خدمات و تفکرات شهید بهشتی

به گزارش سرویس اساتید خبرگزاری بسیج، فرخ هدایی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک یادداشتی با عنوان «خدمات و تفکرات شهید بهشتی  منتشر کرد.

متن این یادداشت به شرح زیر است؛

مقدمه:

تصویر شهید مظلوم دکتر بهشتی را هر سال در روز هفتم تیر (سالگرد انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی) از تلویزیون می بینیم و چند جمله ای با صدای او یا در مورد او می شنویم . اطلاعات بسیاری از ما درباره او به همین چند جمله یا آگاهی از عنوان‌های و مسئولیت‌هایی که بعد از انقلاب از طرف امام (ره) به او واگذار شد خلاصه می شود . به نظر می رسد با ید در این زمینه بیشتر تلاش شود. بر خود دانستیم که به زعم خود مقاله ای بنویسیم تا جوانان و نسل سوم انقلاب بیشتر با تفکرات و خدمات ایشان مخصوصا از بعد قضایی آشنا شوند ،چرا که معتقدم اکنون هم می توانیم از تفکرات این شهید که به سیدالشهدای انقلاب اسلامی ایران معروف است در مسائل بهرمند شویم چون یکی از ویزگیهای اواین بود که اندیشه هایش جنبه نظری محض نداشت ونظریات او همواره شامل رهنمودهایی است که موثر و نقش آفرین در زندگی انسانهاست .به قول رهبر فرزانه انقلاب اسلامی: « شهید بهشتی از جمله کسانی است که دارای ویژگی‌هایی بود که این ویژگی‌ها زود فهمیده نمی شود و با گذشت زمان معلوم می شود ».  دراین مقاله سعی شده این تفکرات و خدمات از زبان نزدیکان و یاران او مطرح شود آنانکه بهتر از هر کس با احوالات او آشنا بودند. حادثه هفتم تیر اوج مظلومیت جناحی بود که برای دفاع ازنظام جمهوری اسلامی و آرمان‌های انقلاب تا پای جان ایستاده بود. این حادثه باعث خودکشی مخالفین نظام شد چون تا قبل از این حادثه مخالفین امام (ره) تلاش گسترده ای را برای مخدوش کردن چهره شهید بهشتی و یارانش صورت داده بودند که شهادت آنان تمام نقشه ها را بر ملا کرد و وحدت، اتحاد و انسجام انقلابییون را در پی داشت. این حادثه به عنوان انقلاب سوم بود چرا که اگر میلیون‌ها مقاله و کتاب در راستای تحکیم مبانی انقلاب به چاپ می رسید تاثیرش به اندازه شهادت او و یارانش نبود. در آن زمان مخالفان نظام تلاش مذبوحانه ای مانند ترور حضرت آیت الله خامنه ای را قبل از حادثه هفت تیر انجام داده بودند و امام (ره) نیز با عزل بنی صدر مخالفین و منافقین را درمانده کرده بود. شهادت او باعث جوشش مردمی و انقلابی دوباره ، علیه لیبرال‌ها و منافقین شد و بار دیگر وفاداران به نظام و امام (ره) را متحد کرد و تاثیر ژرف و عمیقی در پیشبرد اهداف انقلاب در آن مقطع حساس داشت .

رهبر معظم انقلاب در رابطه با ایشان این‌گونه می‌فرمایند: شهید بهشتی ،فکری بلند و حافظه ای قوی داشت،علاوه بر این دارای اراده و روحیه ای ممتاز بود. بر خود واحساساتش غالب بود فردی متفکر بود. تا احساساتی، منطقی و حساب شده سخن می گفت. مردی بود که دین وشریعت را بدرستی قبول داشت. کارها را همیشه از بنیان شروع می کرد. وقتی در جلسه ای بود همه خیالشان راحت بود. به دلیل اینکه دارای شخصیتی ممتازی بود همواره مورد حمله منافقین بود. او با شجاعت با بدیها و کجی ها برخورد می کرد. دگم نبود یعنی وقتی تشخیص می داد کاری لازم است انجام می داد. یک سیاست مدار لایق بود. از جمله شخصیت های بود که از عادی بالاتر بود. فقیه بر جسته وفکر روشن وبازی داشت وهمیشه حضور ذهن وتسلط به کلیات مسائل را داشتند. اگر او در حوزه می ماند مرجع تقلید مسلم زمان می شدند . اهل کار تحقیق با جهت انقلابی وتحقیقات ایشان برای این بود که بتواند آن تفکر اصول اسلامی ویک مبارزه را از آغاز تا پیروزی هدایت بکند. اوخطی را تعقیب میکرد که از صفر شروع می شدبنا بود برسد به همه چیز . او زودتر از همه شروع کرد وتا پایان ادامه داد هم علم به مبانی مقررات اسلامی داشت وهم به مسایل جهان امروز هم به نیازهای کشور آشنا بود ومی دانست این کشور چگونه دستگاه قضایی رالازم دارد.

