علی قاسمی/ تحریم یک ابزار قوی در سیاست خارجی آمریکا است که در هر مقطعی که کار با جنگ و سیاست پیش نرفت از تحریم و اعمال سیاست‌های تحریمی استفاده می‌کنند؛ در حالی‌ که تحریم‌های آمریکا علیه ایران از همان سال‌های ابتدایی انقلاب برای محدود کردن قدرت راهبردی ایران طراحی و پیاده‌سازی شد؛ اما موضوع برنامه هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی ایران بهانه‌های جدیدتری بود که تحریم‌های گسترده و از قول آنها فلج‌کننده با نام «تحریم‌های هوشمند» با هدف محدود کردن ظرفیت غنی‌سازی ایران و اجبار ایران به ترک برنامه‌های موشکی به اجرا گذاشتند. شکست آمریکایی از یک‌سو و گسترش روزافزون برنامه‌های هسته‌ای سبب شد که مدل آمریکایی‌ها در مواجهه با ایران تغییر یابد. در همین راستا اوباما سه ماه پیش از انتخابات دهم ریاست‌جمهوری در ایران در پیام نوروزی خود به ایرانیان اعلام کرد: «می‌خواهم با رهبران ایران صریح صحبت کنم.» روند عقب‌نشینی‌های آمریکا در آستانه انتخابات با سرعت بیشتری دنبال شد. به‌ طوری که 20 خرداد سال 88 درحالی‌که تنها دو روز به برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران مانده بود، اوباما به رهبر معظم انقلاب نامه می‌نویسد و در نامه خود به ‌صراحت اعتراف می‌کند که بدون جمهوری اسلامی مسائل منطقه و بین‌الملل حل نخواهد شد. آمریکا که الگوی فشار را بستر رفتار با ایران هسته‌ای قرار داده بود، سرانجام چرخش نشان داد و در نهایت اوباما به طور رسمی اعلام کرد، خواستار گفت‌وگوی مستقیم با ایران است. این رویه عقب‌نشینی و تغییر الگوی رفتار تا روز انتخابات دنبال شد. پس از شمارش آرا و آشکار شدن مشارکت 85 درصدی و نیز میزان آرای فرد منتخب، قاعدتاً همه‌چیز باید به سمت تغییر الگوی غرب پیش می‌رفت؛ اما نشد. حرف‌های «رابرت گیتس» وزیر دفاع وقت آمریکا (رئیس اسبق سازمان سیا) در ایام فتنه، دلیلی بر مدعای ما در پیوند میان تحریم‌ها و دوره فتنه را می‌رساند. «در حال حاضر به دلیل شکاف‌های عمیق در ایران پس از انتخابات، تحریم مؤثرتر از گذشته است. ما در 30 سال گذشته چنین شکاف‌هایی را ندیده بودیم. مخالفان به تدریج سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی را هدف گرفته‌اند. اکنون باید تحریم‌ها را تشدید کرد.» علاوه بر اینکه خود آمریکایی‌ها از فضای فتنه به این نتیجه رسیده بودند که باید تحریم‌ها تشدید شود، از توصیه ایرانی‌های مرتبط با فتنه هم برای تشدید تحریم‌های فلج‌کننده بهره بردند. «جان هانا» مشاور امنیت ملی دیک چنی بعد از ملاقات با برخی از شخصیت‌های نزدیک به رهبری جنبش سبز در اروپا، یک ماه بعد از ماجراجویی فتنه‌گران در روز قدس در 28 مهر سال 1388 روزنامه «لس‌آنجلس تایمز» می‌نویسد: «مطمئناً پیامی که من از گردهمایی اخیر فعالان ایرانی در اروپا‌ـ که در میان آنها بعضی حضور داشتند‌ـ شنیدم این بود که تحریم باید اعمال شود و این تحریم باید هرچه شدیدتر باشد، تحریم ضعیف یا تدریجی فقط به رژیم این امکان را می‌دهد که با وضعیت جدید، خودش را تطبیق دهد. آنها گفتند برای اینکه تحریم مؤثر باشد، باید به صورت شوک وارد شود که فلج کند و نه به صورت واکسن!» پس از آن در ماه‌های بعدی، کشورهای غربی، کمپینی هماهنگ علیه برنامه هسته‌ای راه انداختند و با طرح اتهامات جدید علیه ایران، خواستار وضع قطعنامه تحریمی جدیدی علیه ایران شدند. سرانجام، قطعنامه تحریمی 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد، در 25 خرداد سال 1389 با شدیدترین تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به تصویب رسید. آمریکا پیش از آن هیچ‌گاه برای حقوق بشر علیه ایران تحریم وضع نکرده بود و دلایل تحریم‌ها متمرکز بر حمایت از تروریسم، مسئله موشکی و هسته‌ای بود؛ اما بعد از فتنه ۸۸ مسئله حقوق بشر به تحریم‌ها اضافه شد. پس وضعیتی که فتنه‌گران در کشور ایجاد کردند سبب سنگین‌ترین تحریم‌های غرب علیه کشور در همه ابعاد شد و آمریکا توانست با اجماع جهانی تحریم‌ها را از هسته‌ای و موشکی به تحریم‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی تعمیم دهد.

 

صبح صادق