شرکت‌های خصوصی چگونه ساختار جنگ‌ها را متحول می کنند؟

از بعد تئوریک، نیروهای نظامی مزدور می توانند، به طرف های ذیربط اوضاع را به گونه ای گزارش دهند که اینگونه جلوه دهد، گزینه نظامی تنها گزینه روی میز است و این موضوعی است که حکومت ها و ارتش های آنها در بسیاری از موارد از ارائه چنین گزارش هایی منع شده اند.

در سال 2008 «مایا فارو»، فعال حقوق بشری تحقیقی درباره منطقه «دارفور» سودان و استفاده از شرکت بلک واتر جهت دخالت در این منطقه و اختلافات آن انجام داد و به نتیجه رسید که بلک واتر در بسیاری از موارد در حالی که امکان رسیدن به صلح از طریق مذاکره وجود داشت، اوضاع را به گونه ای دیگر جلوه داد.

براین اساس مک ویت تاکید می کند که این شرکت ها و ارتش های وابسته به آنها در حال توسعه و گسترش توانمندی ها و قدرت خود هستند، به گونه ای که می توان گفت برخی از آنها مجهز به هواپیماهای بدون سرنشین برای انجام ماموریت های شناسایی و جمع آوری اطلاعات هستند.

بنابراین از دید مک ویت عجیب نیست، اگر طی سال های آینده شاهد باشیم، چنین شرکت هایی صرف نظر از نیروی زمینی دارای نیروی هوایی نیز باشند. همانگونه که برخی از آنها هم اکنون دارای نیروی دریایی می باسند، به عنوان مثال برخی از کشتی هایی که به اسکورت و حمایت کشتی های دیگر از نفتکش ها از دزدان دریایی به خدمت گرفته می شوند، وابسته به این شرکت ها هستند و دور از انتظار نیست که این شرکت ها از هواپیماهای شناسایی برای اطلاع از مسیر حرکت دزدان دریایی استفاده کنند.

در این ارتباط آمار و ارقام و یا گزارش های دقیقی درباره خریدهای نظامی این شرکت ها به خصوص در حوزه نیروی هوایی وجود ندارد، اما گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد، طی دو سال 2007 و 2008 برخی شرکت ها و سازمان های غیر دولتی و غیر رسمی به دنبال خرید هواپیماهای بدون سرنشین جهت ارسال به منطقه دارفور بودند تا از رخ دادهای جاری در آن منطقه و کشتارهایی که گفته می شد، در آنجا درحال وقوع است، گزارش تهیه کنند.

مک ویت براین باور است، شرکت های نظامی خصوصی به حکومت ها اجازه می دهند، بدون اینکه جان شهروندان خود را به خطر بیاندازند، وارد جنگ در کشورهای دیگر شوند و این موضوع در خصوص تسلیحاتی اهمیت پیدا می کند که به شما اجازه انجام ماموریت های نظامی بدون استفاده از شهروندان و دخیل کردن آنها در جنگ را می دهند، مانند هواپیماهای بدون سرنشین و این خطر بزرگی برای تصمیم گیرندگان سیاسی دربر دارد، چون از موانع و چالش های موجود در ورود به جنگ ها می کاهد.

در این خصوص می توان به کشور نیجریه اشاره کرد که گفته می شود، حکومتش برای مقابله با گروه تروریستی تکفیری «بوکو حرام» اقدام به استفاده از چنین شرکت های نظامی مزدور کرده و در این خصوص این شرکت ها تاحدودی موفق عمل کرده اند.

اما عیب استفاده از چنین شرکت هایی هزینه بر بودن آنهاست، به گونه ای که برآوردها نشان می دهد، با 200 هواپیمای بدون سرنشین که یک دهم هزینه فوق الذکر را دربردارد، می توان این ماموریت را به انجام رساند.