وقتی دستگاه قضایی را گرفتند به این فکر نبود که مثلا کاری بکند که اگردو هفته دیگر کسی بیاید در دادگستری یک نشانی از او ببیند بلکه سرگرم ریختن یک طرحی بود که در آینده حرکتی را بوجود بیاورد تا مثلا پنج سال دیگر یک دادگستری اسلامی داشته باشیم ولذا باز همان فکر واحساس مختص خودش را دارد. دارای مدیریت دسته جمعی بود،یعنی کسی که بتواند از عقیده خودش در مقابل عقیده جمع صرفه نظر کند وتشخیص جمع را بر تشخیص خودش ترجیح بدهد . از نشانه های بصیرت در شهید بهشتی آینده نگری او بود امروز برای ده سال دیگر برنامه ریزی و کار می کرد .

بهشتی بر این اعتقاد بود که اولی ترین اقدام ،همه پرسی برای نظام جمهوری اسلامی ایران وتدوین شناسنامه رسمی برای آنست اکثر یت بر آن شدند که باید رفراندم برگزار شود تا مردم بگویند آری یا نه وملت گفت:آری، یعنی با سند برای همیشه ثابت میماند که نظام جمهوری اسلامی متکی است بهمردم . این جمهوری اسلامی قانون اسلامی هم می خواهد در تاریخ نه تیر پنجاه وهشت فعالیت مجلس خبرگان قانون اساسی آغاز شد وایشان نایب مجلس خبرگان بودند. مرحوم آیت الله موسوی اردبیلی درباره نقش چشمگیر شهید بهشتی در جلسات تدوین قانون اساسی می گوید : واقعا شهید بهشتی یکی از خدمات بسیاری ارزنده وچشمگیرش که آن واقعیت لیاقت بهشتی را نشان می داد اداره مجلس خبرگان بود . یک چنین جلسه ای را اداره کردن وخوب اداره کردن این یک امتیازبسیار قوی ای بود و آنجا هم بهشتی خیلی خوب خودش را نشان داد .

در تاریخ 24/8/58 آخرین جلسه مجلس خبرگان و تدوین اساسی به پایان رسید و در تاریخ 10/9/58 سمیناری برای قانون اساسی دردانشگاه تهران برگزار و در تاریخ 19/ 9/58 همه پرسی قانون اسامی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت .

شهید بهشتی می گوید: مایک قانون اساسی خودمانی درست کردیم ، متناسب با فرهنگ ما ، بافت اجتماعی ما. بعد بار سوم از ملت خواستیم که نظر خود را بگویند ...... آمدید گفتید قبول داریم با اکثریت قاطع رای دادید.

 او قانون اساسی را مبنای تعامل قوا در نظام جمهوری اسلامی می دانست لیکن درشرایط آنروز ،بنی صدر که رئیس قوه مجریه بشمار می رفت تلاش می کرد تا به نوعی از اجرای قانون اساسی وتعامل با قوای دیگر خود داری کند واستدلال می کردند که مردم به بنی صدر رای داده اند وحرف او حرف ملت است اما متاسفانه حرف او را هیچ می گیرند و در جواب، بهشتی می گوید : تصمیم درباره آیین نامه انتخابات و قانون انتخابات از نظر قانون اساسی بر عهده مجلس قانونگذاری است نه رییس جمهور . قانونگذاری را امام به شورای انقلاب واگذار کرده اند.

می گفت: همه کسانی‌که به قانون اساسی رای داده اند باید ملتزم باشند که این قانون اساسی را بعنوان مبنای هر گونه وحدت بشناسند و مورد احترام وعمل قرار دهند . معتقد بود مملکت باید به سوی حاکمیت قانون جلو رود و زیر بنای قوانین ما هم قانون اساسی است. نقش شورای نگهبان دراین مقطع از زمان حساس است. تلاش‌های طاقت فرسای شهید بهشتی در سال‌های مبارزه وهمچنین دفاع اصولی، منطقی و تحسین برانگیز او در جلسات خبرگان قانون اساسی که به پیدایش قانون اساسی انجامید، حکایت از آن دارد که آن شهید در خلال عمر خود به اعتقاد برخی در دهه 40 پی جوی تحقق حکومتی اسلامی با محوریت ولی فقیه بوده است . حکومتی که در سایه آن از یکسو اصل مغفول ولایت فقیه احیاء گردد ورابطه امت وامام باز تعریف شود ودر پناه تحقق چنین حاکمیتی اصول مهجور اسلامی مجددا در نظر گاه ملت مسلمان ومسلمین جهان جایگاه واقعی خویش قرار گیرد.

