به گزارش خبرگزاری بسیج، دکتر پیغامی، استاد دانشگاه امام صادق(ع)، با اشاره به راهکارهای تحقق علوم انسانی اسلامی در سطح نظام آموزشی و همچنین میان جامعه، اظهار کرد: این مهم نیازمند حمایت همه‌جانبه پژوهشی و مالی است.
وی با تذکر نسبت به جایگاه پژوهش در تولید این دسته از علوم اظهار کرد: تولید علم بدون پژوهش معنا ندارد و تا این حد از بحث امری بدیهی است که پژوهش جایگاهی بنیادی را در سیر تولید علوم انسانی اسلامی دارد، اما آنچه لازم است در بحث تولید علم مد نظر قرار دهیم مسئله‌ای است که شاید بتوانیم آن را «مدیریت عرصه پژوهش» نام بگذاریم که خود این عرصه سه شاخه دارد.
پیغامی گفت: شاخه اول بحث تربیت پژوهشگر است، به‌طور سیستماتیک در برنامه دانشگاهی ما، افراد پژوهشگر بار نمی‌آیند و سیستم آموزش ما نهایتاً بر پایه اهداف شناختی آن هم با روشهای غیرتعاملی و حفظی شکل گرفته است. موضوع مهارت‌های پژوهشی و البته مباحث مربوط به نوآوری معمولاً در نوجوانان و جوانان از دوران تحصیل در مدرسه و پس از آن در دانشگاه‌ها شکل نمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه حوزه مدیریت منابع انسانی در بحث پژوهش فقط به تولید و عرضه پژوهشگران ختم نمی‌شود، تصریح کرد: نظام ارزشی، حفظ و نگهداشت و توانمندسازی پژوهشگران مسئله قابل بحثی است، ما اگر در پی تولید علم آن هم در علوم انسانی اسلامی هستیم قاعدتاً باید پژوهشگران متناسب با این هدف را داشته باشیم که در حال حاضر می‌شود گفت که خیلی محدود و به‌ندرت از آن برخورداریم.
استاد دانشگاه امام صادق افزود: این مسئله اهمیت دارد که پژوهشگرانی را تربیت کنیم که در حوزه علوم انسانی اسلامی مهارت‌های لازم را داشته باشند، حال یکی از این مهارت‌ها چیزی است که از آن به‌عنوان روشهای تلفیقی یاد می‌کنیم، روش شناسی مطالعات تلفیقی و تحلیل‌های تلفیقی اعم از میان‌رشته‌ای، بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای که به‌طور سیستماتیک بین حوزه و دانشگاه به‌نحو قابل قبول و مطلوبی دیده نمی‌شود.
این کارشناس و پژوهشگر حوزه اقتصاد با اعلام اینکه مهارت‌ها و قابلیت‌های یک پژوهشگر حوزه علوم انسانی اسلامی نه در برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها دیده می‌شود و نه در برنامه‌های غیردرسی، گفت: آن‌چنان که باید به‌دنبال تربیت پژوهشگران برای عرصه تولید علم نیستیم، البته این موارد تنها یک بخش مسئله است که می‌توانیم اسمش را مدیریت پژوهش بگذاریم که در این بخش سرمایه گذاری و حمایت‌های لازم وجود ندارد، به‌تعبیر اقتصادی جانب عرضه گاهی نیازمند حمایت و پشتیبانی از تقاضا است.
پیغامی خاطرنشان کرد: اگر دانشگاهی متخصص توانمند تولید علم انسانی اسلامی را تربیت کند که این متخصص مجهز به انواع روشهای تلفیقی، مباحث معرفت شناختی، مباحث قواعد فقهی و غیره باشد باز معلوم نیست که بازار کار، پژوهشگری این‌چنینی با این قابلیت‌ها را خریدار باشد و این مسئله به این موضوع برمی‌گردد که در عمل پشتیبانی از این پژوهشگران نمی‌شود.
وی با اشاره به بخش دوم در مدیریت عرصه پژوهش، اظهار کرد: این بخش مربوط به خدمات پژوهشی است، این مهم به یک معنا به‌مفهوم ارتباط و پشتیبانی خدمات پژوهشی است، در این باب از کتابخانه‌های تخصصی، پایگاه‌های اطلاعاتی آن‌لاین و آف‌لاین، انواع پرتال‌های تأمین اطلاعات و داده صحبت می‌شود که ما در این زمینه ضعیف عمل کرده‌ایم و گاهی حتی کتاب‌های اولی در دسترس محقق نیست.
این کارشناس حوزه اقتصاد تصریح کرد: برای مثال در عرصه اقتصاد اسلامی یک کتاب بیشتر نداریم، کتابی که رویکرد شیعی در حوزه اقتصاد را بیان کرده باشد و آن کتاب «اقتصادنا» شهید صدر است، این اثر دو ترجمه داشت، یکی از این ترجمه‌ها مربوط به قبل از انقلاب بود و ترجمه‌ای بسیار پرغلط بود، از سوی دیگر شهید صدر در حوزه اقتصاد اسلامی بخشها و بحثهای دیگری داشت که ترجمه نشده بود و حدود یک سال قبل با مجاهدت و پیگیری عده‌ای محقق این اتفاق افتاد و سعی شد که این مظلومیت در ارایه ترجمه این اثر از شهید صدر زدوده شود.
