نهج البلاغه در جامعه مهجور مانده/ اقتصادمقاومتی در نهج البلاغه تبیین شده است

به همین بهانه خبرنگار خبرگزاری بسیج از آذربایجان شرقی گفتگویی با یکی از کارشناسان ارشد نهج البلاغه و مدرس دانشگاه قرآن و حدیث قم ترتیب داد تا بتوانیم گوشه هایی از این منبع عظیم را از زبان وی بشنویم.

خدیجه آبادی کارشناس ارشد نهج البلاغه، مدرس دانشگاه فرهنگیان و دبیرستان علوم و معارف اسلامی صدرا  و همچنین دانشجوی دکترا علوم و معارف نهج البلاغه در دانشگاه قرآن و حدیث قم.

برای آغاز سخن، از آشنایی خودتان با نهج البلاغه بگویید.

آشنایی بنده با نهج البلاغه به سال‌های 72 یا 73 برمی گردد که دانشجوی مقطع کارشناسی بودم و حاج آقا ضیایی حفظه الله معاون پرورشی سازمان آموزش و پرورش بودند و در همان ساختمان محل خدمت خودشان جلسه هفتگی نهج البلاغه ترتیب داده بودند که بنده با چند تن از دوستان در آن جلسه شرکت می کردیم که این جلسات فتح بابی برای آشنایی و علاقه مندی بنده به نهج البلاغه شد.

نهج البلاغه برادر قرآن مطرح است؛ ولی متاسفانه مهجور مانده به خصوص در میان بانوان به نظرتان علت چیست؟

نهج البلاغه نه تنها در نزد بانوان بلکه در میان تمام اقشار جامعه مهجور مانده است مگر چند درصد از آقایان با نهج البلاغه انس دارند؟ نهج البلاغه حتی در بین اساتید دانشگاه و به اصلاح خواص جامعه هم مهجور است. چند جلسه تفسیر و تبیین نهج البلاغه در سطح شهر تبریز وجود دارد؟

برای گسترش و اشاعه نهج البلاغه در میان زنان جامعه چه باید بکنیم؟

همانگونه که جلسات تفسیر قران برگزار می شود باید از افرادی که در زمینه نهج البلاغه فعالیت کرده و می کنند جلسات نهج البلاغه تشکیل دهند و همه اقشار جامعه را بهرمند سازند.

حضرت علی (ع) در نهج البلاغه زنان را چگونه معرفی کرده است؟

حضرت در نامه 31 که به امام حسن(ع) مرقوم فرموده اند زن را ریحانه معرفی می فرمایند و در سیره آن حضرت هم این دیدگاه متجلی هست. اما موارد دیگری که در نهج البلاغه آمده است و زن را به عنوان عقرب و ... معرفی می کند در این گونه موارد باید به سراغ تاریخ رفت و از دید تاریخی مطلب را مطالعه نمود. کسی که می خواهد نهج البلاغه را مطالعه کند حتما باید مطالعات وسیع تاریخی به خصوص در تاریخ عصر امام علی(ع) داشته باشد تا مفهوم مطالب حضرت را دریابد. نکته ای لازم است متذکر شوم این است که سید رضی(ره) همه بیانات و نامه های حضرت را در نهج البلاغه نیاورده است و به قول خودشان آن مطالبی را که از نظر بلاغت و فصاحت در اوج بودند آورده است و این گونه عملکرد ایشان باعث شده است که گاهی تکه هایی از یک خطبه و یا نامه ای را ذکر کند و بقیه را رها سازد و علی الخصوص این که کلمات قصار تکه هایی از خطب حضرت هستند که به این شکل گردآوری شده است پس برای دریافت مفهوم اصلی آن نباید به آن قسمت مختصر مذکور در نهج‌البلاغه اکتفا کرد حتما باید از شروح نهج البلاغه و کتب تاریخی کمک گرفت  تا حد امکان به مقصود حضرت رسید. البته در مورد  معرفی زن به عنوان عقرب گفته شده است که این یک ضرب المثل متداول بین اعراب بود که حضرت در اثنای بیانات خود آورده اند اما چون تقطیع در خطبه پیش آمده است و سید رضی ابتدا و انتهای آن را نیاورده است نمی توان با یک نگاه ظاهری به مقصود حضرت پی برد.

تجملات و خریدهای اضافی در زندگانی خیلی افزایش یافته آیا در نهج البلاغه در این مورد سفارشی هست؟

حضرت در حکمت289 فردی را وصف می کنند که ساده زیست و قانع بود و ایشان را برادر خود معرفی کرده و می فرمایند: كَانَ لِي فِيمَا مَضَى أَخٌ فِي اَللَّهِ وَ كَانَ يُعْظِمُهُ فِي عَيْنِي صِغَرُ اَلدُّنْيَا فِي عَيْنِهِ وَ كَانَ خَارِجاً مِنْ سُلْطَانِ بَطْنِهِ فَلاَ يَشْتَهِي مَا لاَ يَجِدُ وَ لاَ يُكْثِرُ إِذَا وَجَدَ......؛ در گذشته مرا برادرى بود كه در راه خدا برادريم مى‏نمود. خردى دنيا در ديده‏اش وى را در چشم من بزرگ مى‏داشت، و شكم بر او سلطه‏اى نداشت، پس آنچه نمى‏يافت آرزو نمى‏كرد و آنچه را مى‏يافت فراوان به كار نمى‏برد..... .  کسی از دیدگاه علی (ع) ارزشمند است که چنان ویژگی هایی داشته باشد چه خانم باشد چه آقا. اگر همه اقشار جامعه ما فقط همین مطلب حضرت را سرلوحه زندگی خود سازند به هیچ وجه این همه تجملات و سختی های زندگی پیش نمی آید و این همه خرید های غیر ضروری قسطی لازم نمی آید. حضرت حتی تاکید دارند به این که اگر فردی چیزی هم داشت به حد نیاز از آن استفاده کند و ریخت و پاش نکند.