 ایشان خاطر نشان می دارد : ملت ایران جامعه ، ملت اسلامی، امت انسانی جهانی ،راه رسیدن واقعی در همه تلاش‌ها و حرکت‌های اجتماعی به آرمان‌ها و هدف‌های الهی و انسانیت این است که در میان اصول زیر بنایی انقلاب و حرکت در هیچ لحظه ای و مرحله ای از نقش رهایی بخش و سعادت آخرین امامت غافل نمایند

می گوید: اما من کان الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه و مخالفا لهواه مطبعا لامر مولاه فللعو ام ان یقلدوه، اگر امام معصوم و منصوص خدا هست که تکلیف روشن است و در زمان آن امام،آن فقیه و عالم و اسلام شناس اصیل که صائنا لنفسه باشد، خوددار باشد، در همه جا بتواند جلوی تمایلات نفسانی خود بایستد، حافظا لنفسه باشد،خوددار باشد، بداند وظیفه یک رهبر اینست که دین و آئین و مکتب را نگهبانی کند مخالفا لهواه باشد، هر جا که می بیند هوای سر کش نفسانی و نفس اماره می خواهدقدم بمیان بگذارد در تصمیم گیرهای رهبری ، جلوی نفس بایستد . مطبعا لامر مولاه، همه جا فرمان خدا را خدایی که مولا و ولی مردم باایمان است. مراقب باشد و فرمان برد و اطاعت کند یک چنین امام ورهبری شایستگی آن را دارد که توده‌ها دنباله رو و مطیع دستور فرمان او باشند.

از نظرگاه او وجود وحضور ولی فقیه در راس ارکان حکومت اسلامی، ضمانت اجرای اسلامی بودن نظام محسوب می گردد . وفقدان شرایط فقیه جامع الشرایط ، موجبات انغرال او را فراهم می آورد .امری که اطمینان بخش و موید شرعی پذیرش ولی فقیه از ناحیه مردم و مقبولیت او در میان ایشان است.

وی تاکید فراوانی بر تصویب اصل ولایت فقیه داشت و دراین راه تلاش زیادی صرف کردند تا نهایتا این اصل به عنوان اصلی ترین اصول قانون اساسی از تصویب مجلس خبرگان گذشت . معتقد بود اگر جامعه ما بخواهد به راستی اسلامی بماند واسلام اصیل بر آن حکومت کند باید فقیه درجامعه هم رهبری فقاهتی کند وهم رهبری ولایتی، یعنی باید نبض حکومت در دست فقیه باشد. درجایی دیگر می گوید : در مسائل اجتماعی آن نظر فقاهتی متبع است که امام و رهبرآن را صحه گذارد ونظر دیگران در مسایل اجتماعی هر چند ارزش علمی دارد ولی فاقد ارزش اجرایی است . هرکسی از هر کسی می خواهدتقلید بکند اما در مسایل اجتماعی این فتوی صرفاحق رهبر است.

