به گزارش خبرنگار سرویس بسیج کارگری خبرگزاری بسیج، دکتر حسن رحیم‌پور ازغدی در نشست همدلی و همزبانی با رویکرد حمایت از تولید ملی و کار کارگر ایرانی در جمع بسیجیان کارگر و مدیران کارخانجات به بیان مطالبی پیرامون اهمیت کار و کارگر پرداخت. گزیده ای از این مطالب در ادامه بیان می‌شود.
کار، هم ارزش مادی و هم معنوی دارد
تمام جوامع امروزی، چه با نگاه دنیایی و چه اخروی، باید برای کار، قداست قائل شده و آن را دارای ارزش بدانند.
در تاریخ کشورها، دو گاه عمده به مقوله کار و کارگر وجود داشته که عمده آن شامل نگاه استثمارگرانه به کار و دیگر نگاه سرمایه داری به آن بوده است. اما در فرهنگ دین اسلام و اهل بیت، از یک سو به حق و حقوق کار و کارگر در مقابل هم توجه شده و از سوی دیگر، به اخلاق در کار که برای کارگر و کارفرما ایجاد مسئولیت می‌کند.
اهمیت کار در اسلام
اهمیت مقوله کار و کارگر در اسلام آنجا معلوم می‌شود که پیامبر بر دستان پینه بسته «سعد انصاری» که کارگری زحمتکش بوده بوسه می‌زند و می‌فرماید:» این دستی است که آتش دوزخ به آن نخواهد رسید.
از دیدگاه دیگر، افراد به دو طریق به مقوله کار می‌نگرند: اول آنکه با دید اضطرار و اینکه «اگر کار نکنم، از گرسنگی می‌میرم» به آن توجه می‌کنند که این دید حداقلی به کار است. دیدگاه دیگر از موضع رفاه زدگی است و فرد، کار را می‌خواهد اما به اخلاق در کار توجه نداشته و وجدان کاری ندارد. اما در اسلام، به کار و کارگر جایگاه ویژه‌ای داده شده و در روایات بسیاری به حقوق کارگر و کار در قبال هم اشاره شده است. مثلاً اینکه تا عرق کارگر خشک نشده، حقوق وی را بپردازید که یکی از این حقوق را بیان می‌دارد. متقابلاً از کارگر هم می‌خواهد که کار را درست و دقیق انجام دهد.
اگر این مسائل در کشور ما مورد توجه قرار گیرد، مصرف تولیدات داخلی بیشتر می‌شود. دلیل آن هم بالا رفتن کیفیت محصول بوده که استقلال اقتصادی کشور را به دنبال دارد. لذا این مشکل را در وهله اول کارگر و در مرتبه بعدی، مصرف کننده باید حل کنند. کارگر با درست و متقن انجام دادن کار خود و مصرف کننده با مدارا در قبال مسائل فرعی.
کارگران ما در آن لحظه که به کارخانه با دید مسجد نگاه کرده و کار را عبادت بدانند و درنظر داشته باشند که تولید باید بیشتر و بهتر از مصرف باشد، پیروز و موفق خواهند بود. در غیر این صورت کم کار و پرمصرف هستیم و در یک کلام غیر اسلامی می‌شویم.
دستورات دین اسلام، نه تنها برای آباد کردن آخرت انسان‌ها بوده، بلکه کاملاً مبتنی بر عقل کامل بوده و موجب آبادی دنیای انسان‌ها نیز می‌شود. اسلام نه تنها به تنبلی و کمکاری در دنیا دعوت نمی‌کند، بلکه به شدت از آن نهی کرده و از آن دوری دارد. البته این مسأله با دنیا محوری نیست؛ بلکه آبادی دنیا برای آخرت است.
با این دید، کارخانه، مزرعه و محل کار کارگر، همگی مانند مسجد مقدس بوده و کار با اخلاص در آن مانند عبادت است. از این روست که در روایات می‌فرمایند: کسی که برای معاش خانواده به کار (در منزل یا بیرون منزل) بپردازد، مانند مجاهد فی سبیل‌ا... بوده و اگردر این راه جان خود را از دست بدهد، اجر شهید برای وی خواهد بود.
بیکاری، زمینه سقوط انسان را فراهم کرده و خودش زمینه‌ساز فساد و گناه است. همانطور که در روایات آمده: اگر سه چیز یکجا جمع شوند، قطعاً موجب فساد می‌شوند: جوانی، بیکاری و رفاه.