وی ادامه داد: خدمات پژوهشی فهرست بلندبالایی دارد، که به‌علت ماهیت رانتی علوم انسانی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای تصمیم سازی و تصمیم گیری، آمار و اطلاعات به پژوهشگر علوم انسانی نمی‌دهند و اساساً این اجازه داده نمی‌شود که مسئله‌محور وارد موضوع شویم، بنابراین طبیعی است که وقتی به مسایل کاربردی علوم انسانی نتوانیم ورود کنیم در رویکردهای کلی باقی بمانیم. بسیاری از تولیدات علوم انسانی اسلامی فرصت ارائه، آزمون و خطا پیدا نمی‌کنند و این موارد از جمله مواردی است که من نام آن را خدمات پژوهشی می‌گذارم، مسئله‌ای که نسبت به آن بی‌توجه بوده و کم‌کاری داشته‌ایم.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه دانشی که به زبان عمومی تبدیل نشود، دانش نیست، افزود: ممکن است محقق تئوری‌های بسیار درست و صحیح، مملو از صدق تولید کند اما اگر این تولید به زبان و گفتمان تخصصی مردم نرسد و اشاعه نیابد در این صورت علم نیست و این مسئله در مورد همه علوم صدق می‌کند. ما می‌بینیم که بسیاری از تئوری‌ها در مقالات مانده‌اند و اشاعه نیافتند.
وی ادامه داد: آنچه تبدیل به زبان عمومی می‌شود علم است، یک علم در متن و زمینه فرهنگی اجتماعی و سیاسی خودش هویت می‌یابد، بدون رسانه علم معنا ندارد و متأسفانه ما در علوم انسانی اسلامی چه اقتصاد اسلامی و چه سایر رشته‌ها شاهدیم که هرگز رسانه به این معنا وجود نداشته است، برای مثال بسیاری از تئوری‌های غربی، یافته‌ها و اطلاعات تازه چه در رشته‌های فنی مهندسی و چه در سایر رشته‌ها در قالب خبر در صدا و سیما پخش می‌شود و مثلاً اخبار علمی فرهنگی اعلام می‌کند که محققان دانشگاه آکسفورد در مورد یک موضوع این یافته‌ها را داشته‌اند، اما هیچ‌وقت از یافته‌های علوم انسانی اسلامی در سطح حوزه و دانشگاه در قالب این اخبار صحبت نشده است. ما در سایر قالب‌های رسانه‌ای نیز شاهد چنین چیزی نیستیم.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه در مورد امکان یا عدم امکان تکیه بر علوم انسانی غربی در تولید علوم انسانی اسلامی گفت: به‌خلاف تصور بسیاری که ارتباط میان علوم انسانی و علوم غربی را یک رابطه تباینی می‌دانند، به‌نظر می‌رسد واقعیت چیز دیگری است، واقعیت آن است که گاهی باید میان علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی غربی رابطه‌های «من وجه» و گاهی عام و خاص مطلق را قایل باشیم.
وی ادامه داد: در بسیاری از موارد نوعی اشتراک را می‌بینیم، البته طیف اشتراک در مسئله و رویکردها یکسان نیست، اما آنچه وجود دارد این است که ما در بسیاری از موارد نظیر پرسش‌ها و برخی مسایل با عالمان غربی اشتراکات زیادی داریم، یعنی هم ما درگیر سؤالاتی هستیم که آنان دارند و هم آنها درگیر سؤالاتی هستند که ما داریم، مثلاً اگر سؤال از ماهیت پول و نظام سازی پولی مطرح شود به‌طوری که این نظام سازی آسیب‌زا نباشد، در واقع این چنین سؤالی هم سؤال اقتصاددان اسلامی و هم سؤال اقتصاددان غربی است، پس در برخی مسایل اشتراکاتی داریم و امکان یادگیری فراهم است.
پیغامی با بیان اینکه اگر علوم انسانی اسلامی به این معاضدت‌ها، تبادلات و بعضاً برخی تقابلات ورود علمی و جدی نداشته باشد، رشد نمی‌کند، افزود: مثلاً ما می‌بینیم که در غرب جریانات مخالف در برابر یک تئوری فراوان است و مکاتب مختلفی آن را نقد کرده‌اند، این سبب می‌شود که ما بیشتر با جریان انتقادی در سطح علوم در جامعه غربی آشنا شویم و خالص‌تر و با نگاه همه‌جانبه‌ای به عرصه علوم انسانی بپردازیم.
این کارشناس اقتصاد در ادامه در مورد توان پاسخگویی اقتصاد اسلامی به نیازهای جامعه امروز با توجه به ساحت‌های مختلف تجارت و اقتصاد بین الملل، گفت: در مقام ثبوت، اقتصاد اسلامی کاملاً پاسخگو است اما برای آنکه این پاسخگویی به مقام اثبات برسد نیازمند حمایت و پشتیبانی و سپس اجازه خطا و آزمون است، اما متأسفانه اصلاً چنین چیزی دیده نمی‌شود و ما به‌اندازه‌ای که از علوم غربی حمایت می‌کنیم از علوم انسانی اسلامی حمایت نمی‌کنیم.
وی خاطرنشان کرد: واقعیت آن است که علم با نهاد قدرت است که معنا می‌یابد، حمایت از علوم انسانی اسلامی فقط به‌معنای حمایت مالی نیست بلکه باید پای این علوم ایستاد. تاریخ ثابت کرده است که گاهی حتی تا پنج دهه، دوران شروع برای رشد و نموی علمی است، امیدواریم که این ایام و دهه‌های شعار بگذرد و شاهد حمایت واقعی در عمل باشیم تا علوم انسانی اسلامی در عمل شکوفا شود.