شهید بهشتی به عنوان یکی از نظریه پردازان بزرگ انقلاب اسلامی با افق دید بسیار گسترده وآینده نگری و آینده شناسی هدفمندی که داشت منشا آثار و برکات ارزنده ای در شکل گیری وهدایت حکومت اسلامی بود. او با دیدگاه شبه سنتی در حکومت دینی که فقه وفقاهت را به دور از لوازم حکومت می دانست بشدت مخالف بود . او فقه اسلامی را در قالب اندیشه حکومت اسلامی می دانست و معتقد بود که یکی از مهمترین ارکان حکومت دینی برقراری عدالت است . ایشان عدالت اجتماعی را بسیار گسترده تر از عدالت اقتصادی می دانست چون عدالت اجتماعی همه حوزهای زندگی انسان را شامل می شود . عدالت اجتماعی هدف و اساس حرکت پیامبران ومصلحان تاریخ ساز الهی است . ایشان بر مکتبهای حقوقی وفلسفی ، اقتصادی ، مدیریتی و جامعه شناسی مطرح در جهان تسلط کامل داشتند . تسلط ایشان به سه زبان عربی ، انگلیسی وآلمانی به ایشان کمک می کرد مستقیما از منابع اصلی استفاده کنند . ایشان بر نسخه آلمانی کاپتیال مارکس حاشیه زیادی زده اند که موجود است. ایشان تحقق حکومت اسلامی را مرادف تحقق عدالت در هر دو بعد قانونی وتوزیعی آن می داند وخاطر نشان می سازد هر جا دیدید میگویند دین واسلام هست وعدالت اجتماعی نیست بدانید آن دین واسلام قلابی است . معتقد است جامعه اسلام ، انسان را موجودی آزاد می شناسد وبه این موجود آزاد نهیب می زند که در شرایط اجتماعی هستی ، نایست . یابمیر یا بمیران ، یا هجرت کن وبهر حال تسلیم محیط فاسد نشو . پس ا سلام برای انسان در برابر فشارهای محیط آزادی قایل است .

بعد از انقلاب در اول اسفند سال 58 امام امت (ره) حکم ریاست دیوان عالی کشور را برای ایشان صادر نمود و حضرت آیت الله موسوی اردبیلی را نیز به سمت دادستان کل کشور منصوب کردند. اینکه امام (ره )، بهشتی را برای قوه قضائیه در نظر گرفتند برای این بود که بهشتی بعد از معماری تقنینی نظام ،قوه قضاییه را هم معماری کند. در واقع امام موسس نظام جمهوری بودند وبهشتی معماراین نظام.

آن موقع دادگستری به صورت شورای سرپرستی اداره می شد ویکی از وظایف رئیس دیوانعالی کشور، تشکیل شورای عالی قضایی بود. شورا مرکب از 5 نفر بود دو نفر منصوب امام بودند. سه نفراز قضات با انتخابات تعین می شدند. شورای عالی قضایی در تیر ماه تشکیل گردید و حقوقدانان شورای نگهبان نیز از سوی شورای عالی قضایی معرفی شدند . ایشان در ابتدای ورود به دیوان عالی کشور جلساتی را با حضور کارشناسان قضایی برای بازسازی قوه قضاییه تشکیل دادند.

بدون تردید اولین پایه گذار و معمار نوین دستگاه قضای اسلامی بهشتی بود. او که علیرغم مدت زمان محدودی که عهده دار سامان بخش وایجاد تشکیلات نوین قضایی بوده لیکن تاثیرات شگرفی بر سمت وسو و جهت گیری آن داشته و می توان گفت که پایه‌های آغازین قوه قضاییه با اندیشه های او بنیان گذاشته شد. معتقد بود در نظام اسلامی و در این مقطعی که در پیش رو داریم نمی توانیم انتخاب قاضی وتعین او را از طریق انتخاب مستقیم مردم انجام دهیم چون اینکار خیلی ظریفتر از انتخاب وتعین مجلس یا شوراها است . شهید بهشتی مهمترین خصوصیتی که دستگاه قضای اسلامی را از نظام‌های مشابه متمایز می‌کند انگیزه الهی می دانست .معتقد بود بی شک داشتن روح تعبد از مهمترین شروط تصمیم گیری و قضاوت بر پایه عدالت است و شرط عدالت در والی به عنوان یک شرط غیر قابل اغماض است . ایشان هیچ گاه، نزدیکان خود را بدون شایستگی بر دیگران مقدم نمی داشت . این صلابت وقاطعیت با روح او آمیخته بود و می گفت باید قرطاس بازی ورابطه بازی و نامه نگاریها و توصیه کردن‌ها را کنار بگذاریم که نمونه آن در اجرای قانون اساسی در قانون اعلام صورت دارایی های مسئولین نظام مشهود است.

ایشان فقط جایگاه وشخصیت متهم قبل از اثبات اتهامات ورعایت حقوق آنان در مراحل رسیدگی به پرونده در دادگاه صالحه قضایی از مواردی است که همواره مورد تاکید بود. متهم تا قبل از محکومیت دردادگاه مجرم نیست چرا که اتهام صرفا در حد اتهام است وبس. طرح نوین تشکیل پلیس قضایی و ابلاغ اجرایی احکام قضایی را ابداع که با تصویب مجلس شورای اسلامی به اجرا در آمد.

