به گزارش خبرنگار خبرگزاری بسیج، امروز مصادف است با هفتادمین سالگرد کودتای انگلیسی- آمریکایی در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای ساقط کردن دولت ملی محمد مصدق و بازگردادن مجدد محمدرضا پهلوی به حکومت است. برای بررسی فراز و فرود این حادثه تلخ، گفتگو کرده ام با کارشناس مسائل سیاسی و بین الملل.
آقای دکتر کنعانی مقدم با سلام. لطفا بفرمائید چه شد که کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ روی داد؟
سلام علیکم. کودتا در شرایطی اتفاق افتاد که شاهد شکل‌گیری یک توطئه جهانی ضد ایران بودیم. کودتا یعنی اقدام نیروهای داخلی ضد حاکمیت و دولت مرکزی. اما در آن ایام سازمان جاسوسی سیا و سازمان اینتلجنت سرویس انگلیس، مستقیم با عملیاتی به نام آژاکس، اقدام به آشوب و هرج و مرج در داخل و با ایجاد دودستگی در جناح‌های سیاسی، موجی را ضد دولت مصدق ایجاد و زمینه را برای سرلشگر زاهدی و شاه و بخشی از ارتش فراهم کردند تا ضد مصدق شورش کنند. پس این موضوع فقط یک کودتا نبود بلکه توطئه‌ای جهانی ضد مردم ایران بود. مردم که حامی دولت مصدق بودند دچار یک دودستگی جناحی و سیاسی شدند.
دلار‌های آمریکا از طریق سفارت آن کشور بین عناصر ضد مردمی مثل شعبان بی مخ‌ها در کف خیابان تقسیم شد و زمینه سرنگونی دولت مصدق فراهم و موجب برگشت مجدد محمدرضا به حکومت شد. عملا عوامل سیا و انگلیس مردم را خلع سلاح کردند یعنی آن‌ها را درگیر جناح بندی‌های سیاسی کردند و نتیجه آن شد که مردم به خانه هایشان رفتند و در مقابل کودتا سکوت کردند و یکی از تلخ‌ترین حوادث معاصر تاریخ ایران شکل گرفت.
آیا شبیه کودتای ۲۸ مرداد را در دیگر کشور‌ها شاهد بوده‌ایم؟
بله. آمریکایی‌ها کارشان مداخله و اشغالگری و کودتا‌های مختلف است از کودتای ژنرال پینوشه در آرژانتین گرفته تا کودتا‌هایی در عراق و مصر که با حمایت آمریکا و انگلیس روی داده است.
چقدر از زمینه‌های وقوع حادثه ۲۸ مرداد، نتیجه خوش بینی‌های مصدق به آمریکائی‌ها می‌باشد؟
پس از ناامیدشدن مردم و فاصله ایجاد شده بین مصدق و روحانیت، خوش‌بینی مصدق به کمک‌های آمریکا و انتظار حمایت از ملی شدن صنعت نفت و اینکه فکر می‌کرد آمریکا محمدرضا شاه را مهار می‌کند و به وی اجازه بازگشت به ایران نمی‌دهد این عوامل موجب شد کودتا در ایران شکل بگیرد و در نهایت پیروز شود.
اگر مصدق با آیت الله کاشانی همکاری و وحدت خود را حفظ می‌کرد آیا شاهد پیروزی کودتا می‌بودیم؟
خیر. کودتا محقق نمی‌شد. مصدق اشتباه راهبردی کرد و نفت را از انگلیس گرفت و دودستی تحویل امریکا داد به قولی از چاله درامد، اما به چاه افتاد.
مثل کودتای ۲۸ مرداد چند نمونه در تاریخ کشورمان داریم؟
کودتا در ایران زیاد بوده است. قبل از انقلاب کودتا‌هایی انجام شد، اما توسط شاه و ساواک در نطفه خفه شد. مثل اقدام افسران توده‌ای و یا اقدام نیروهای مذهبی در ارتش ضد شاه که مشخص شد و عوامل آن محکوم و حتی اعدام شدند و بعد از انقلاب هم کودتاهی مثل کودتای نوژه قبل از اجرا شدن، شناسایی شد و از بین رفت.
چه درس‌هایی می‌توانیم از کودتای ۲۸ مرداد آموخت؟
مهمترین درس این است مردم باید در صحنه باشند. به حاکمیت باید اعتماد و از آن حمایت کرد. اختلافات و تشتت‌ها باید مهار شود. مطالبات مردم نباید به کف خیابان آورده شود، چون اگر چنین شود دشمن به راحتی در آن رخنه و از آن سوء استفاده می‌کند. در داخل باید قدرتمند شویم و از هرگونه وابستگی به قدرت‌های خارجی فاصله بگیریم.
کودتای ۲۸ مرداد آیا با انقلاب‌های رنگی و مخملی شباهتی دارد؟
کودتای ۲۸ مرداد هیچ ربط و شباهتی با انقلاب‌های رنگی ندارد. چون کودتا به شکل عملیات اجرا شد یعنی آژاکس ورود کرد. اما در انقلاب‌های مخملی یک نوع تفکر را به عنوان مطالبه مردم مطرح و بر علیه حاکمیت، اقدامات مخرب را شروع می‌کنند و ممکن است بخشی از حاکمیت را تحت تاثیر خود قرار دهند.
آیا دکتر مصدق همراه، دوست و یا مشاوری داشته است که با وی همراه بوده باشد؟
بله بودند مثل دکتر حسین فاطمی. اما عناصر وابسته‌ای هم بوده‌اند که موجب افتادن مصدق به این مسیر شد، اما الان حضور ذهن از اسامی آن‌ها ندارم.
خیلی ممنون و متشکر از شما بابت این گفتگو. یاعلی
