخ غلطک خشک می‌شوند.

آب انبارها بخشی از فرهنگ و نمادی معماری این شهرستان و به عبارتی قسمتی از هویت لارستان محسوب می‌شود، هویتی که امروزه چندان مورد توجه قرار نگرفته و مکانی برای تبلیغات شهری شده است و حتی این امر گاه از سوی ادارات دولتی نیز دیده می‌شود.

علاوه بر آن این آب انبارها متولی ثابت ندارد و همین امر سبب شده که هنگام نیاز به رسیدگی آنها بین شهرداری، اوقاف و میراث فرهنگی پاس کاری شوند، علویه می‌گوید: خرید و فروش برکه‌ها (آب انبارها) به عهده اوقاف است اما زمانی که به تعمیر آنها نیاز باشد، میراث باید وارد عرصه شود.

دیوارنویسی روی آب انبارها

رئیس اداره میراث فرهنگی لارستان بر این باور است که برای حفظ این هویت فراموش شده لارستان باید هیئت امنایی متشکل از دستگاه‌های مرتبط و نمایندگان مردمی تشکیل شود، وی می‌گوید: در حال حاضر استان‌هایی مانند یزد که از لحاظ شرایط مانند لارستان هستند، برای اداره بهتر آب انبارها هیئت امنایی تشکیل داده‌اند، چرا نباید این امر در لارستان محقق شود؟

مشکل دیگری که آب انبارهای این منطقه را تهدید می‌کند عدم تعیین حریم برخی از آب انبارهای تاریخی است که سبب می‌شود ساخت‌وسازهایی در حریم آن شکل گیرد و چهره زیبای این آب انبارها در ساخت‌وسازهای اطراف گم شود. علویه می‌گوید: آب انبار رضاپور یا کمپانی ثبت میراث فرهنگی است اما هنوز تعیین حریم نشده و به همین دلیل ساخت‌وسازها در اطراف آن ادامه دارد.

خطری که در کمین هویت تاریخی لارستان وجود دارد امری نیست که بتوان به راحتی از آن گذشت، هویت لارستان وابسته به آب انبارهایی زیبایی است که علاوه بر زیبایی و جاذبه گردشگری بخشی از نیاز مردم به آب را تامین می‌کند. نیازی که در این روزها که بحران آب جدی است، بیشتر به چشم می‌آید.