معتقد بود دستگاه قضایی باید دقیق ومدافع حق باشد. نباید قضات یک حساب داشته باشند وکارمندان وکارکنان یک حساب دیگر، ودستگاه قضایی باید بر دستگاههای دیگر نظارت کند نه دخالت و اعتماد و اطمینان مردمی به دستگاه قضایی را شرط اول موفقیت وکار آمدی این دستگاه می دانست وبرای رسیدن به این مهم باید اصول اخلاقی را در ارتباط با مردم رعایت کنیم وتوجه به اطلاع رسانی مناسب به مردم و استفاده از دیدگاههای مردم وصاحبنظران از طرفی بعد از آن که تلاشهایی در مخالفت با لایحه قصاص شکل گرفت .او برای تبیین و دفاع از آن به سازماندهی جلسات مباحثه درباره آن پرداخت . از همه مخالفینخواستند که به طور آزاد براین لایحه انتقاد کنند و اشکالاتشان را بگویند . او می گفت : این بیشتر یک گفتگوو بحث است برای فهمیدن وفهماندن بهتر قوانین ، به حقوقدانان و به مردم . در عین حال ضمن این بررسی اگر نکته ای به نظر بیاید و اصلاحی لازم باشد اصلاح خواهیم کرد. هیچ کار تحقیقی نیست که دریک مرحله کامل بشود بطوریکه جایی برای ادامه کار وکار بیشتر باقی نگذارد.

از آثار و برکات او ممنوعیت شکنجه است که در اصل 38 قانون اساسی هر گونه شکنجه و بهر نوع را ممنوع کرده است . معتقد است باید جلوی کار نادرست را از بیخ وبن بگیریم تا راه بر هر گونه توجیه بسته شود . راه مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر را در درجه اول ایجاد اشتغال، شادابی و نشاط آور همراه با معنویت برای مردم و تسهیل ازدواج می دانست و بعد ازآن درمان معتادان موجود و مبارزه با قاچاق مواد مخدر. او با مردم صریح وبی پرده سخن می گفت به سادگی کلام نافذ او، به همراه صداقتش، صمیمیتی منحصر بفرد ایجاد می‌کند .

 او عاشق ملت و مردم بود روح مردانگی ونوعدوستی داشت. با مردم با الفبای قدرت صحبت نمی کرد، جاه طلبی وقدرت طلبی را نافی حکومت اسلامی می دانست .

ایشان همواره همگان را بر حفظ روحیه نشاط انقلابی توصیه می کرد .کار گروهی را بلد بود و آنرا تمرین کرده بود. می دانست که کار جمعی چه خصوصیاتی باید داشته باشد ، کجا باید گذشت وسازش کرد وکجا باید قاطع عمل کرد . عملش با گفتارش منطبق بود . برای انسان‌ها کرامت و منزلت قایل بود. نظم آهنینی داشتند، همه برنامه‌های او برنامه ریزی شده بود ومقید بودند طبق برنامه عمل کنند و نظم برهمه کارهایشان حاکم باشد . ساعت جیبی زنگ داری داشتند که برای پنج دقیقه به پایان جلسه کوک می کردند و پس از آن می فرمودند : 5 دقیقه به پایان جلسه مانده ، بحث را جمع بندی می کنیم . خوشبختانه برای زنده نگهداشتن یاد ونام شهدای هفتاد و دو تن در جامعه اقدامات موثری شده است از آن جمله می توان به ساخت یادمان شهدای 7 تیر در زمینی به مساحت 12 هزار متر مربع که با هدف احیاء فرهنگ ایثارو شهادت در جامعه وتکریم مقام شامخ شهدای مظلوم وتشریح وتبین عمق فاجعه تروریستی برای مردم و بویژه نسل جوان و آینده سازان ایران اسلامی ساخته می شود که در آن فعالیتهای فرهنگی و آموزشی برای اعتلای فرهنگ غنی اسلامی وانقلابی برپا خواهد شد. همچنین ساخت و نصب نماد شهدای هفت تیر در بهشت زهرا (س) وتندیس شهید بهشتی در میدان تختی تهران و موزه شهدای هفت تیر در چهارراه سرچشمه و بالاخره مرمت خانه ایشان در اصفهان.ولی به نظر می رسداین اقدامات کافی نباشد ولذا اقدامات موثردیگری را می طلبد.

جهت استفاده علاقمندان و دانشجویان عزیز باید گفت؛ ایشان 23 کتاب دارند که زیر نظر موسسه نشر آثار شهید بهشتی منتشر شده است .

باشد که یاد ونام و راه او را ادامه دهیم.

انتهای پیام/

 منبع: روابط عمومی بسیج اساتید استان خوزستان