به گزارش خبرگزاری بسیج، قنات بیک میرزاحلیم‌اف، کارشناس دینی قرقیزستان، حادثه منا را برای جهان اسلام وضعیت ناخوشایندی دانست و گفت: نباید نسبت به سهل‌انگاری عربستان سعودی در برگزاری حج بی‌توجه ماند.
قنات بیک میرزاحلیم‌اف در این مصاحبه خبری کوتاه خود گفته است: هر سال مهیا کردن تمام شرایط لازم برای میلیون‌ها نفر آن هم در یک زمان، بسیار کار سختی به نظر می‌رسد؛ از پذیرش مسافرانی که از مسیر هوایی و یا زمینی به شهرهای جده و مکه می‌آیند، از لحظه ورود به خاک عربستان سعودی تا برگشت ایشان به کشورشان، امنیت، تغذیه و اسکانشان، زیارت از اماکن مقدس مانند کعبه، مزدلفه، عرفات، مدینه و هماهنگی مسایل جانبی به‌عهده مقامات عربستان سعودی است، به همین دلیل در حج امسال کاستی‌ها و نواقص زیادی دیده شده است.
ضرورت تهیه امکانات زیربنایی کافی برای حجاج و بازسازی کعبه را می‌توان مثال زد. لازم است عربستان از کمک کشورهایی مثل ترکیه و ایران که آمادگی دارند در برگزاری حج مشارکت کنند بهره‌مند شود اما عربستان ممکن است از آن صرف نظر کند؛ زیرا عربستان سعودی که خود را امین و حافظ دو مسجد مقدس در جهان اسلام می‌داند، تلاش می‌کند در حوزه ژئوپولیتیک به هژمونی در دنیای اسلام برسد.
امیدواریم که دولت عربستان از این فاجعه درس عبرتی گرفته باشد و از چنین تلفاتی که ممکن است در آینده رخ دهند، پیش‌گیری کند. همچنین پس از این حوادث ناگوار جا داشت که پادشاه عربستان سعودی بیانیه‌ای منتشر کند که البته انجام نشد.
بنا بر اعلام این خبر، همچنین دوست نظراف، خبرنگار مستقل قرقیزستان در خبری مجزا اعلام کرد که ایران و ترکیه پیشنهاد داده‌اند تا حج را به‌طور مشترک برگزار کنند.
وی نوشت: امسال سه اتفاق ناگوار در ایام حج افتاد که تلفات جانی زیادی به‌همراه داشت. در تاریخ 24 سپتامبر مصادف با عید سعید قربان در هنگام انجام سنگ‌اندازی به شیطان در دره منا، مردم بر اثر تراکم و ازدحام بسیار، جان خود را از دست دادند. پیرو شنیدن خبر فوت چندین هزار نفر بی‌گناه، مقامات چند کشور نارضایتی خود را اعلام و پیشنهاد کردند در برگزاری حج مشارکت کنند، از جمله این کشورها ایران، ترکیه، پاکستان و دیگر کشورها بوده‌اند. پادشاه عربستان سعودی نیز با پذیرفتن کمبودهای برگزاری حج گفت که از این به بعد تغییراتی در چگونگی برگزاری حج انجام خواهند داد. اما مشخص نیست که این تغییرات چه تغییراتی خواهد بود؛ زیرا پادشاه عربستان اطلاعات مشخصی در این باره نداده است. رسانه‌های گروهی جهان نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی در این خصوص دارند، برای نمونه، نشریه Foreign Policy می‌نویسد: «عربستان سعودی شایسته برگزاری حج در مکه نیست و این کار از دست این کشور برنمی‌آید. این‌گونه شعارها نیز در تظاهرات هزاران نفره تهران شنیده می‌شود. بیش‌ترین سهم زوار مکه را ایران دارد اما امسال چند صد نفر از حجاج ایرانی در دره منا جان خود را از دست دادند. این حادثه ناگوار باعث شد حسن روحانی، رییس جمهور ایران به سفر خود به سازمان ملل متحد برای شرکت در مجمع عمومی آن پایان داده در اسرع وقت به کشورش بازگردد. شهدای ایرانی به خاک سپرده خواهند شد و در آن کشور عزای عمومی اعلام شده است».
نشریه مشهور New York Times نیز علت‌های حادثه را بررسی کرده، خواست تا مقامات کشورها علت علمی این حادثه را توضیح بدهند.
رادیو آزادی هم گفت: «در هنگام زلزله، سیل، آتش‌سوزی یا بمباران، میان مردم اگر عده کمی سروصدایی ایجاد کنند همه وحشت بیش‌تری می‌کنند. در مکه هم در یک روز دو میلیون نفر غریب که آن کشور و شهر را نمی‌شناسند، اگر کوچک‌ترین شلوغی‌ای از طرف یک نفر ایجاد شود، به حادثه‌ای ناگوار منجر می‌شود».
لی کلارک، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه روتگرس، در بررسی‌های خود ثابت کرده است که اگر در یک مترمربع، 20 نفر جمع شوند، نفس‌شان تنگ می‌شود و غریزه خوددفاعی شخصی بیدار می‌شود و اضطراب می‌گیرند. تحلیل‌های دانشمندان هندی نشان داده است که بیشتر افراد جهان بر اثر ازدحام مردم در هنگام زیارت‌های دینی کشته می‌شوند.
ایشان ضرور، تحلیل‌گر روزنامه Washington Post ضمن پرداختن به تاریخچه حج می‌گوید که در دهه 1930 فقط 30 هزار نفر به مکه می‌رفتند که اکنون این آمار به سه میلیون نفر رسیده و 100 هزار نفر که از دست اندر کاران حج هستند، برای مدیریت آن کفایت نمی‌کند.
ایشان ضرور می‌نویسد: «عربستان سعودی نخواست مسئولیت این حادثه را به‌عهده بگیرد و تقصیر را به گردن حجاج آفریقایی می‌اندازد».
کشورهای دیگر در واکنش به این اتفاق خواسته‌اند تا وظایف برگزاری حج را به‌عهده خود بگیرند. ایران نسبت به این مسأله حساس شده است و شهردار آنکارا نیز در توییتر خود به واگذاری امور برگزاری حج به ترکیه اشاره کرده است.
با این حال هرچند که عربستان سعودی همه‌ساله هزینه‌های برگزاری حج را تقبل می‌کند؛ اما امکانات و شرایط لازم را نمی‌تواند برای حجاج مهیا کند که شواهد تلخ آن را پیش‌تر دیده‌ایم. بنابراین عربستان باید پیشنهادات و آمادگی ایران و دیگر کشورها را برای کمک و مشارکت در این امر بپذیرد؛ زیرا این امر موجب وحدت و دوستی بیشتر مسلمانان جهان شده می‌تواند کاستی‌ها و نواقص را رفع کند.
