جمهوری دموکراتیک آذربایجان پس از فروپاشی شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ استقلال یافت. در همان سال بر اساس قانون اساسی این کشور ارتش جمهوری آذربایجان تاسیس شد و در سه شاخه ی زمینی، هوایی و دریایی سازماندهی شد. این ارتش که در واقع بازمانده ای از ارتش سرخ شوروی بود با تجهیزات و سیستم کاملا شرقی اداره می شد. واحد های دیگر نظامی این کشور شامل «گارد ملی آذربایجان» «نیروهای انتظامی داخلی» و «گارد مرزبانی» نیز جزئی از نیروهای مسلح این کشور هستند. جمهوری آذربایجان از اعضای پیمان «نیروهای مسلح متعارف»(CFE) می باشد که این سازمان از همکاران نزدیک ناتو می باشد.
از جمله مسائلی که جمهوری آذربایجان با آن مواجه است مناقشه قره باغ با جمهوری ارمنستان است که این موضوع انگیزه ها و زمینه های تقویت قوای نظامی را برای این کشور فراهم کرده است. دو طرف گاهی برای یکدیگر عرض اندامی می کنند و این موضوع باعث شده که این منطقه شرایط بحرانی را سپری کند.
جمهوری آذربایجان در زمینه تجهیزات نظامی دارای صنایع تولید سلاح های سبک و انفرادی، سیستم های توپخانه ای و خودروهای نظامی است. همکاری مستقیم این کشور در تولید و ارتقاء تسلیحات نظامی با رژیم صهیونیستی نیز بسیار گسترده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
نیروی زمینی ارتش آذربایجان بعنوان بزرگترین واحد نظامی این کشور بیش از ۵۶ هزار نیروی آموزش دیده و رزمی دارد، علاوه بر آن حدود ۱۵ هزار نفر نیز نیروی ذخیره و آموزش دیده بعنوان نیروهای احتیاط در ارتش این کشور سازماندهی شده اند.
این نیرو از ۵ لشکر تشکیل شده است که لشکر اول آن تحت عنوان Evlax در نزدیکی های شهر گنجه مستقر است. دومین لشکر نیروی زمینی این کشور تحت عنوان Pirekeshkul است که بخشی از نیروهای آن در مرز ایران-آذربایجان و بخشی دیگر از آنها در مجاورت مناطق تحت کنترل ارمنستان مستقر هستند. سومین لشکر تحت عنوان Shamkir نیز در مرز این کشور با ارمنستان و مناطق مورد مناقشه مستقر است. چهارمین لشکر تحت عنوان باکو وظیفه ی پوشش و حفاظت از ساحل این کشور و شبه جزیره آبشرون را بر عهده دارد و پنجمین لشکر نیز تحت عنوان نخجوان در جمهوری خودمختار نخجوان مستقر می باشد.
در بحث تجهیزات نیروی زمینی ارتش جمهوری آذربایجان طی سالهای اخیر با سرعت فراوان به سمت به روز رسانی و استفاده از تجهیزات جدید پیش رفته است. افزایش بودجه نظامی و خریدهای خارجی این کشور، خرید تانک های پیشرفته روسی T-۹۰ و ارتقاء تانکهای T-۷۲ با مشارکت رژیم صهیونیستی که در آن سامانه های GPS/INS , سیستم کنترل آتش، بهینه سازی زره واکنشی و سیستم های الکترونیکی آن از اهم اقدامات جمهوری آذربایجان است. موشک های ضد تانک اسپایک و B-۳۰۰ صهیونیستی و موشک های بالستیک توچکا از دیگر تجهیزات نیروی زمینی این کشور است.
نیروی هوایی جمهوری آذربایجان پس از نیروی زمینی این کشور قرار دارد و شامل دو بخش آفند و پدافند است. عمده جنگنده ها و تجهیزات این نیرو بازمانده از زمان شوروی سابق است. این نیرو دارای ۶ پایگاه هوایی در آذربایجان می باشد و ۸ هزار پرسنل در خدمت خود دارد. جنگنده های میگ-۲۱، میگ-۲۵، میگ-۲۹، سوخو-۲۴ و سوخو-۲۵ ساختار اصلی نیروی هوایی آذربایجان هستند. همچنین در بخش هلی برن نیز هلیکوپتر های میل-۸، میل-۱۷، میل-۲۴ و میل-۳۵ در خدمت این نیرو هستند.
اما مهمترین بخش نیرو هوایی جمهوری آذربایجان یگان پهپاد آن است که با مشارکت مستقیم صهیونیست ها راه اندازی شده است و در آن از پهپادهای صهیونیستی استفاده می شود. این یگان شامل پهپادهای هرمس-۴۵۰، هرون، سرچر، اوربیتر و ایرواستار است. شایان ذکر است که سال گذشته یک فروند پهپاد هرمس-۴۵۰ در نزدیکی یکی از مراکز هسته ای ایران توسط پدافند هوایی کشورمان سرنگون شد که پس از آن گمانه هایی مبنی بر پرواز این پهپاد از مبداء جمهوری آذربایجان مطرح شد.
در حوزه ی پدافند هوایی نیز جمهوری آذربایجان از سامانه های پدافندی متعدد و متنوعی استفاده می کند. سامانه ی باراک-۸ ساخت رژیم صهیونیستی یکی از این سامانه هاست. موشک های S-۳۰۰ و S-۲۰۰ نیز در اختیار این کشور است. از دیگر سامانه های پدافندی این نیرو موشک های سیستم تور و بوک می باشد.
نیروی دریایی ارتش جمهوری آذربایجان بعنوان سومین نیروی ارتش این کشور در دریای خزر مستقر می باشد. این نیرو در حدود ۵۰۰۰ نفر پرسنل و ۳۱ شناور رزمی و پشتیبانی دارد. دارایی های رزمی این نیروی شامل ۴ فروند زیردریایی کوچک مدل تریتون، یک فروند ناوچه کلاس پتیا که با مشارکت آمریکا و ترکیه مدرنیزه شده است، چندین فروند قایق های رزمی، ۶ فروند لندینگ شیپ کلاس Polnocny و ۷ فروند هم مین روب دریایی می باشد. این نیرو همچنین از هلیکوپتر های دولفین و سوپر پوما نیز برای عملیات های دریایی استفاده می کند.
در سال ۲۰۰۷ میلادی نیروی دریایی آذربایجان و یک شرکت آمریکایی با عقد یک سند همکاری تصمیم گرفتند که ناوگان رزمی آذربایجان را با سامانه های جدید بروز رسانی کنند که از جمله آنها سیستم های هدفگیری و تیراندازی لیزری بود. همچنین نیروی دریایی ایالات متحده در سال ۲۰۰۶ سه فروند قایق رزمی را به نیروی دریایی آذربایجان هدیه داد تا آغازی بر همکاری های دو طرف باشد.