به این ترتیب جنگ ها و نزاع های مسلحانه به کالایی برای معامله تبدیل می شوند، اما واقعیت امر این است که صنعت شرکت های نظامی خصوصی و مزدور چنین صنعتی است.
افزون بر آن شرکت نظامی خصوصی می توانند، دست به اقداماتی بزنند که نیروهای مسلح یک کشور امکان دست زدن به آنها را ندارند، به همین دلیل این شرکت ها دستاویزهای لازم برای حکومت ها جهت انکار و تکذیب ارتکاب چنین جنایاتی را فراهم می کنند، چون این شرکت ها به راحتی حقوق بشر را نقض می کنند و به راحتی از هرگونه تعقیب و مجازات فرار می کنند.

به گفته مک ویت شرکت های نظامی خصوصی همانند دیگر شرکت های فعال در عرصه مختلف تجاری و اقتصادی هستند که در عرصه فعالیت های خود به نحوی آزاد هستند، برخلاف حکومت و دولت ها که دارای چارچوب و قواعدی هستند، به عنوان مثال یک شرکت نظامی خصوصی واهمه ای ندارد، از اینکه اگر درباره آن گفته شود که دارای مزدورانی تشنه خون یا شکنجه هستند، اما چنین توصیفی و یا بکار بردن چنین لفظی برای ارتش ملی یک کشور چندان خوشایند نیست.

این موضوع یکی از مهمترین دلایل فعالیت گسترده شرکت های نظامی خصوصی در قرون وسطی بود. در این دوره حکومت ها به طور معمول جنگ های خود را از طریق به خدمت گرفتن سربازان مزدور انجام می دادند و این نظامیان مزدور در انواع تکنیک های مبارزه و جنگ تبحر داشتند، اما در عین حال استفاده از آنها برای این دولت ها بسیار هزینه بر بود.

جنگ هایی که هم اکنون توسط این شرکت ها انجام می شود، نیز چنین است، با اندکی تفاوت، اینکه این جنگ ها هم اکنون پیشرفته شده اند و در آنها تسلیحات پیشرفته ای مانند هواپیماهای بدون سرنشین استفاده می شود.

مک ویت به این نکته اشاره می کند که بسیاری از ارتش های جهان سیاسی هستند، به عبارتی دارای گرایشات و جانبداری های سیاسی می باشند و حکومت ها همواره تلاش می کنند، ارتش و نیروهای نظامی را با خود همراه کنند تا احتمال کودتای نظامی علیه خویش را از بین ببرند.
در این میان اگر حکومتی نتواند، ارتش و نیروهای نظامی را با خود همراه کند، اولا به نظامیان مزدور روی می آورد که در غرب به «گارد فرانک» معروف هستند و یکی از مهمترین وظایف این گارد که در قرون وسطی به «وایکینگ ها» معروف بودند، دفاع و محافظت از امپراتوری بیزانس بود.

دوم آنکه این مزدوران، تشکیل دهنده ارتش یا نیروی نظامی سیاسی نبودند، چون همواره برای طرفی یا کسی می جنگیدند که بیشترین دستمزد را به آنها می داد.
اما در عین حال نباید از خطرات این مزدوران در کشورهای خود غافل ماند، چون به باور مک ویت در صورت بلا استفاده ماندن و عدم به خدمت گرفته شدن و تحت نظر و کنترل بودن می توانند، تبدیل به دزد و راهزن شوند و گروه های دزدی و راهزنی و زورگیری تشکیل دهند.

مشابه چنین اتفاقاتی در قرون وسطی بسیار رخ داده است، به همین دلیل کارشناسان امور نظامی نظامیان مزدور را افراد و گروه‌ هایی می دانند که نمی توان به آنها اعتماد کرد و گروه ها و افراد ناامنی شمرده می شوند.

برای جلوگیری از چنین رخ دادی حکومت ها باید داخل کشور از چنان قدرتی برخوردار باشند که امکان کنترل و تحت نظر قرار دادن آنها وجود داشته باشد، به همین دلیل است که مشاهده می کنیم، پس از معاهده «وستفالی» مزدوران نظامی در قید و بند حکومت ها قرار می گیرند.
در این دوره قدرت مزدوران نظامی به تدریج کاهش می یابد، اما طی سه دهه اخیر که شاهد تزلزل قدرت حکومت ها به ویژه در منطقه خاورمیانه هستیم، مزدوران نظامی اندک اندک قدرت می گیرند.