نگاه به کار و کارگر در دنیای امروز
در دنیای امروز، نگاه به کار و کارگر از مقوله دیگر، به چند دسته تقسیم می‌شوند:
در نگاهی غیر عقلانی به کار و یک نگاه بدَوی و بدوی. دراین دیدگاه، فرد کارگر، هیچ برنامه دراز مدت و عقلانی برای خود و کارش نداشته است که به این برنامه در اسلام، تقدیرالمعیشه گفته می‌شود.
تفاوت تفکر اسلامی با تفکرهای لیبرال و سرمایه داری در این است که اگرچه هردو کار را لازمه رشد می‌دانند، اما لیبرال‌ها، اصالت را برای دنیا قائل شده و نگاهی صرفاً مادی‌گرایانه به آن داشته اند. از این رو در اسلام آمده به کارگر باید همچون خانواده خودت توجه کنی و با آفت بیکاری مبارزه کنی. لذا کارگر و کارآفرین، هردو مجاهد فی سبیل‌ا... هستند.
انسان اقتصادی
در نگاه‌های نظام لیبرالی و سرمایه‌داری بهانسان در علم اقتصاد، صرفاً از دید ماده توجه می‌شود و نظریاتی مادی، در تعریف قوانین بهکار می‌رود. لذا در این دیدگاه، نگاه به انسان اقتصادی، تنها از طریق قوانین فیزیک توجیه می‌شود.
در نگاه عاقلانه واسلامی به مقوله کار، برنامه‌ریزی، حساب و کتاب و توکل، همه باهم تعریف شده و توکل، پشتوانه عمل است؛ چراکه عمل، فعل بیرونی و توکل فعلی درونی است. توکل از علائم مؤمن است و انسان مؤمن، کسل نیست. کسالت علامت نفاق است و از ویژگی‌های منافقان است.
صفات تولیدکننده برای جلب مشتری از دیدگاه اسلام
تولیدکننده وکارگر باید دارای ویژگی‌هایی باشند تا اعتماد مردم جلب شده و از محصولات آنان استفاده کنند. اول اینکه در کار، صداقت و راستگویی داشته و از فریبکاری و دوغ بپرهیزد. دوم آنکه کار را متقن انجام دهد؛ یعنی با محکم کاری و درست وتمیز انجام دهد. و سوم آنکه تقدیرالمعیشه داشته باشد. یعنی فردی حسابگر و دارای برنامه‌ریزی اقتصادی باشد. در این صورت است که تولید وی، می‌تواند جایگاه قابل قبولی در بین مردم داشته باشد.
پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: اگر در بازاری دروغ، چونه و قسم رواج یابد، آن بازار اسلامی نبوده و از نشانه‌های بازار کفر است.
نگاه اخلاقی به اقتصاد؛ نه نگاه اقتصادی به اخلاق
اگر در کار و برخورد با کارگر، نگاهی اخلاقی داشته باشیم، حتی در صورتیکه کارگر، دچار بیماری شد و درسود ادی ما اثرگذار نشد، از وی حمایت می‌کنیم. اما در نگاه اقتصادی به اخلاق، به کارگر، فقط تا زمانی توجه می‌شود که سودآفرین باشد. نقطه ضعف این دیدگاه(دیدگاه دوم) زمانی خود را نشان می‌دهد که در دراز مدت، رفتار کارفرما، بر روی دیگر کارگران اثر گذاشته و با انگیزه و بازدهی پایین تری به کار می‌پردازند. در نتیجه، در دراز مدت، کارخانه و کار، دچار زیان و خسران می‌گردد.
اعتمادسازی در بازار ازدیدگاه اسلام
اگر بخواهیم در بازار به ایجاد اعتماد برسیم، اسلام به فروشنده سفارش می‌کند که جنس یا خدمات را کمی بیشتر ارائه دهد و در مقابل خریدار هم با رضایت قلبی، کمی بیشتر پول بپردازد.
بنیاد اقتصاد اسلامی، بر اساس تأمین رزق و روزی از سوی خداوند است. در اسلام، کار وسیله است؛ نه هدف. وسیله ای است برای شکوفایی ذهن و جسم و روح انسان. در این راستا، سودرسانی به دیگران، اصالت دارد.
اسلام، طرفدار کار و تولید، بدون حرص دنیا است. حرص همان فقر درون بوده و اگر به این مسأله توجه داشته باشیم که روزی انسان‌ها تقسیم شده است، برای دنیا و آنچه در آن است، حرص نمی‌خوریم. حرص، رنج آور و ذلت آور است. ذلتی برای روح و نیز مذلت که همان ذلت مادی است. حرص، نشانه بدبختی و فقر است. و کوتاهی کارگران و کارخانه‌داران، موجب احتیاج به کشورهای دیگر می‌شود.