به عنوان زنی فعال در جامعه آیا «مادر موفق» بودن با «مادر شاغل»  مغایرت دارد؟

مادر موفق کسی است که ابتدا در سطح خانواده خود آرامش ایجاد کند و وظیفه اصلی خود را که همان تربیت درست فرزندان و همسری است بجا آورد و اگر این کا را بتواند به نحو احسن انجام دهد می تواند شغلی متناسب با وضعیت خانواده خود اختیار کند همانگونه که مقام عظمای ولایت حضرت امام خامنه ای می فرمایند  اگر شغل خانمی بر مسوولیت اصلی وی ضرر و زیانی برساند شغل خود را رها کند و حضرت هم وقتی در نامه 31 خانم را ریحانه معرفی می‌کنند و بیان می دارند که خانم قهرمان نیست مقصود همین است.  البته قهرمان به معنی مشاور مالی در زبان عربی است نه آن معنی که در زبان فارسی استعمال می شود.

از نظر نهج البلاغه نقش زنان در اقتصاد جامعه چیست؟

نهج البلاغه به طور کلی مسئله قناعت و بخصوص اقتصاد مقاومتی را بیان داشته و تفاوتی بین خانم و یا آقا قائل نشده است. اگر جامعه ای بخواهد از نظر اقتصادی پیشرفت کند همه اقشار جامعه باید دست بدست هم بدهند و مسئله را حل کنند هرچند که در جامعه ما خانم ها در این مورد نقش اساسی را ایفا می کنند. 

 کدام خطبه و یا نامه ای از نهج البلاغه بیشتر مود علاقه شماست. و برای بانوان جامعه توصیه می‌کنید؟

-  من خودم نامه 31 را که یک نامه اعتقادی و تربیتی است بیشتر علاقه دارم چراکه برای همه مردم بخصوص خانها که مسئولیت تربیت فرزند را بر عهده دارند بسیار کار ساز است و نکات تربیتی بسیار مهمی را بیان فرموده اند.

نهج البلاغه بیانات و خطب حضرت علی (ع) است که دغدغه ایصال مردم به مطلوب  را دارد که همان راهنمایی آنها به بهشت و رضوان  الهی است  خود حضرت می فرمایند : فَاِنْ اَطَعْتُمُونى فَاِنّى حامِلُكُمْ ـ اِنْ شاءَاللّهُ ـ عَلى سَبيلِ الْجَنَّةِ وَ اِنْ كانَ ذا مَشَقَّة شَديدَة وَ مَذاقَة مَريرَة، اگر از من پيروى كنيد ـ چنانچه خدا بخواهد ـ شما را به بهشت خواهم برد گرچه راهى است دشوار و همراه با تلخى.( نهج البلاغه، خطبه 156) و این دغدغه نیاز به تغییر اساسی در جامعه ای دارد که بعد از رحلت حضرت رسول الله (ص) افرادی بی دلیل به اوج رسیده بودند و افرادی که شایستگی داشتند و دغدغه دین داشتند عقب رانده شده بودند.  اساس دین در جامعه تغییر و تحول است و دین نیامده است که جهان را تفسیر کند بلکه آمده است به نحو احسن آن را تغییر دهد و در مسیر الهی قرار دهد. حضرت هم همین مسئولیت را برعهده داشتند و خطب  و نامه ها و بیانات حضرت و سیره حضرت فریاد این دغدغه است که در بیشتر موارد جامعه آن روزگار نمی توانست به علت عادت کردن به شکم بارگی و زراندوزی این وضعیت را تاب آورد.

به عنوان مدرس نهج البلاغه  به چند نفر نهج البلاغه هدیه کردید؟

من به کسی تاکنون نهج البلاغه هدیه نکرده ام ولی سعی کرده ام که در فرد اشتیاق رجوع به نهج البلاغه را ایجاد کنم در این صورت فرد خود می تواند از دیگر هزینه های خود بکاهد و نهج البلاغه را تهیه کند و این بسیار دلچسب تر برای او خواهد بود. 

کلام آخر: اگر حرف خاصی دارید بفرمایید؟

ترویج نهج البلاغه نیازمند افرادی مستعد است زمان بگذارند و تلاش کنند تا نهج‌البلاغه و تفاسیر و شروح آن را مطالعه کنند سپس مطالب نهج البلاغه را به زبانی ساده در اختیار آحاد مردم جامعه قرار دهند زیرا همه افراد جامعه توان آن را ندارند که خودشان با مراجعه به نهج البلاغه مطلب را بدست آورند و اگر فردی هم می خواهد شروع به خواندن نهج البلاغه کند بهتر است همچون قرآن از آخر نهج  البلاغه یعنی کلمات قصار شروع کند تا بتواند راحت تر و بهتر از آن استفاده کند.

 معصومه شکوهی