چاقوی زنجان هم در برش رکود عاجز ماند

قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه‌ مردان نمکی در معدن نمک روستای «حمزه‌لو» متعلق به 18 قرن پیش که این چاقو با دسته‌ای از شاخ بز به طول 11 سانتی‌متر بوده است که می‌توان آن را به عنوان نخستین و قدیمی‌ترین سند موثق به دست آمده در رابطه با صنعت چاقوسازی  در زنجان نام برد.

چاقوی جیبی ساده، چاقوی ضامن‌دار، باغبانی و پیوندزنی، قصابی، سلاخی، کارد آشپزخانه، کارد و چنگال، کارد کره خوری، قلم‌تراش، کاردهای شکاری، شمشیر، قمه، قداره، خنجر، قندشکن، ست چندکاره مسافرتی از انواع چاقوهای ساخت زنجان است.

 زنجان با وجود اینکه قطب چاقوسازی کشور است و انواع چاقو و ملحقات آن در این شهر توسط صنعتگران هنرمند ساخته می‌شود اما در طول دو سال اخیر فروش این محصول بسیار سیر نزولی داشته است.

محمود علی‌محمدی معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به علت ماندگاری صنعت چاقوسازی در زنجان می‌گوید: بعد از فروکش شدن استفاده از سلاح سرد وجود هنرمندان زبردست با پشتکار بالا با تغییر رویه و کارکردی کردن انواع چاقو توانستند این هنر را در زنجان زنده نگه دارند.

وی بیان می‌کند: انتقال نسل به نسل تکنیک‌های چاقوسازی از 300 سال قبل سبب ماندگاری این صنعت در زنجان شده است.

ورود چاقوهای چینی به بازار از دیگر مشکلاتی است که به این هنر استان لطمه زیادی زده است به‌گونه‌‌ای که امروز در خانه بسیاری از خانواده‌های زنجانی نیز دیگر کمتر اثری از چاقوهای دست ساز زنجان دیده می‌شود.

معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از ورود چاقوهای نامرغوب خارجی به کشور ابراز نگرانی کرده و تاکید می‌کند: زنجان این توانایی را دارد که با بالا بردن ظرفیت و تقویت مجموعه چاقوسازی نیاز کشور را در این راستا تامین کند.

وی با اشاره به علل کاهش فروش چاقوی زنجان بیان می‌کند:  نیروی انتظامی در بازرسی‌ها در جاده‌ها در صورت مشاهده چاقوی دست‌ساز زنجان با مسافران و تاجران این صنعت به عنوان سلاح سرد برخورد کرده و آنان را جریمه می‌کند که این امر سبب کاهش فروش صنعت چاقوی زنجان شده است که این موضوع سبب دلسرد شدن هنرمندان چاقوساز زنجانی از این صنعت شده و آنها حاضر به ادامه این حرفه نیستند.

این درحالی است که هنرمندان بخشی از مشکلات کار خود را ناشی از سیاست‌های نادرست دولت می‌دانند و ورود محصولات بی‌کیفیت چینی را از مهمترین مشکلات خود بیان می‌کنند که در کنار آن عدم حمایتها سبب بیکاری بسیاری از صنعتگران از این حرفه و هنر شده است.

محمدرضا فرجیان یکی از هنرمندان چاقوساز زنجانی با اشاره به وضع نامناسب فروش چاقو در زنجان ابزار می‌کند: دولت، دست گمرک را برای ورود چاقوهای کشورهایی مانند چین باز گذاشته و این محصولات چینی به دلیل ارزان بودنشان در رکود صنعت چاقوی زنجان تاثیر بسیار زیادی داشته‌اند.

وی با بیان اینکه از کشورهای مختلف دنیا از جمله کشورهای اروپایی و عربی متقاضی زیادی برای چاقوی زنجان وجود دارد، تاکید کرد: برخورد نیروی اتتظامی با تاجران و سفارش‌دهندگان کشورهای خارجی سبب شده صادرات چاقو به کشورهای دیگر به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.

این هنرمند با بیان اینکه محصولات کشورهای خارجی نیز در کنار محصولات و صنایع دستی در فروشگاههای صنایع دستی استان به مشتریان ارائه می‌شود، گفت: از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان انتظار می‌رود از فروشگاههای صنایع دستی بازرسی کرده و در صورت مشاهده محصولات بی‌کیفیت کشورهای خارجی از فروش آنها جلوگیری کند.

جواد توسلیان هنرمند قلم‌تراشی چاقو می‌گوید: یکی از مهمترین عوامل کاهش فروش صنایع چاقوسازی در زنجان نبود بسته‌بندی مناسب برای این محصولات است که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز در این راستا اقدامات جدی نداشته و صنعتگران را حمایت نمی‌کند.

وی تاکید می‌کند: در راستای جلوگیری از رکود صنعت چاقو و افزایش هنرمندان صنایع دستی حمایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در زمینه ارائه تسهیلات و آموزش نیاز جدی است.

این در حالی است که رضا ورقایی رئیس اداره اماکن فرماندهی انتظامی استان زنجان با رد موضوع جلب چاقوهای دست ساز از مسافران و تاجران می‌گوید:  پلیس استان نه تنها هیچگونه برخوردی با تاجران و مسافرانی که محصولات چاقوی استان را به عنوان سوغات با خود می‌برند نداشته بلکه از صنایع دستی استان نیز حمایت می‌کند.

ورقایی بیان می‌کند: پلیس تنها با افراد شروری که از چاقو به عنوان سلاح سرد استفاده می‌کنند و قاچاقچیانی که چاقوی چینی را به صورت قاچاق وارد می‌کنند برخورد می‌کند.

رونق این هنر می‌تواند زمینه اشتغال و احیای این هنر اصیل زنجان را به همراه داشته باشد که احیای آن نیازمند توجه دستگاهها به حمایت از تولیدکنندگان آن است که کوتاهی در این زمینه می‌تواند سبب رکود این صنعت و تبدیل آن به هنری فراموش شده شود.

امروز چاقوسازان زنجانی با بیان مشکلات خود عواملی را در کاهش فروش چاقوی زنجان نام می‌برند که اتخاذ راهکارهای اساسی می‌تواند در حل این مشکلات بسیار راهگشا باشد که این امر علاوه بر انجام برنامه‌ها توسط دستگاهها باید با پشتیبانی از تولیدکنندگان انجام شود اما دستگاههای اجرایی و نظارتی از پذیرفتن آن سرباز می‌زنند که باید برای جلوگیری از توقف فروش و صادرات چاقو در زنجان اقدامات اساسی انجام شود.