نمونه عملی استفاده از مزدوران نظامی طی جنگ های افغانستان و عراق توسط آمریکا مشاهده شد و هم اکنون نمونه چنین مزدورانی در نیجریه مورد استفاده قرار گرفته شدند و انتظار می رود، دیگر مناطق بحرانی جهان از چنین نیروهایی استفاده کنند.

مک ویت براین باور است که نیروهای مزدور همواره بخشی از حکومت ها بوده اند و تنها در قرن 19 و 20 میلادی که وستفالی در اوج تاثیرگذاری خود بود، این نیروها روی به فعالیت های سری و مخفیانه آوردند و در آن زمان بود که بازار سیاه مزدوران شکل گرفت.

اما از اواسط دهه 50 و شصت قرن بیستم میلادی با شکل گرفتن جنگ های استقلال طلبانه و ضد استعماری در قاره سیاه بار دیگر شاهد قدرت یافتن مجدد مزدوران نظامی شدیم، با این حال فعالیت های آنها همچنان در خفا و سری بود و این فعالیت ها تنها اوایل جنگ سرد بود که بار دیگر شکل علنی و آشکار به خود گرفت.

در این دوره شاهد تاسیس شرکت های متعددی نظامی خصوصی در آفریقا بودیم که معروف ترین آنها شرکت "Executive Outcomes” بود که در کشور آفریقای جنوبی فعالیت می کرد.
اما هم اکنون شاهد شکل گیری و ظهور مزدوران واقعی و جدیدی هستیم که در سراسر جهان، در هرجا که نام و نشانی از بحران و درگیری مشاهده شود، حضور و فعالیت دارد.

برخی کارشناسان بر این باورند که شرکت های خصوصی نظامی و مزدوران نظامی خصوصی پدیده ای آمریکایی است، در حالی که چنین برداشتی نادرست است، چون چنین شرکت هایی در سراسر جهان پراکنده شده و فعالیت دارند، به عنوان مثال گزارش هایی موجود است که نشان می دهد، فعالیت نیروهای مزدور آمریکا لاتین در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در حال افزایش است.

اما سوالی که در اینجا مطرح می شود و از اهمیت بسیاری برخوردار است، اینکه با پایان قرارداد همکاری این مزدوران چه آینده ای در انتظار آنهاست؟
در پاسخ باید گفت، برخی از آنها در همان محل خدمت خود به انتظار فرصت کاری یا قرارداد جدید باقی می مانند، برخی نیز به کشورهای خود باز می گردند و در این میان کسانی که از توانایی مالی برخوردار باشند، اقدام به تاسیس شرکت های نظامی خصوصی برای خود می زنند. افراد درجه دار و با تجربه و سابقه نیز به عنوان مربی به استخدام برخی از این شرکت ها در می آیند.

اما هرچه هست، انکه هرچه تعداد مزدوران نظامی بیشتر باشد، باید در انتظار جنگ های بیشتر بود، اما جنگ ها هویت و ماهیت جنگ های جهانی را نخواهند داشت، به عبارتی نمی توان گفت، موجب به راه افتادن جنگ جهانی سوم خواهند شد، بلکه جنگ هایی در قالب و اندازه های کوچک و محدود خواهند بود.

با این حال اگر در به خدمت گیری این مزدوران زیاده روی و افراط صورت گیرد، ممکن است، کشوری را به باتلاق جنگ سراسری و فراگیر سوق دهند، همچنین پیشرفت تکنولوژی به این عناصر و گروه های مزدور اجازه می دهد، کیان ها و موجودیت های سیاسی بسیار بزرگ تر از حجم خویش را هدف قرار دهند و به تبع آن گروهی کوچک ضرباتی مهلک و کشنده به جامعه بشری وارد کنند.