مرتضی رحیمی یگانه کارشناس اقتصادی، مترجم و استاد دانشگاه دانشگاه شهید بهشتی، بی پرده و به طور صریح به سؤالات ما در موضوعات مختلف از جمله تناقض میان آمارهای دولت و آن چه که واقعیت دارد، عمل به اقتصاد مقاومتی در دولت، چرایی کاهش نرخ سپرده ها بدون کاهش نرخ تسهیلات بانکی، افزایش بودجه جاری در دولت، قدرت بانک ها و چشم انداز اقتصادی دولت پاسخ داد. مصاحبه با وی به دلیل کشیده شدن موضوع به سوابق ایشان در جبهه و مبارزات علیه رژیم طاغوت به درازا کشید، اما مانعی برای یک بحث جدی درباره اقتصاد ایران به خصوص در دوره دولت یازدهم نشد.
مشروح گفت و گوی مرتضی رحیمی یگانه به شرح زیر است:
نرخ بیکاری از سال 92 رشد داشته که سال 92، 10.4 بوده است و در سال جاری
به 10.6 درصد رسیده است، که با رشد اقتصادی اعلام شده تناقض دارد منطق
واقعی این تناقض را توضیح می دهید؟
یگانه: به نظر بنده در
اقتصاد دو مقوله پابه پای هم پیش می روند، یکی رویکرد اقتصادی و دیگری
عملکرد اقتصادی است. الان در هر دو زمینه مشکل داریم؛ یعنی دیدگاه اسلامی
که مثلا رهبری فرمودند و در قرآن آمده است که می بینیم جامعه اسلامی را
استوی علی سویه که به معنای روی پای خودش بایستد، می داند و یا سال 57 در
شعارها می بینیم که استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی یعنی شعار استقلال یک
مفهوم آرمانی است که جامعه اسلامی باید حتما باید به دنبال آن باشد؛
متاسفانه رویکردی پیدا شده؛ حالا من نمی خواهم بگویم که شخص خاصی مقصر هست؛
که این رویکرد متاسفانه مقداری از آرمانها عقبگرد کرده ایم و خیال می کنیم
که ارتباط با غرب مشکل ما را حل می کند، در صورتی که نخیر؛ ما در واقع
داریم مشکل آنها را حل می کنیم. اگر دقت کنیم در دو سال اخیر ما روز به
روز پدیده رکود را بیشتر حس کرده ایم و الان واقعا در بخش های مختلف
اقتصادی ما با رکود شدیدی مواجه هستیم و ادعای رشد در این مقطع نمی تواند
ادعای درستی باشد و برای اهل فن قابل قبول نیست. همان طوری که فرمودید و
شاهد هم هستیم نرخ بیکاری افزایش پیدا کرده است و طبیعتا یک سری از
فعالیتها مثلا فعالیت هایی که در بخش مسکن در دولت قبل بود همه تعطیل شده،
الان فعالیتهای مختلفی در حال تعطیل شدن است. افزایش مالیات در دو سال اخیر
خیلی از واحدهای تولیدی را تعطیل کرده و خیلی از واحدها که در شرف تعطیلی
هستند، یعنی فقط با وعده ها دارن ادامه می دهند و مدام دولتمندان گفته اند
که حل می شود، فلان می شود و نمی دانم برجام دارد به مرحله عمل می رسد،
سوییفت فلان می شود، که با وعده، تعطیلی واحدها را به تعویق انداختند، ولی
می بینیم که به مرور دارند تعطیل می کنند. من خودم چون در بخش های اقتصادی
هم، علاوه بر اینکه در دانشگاه تدریس می کنم، خودم هم فعال اقتصادی هستم در
بازار می بینم که فشار مالیاتی باعث تعطیل شدن خیلی از واحدهای صنفی شده
است و دارد می شود.
* مقامات تصمیم گیرنده اقتصادی تاجر هستند
به بحث مالیات اشاره کردید، باتوجه به رکودی که فرمودید و اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند که در دوره رکود باید از میزان مالیاتها کاست تا رونق ایجاد شود، برنامه آتی دولت برای مالیات چیست؟
با این رکود
کاسبی که نیست و مالیات هم که دارد مضاعف می شود. الان باز دوباره در لایحه
بودجه ای که اخیرا دولت داده، حجم مالیاتی که در نظر گرفته شده باز نسبت
به قبل با وجود رکود؛ مضاعف است، خوب مطمئنا نمی تواند این مالیات توجیهی
داشته باشد؛ بنابراین اصناف رو به تعطیلی اند ولی من نکته ای که می خواهم
خدمت شما عرض کنم توجه ما به شعار استقلال است همانطور که رهبر عزیزمان می
فرمایند و درست می فرمایند از مبانی اسلامی الهام گرفتند؛ اتکاء به داخل،
اتکاء به خود، اقتصاد مقاومتی، نه اینکه همه چیز را واگذار بکنیم، نه اینکه
متاسفانه مقامات مثلا به سفری رفتند و یکدفعه با خریدی که آنها برای ما
برنامه ریزی کردند که مثلا 118 عدد ایرباس به ما بفروشند، ایرباسی که ما
الان امکان استفاده اش را به آن صورت نداریم آن هم نه یک دانه و دو تا،
حجم سنگینی از پول هایی را که می خواهند به ما بدهند با روش های مختلفی به
این صورت هزینه می کنند. یعنی اگر شما به خواستگاه اقتصادی دولت توجه
بفرمایید می بینید که مقامات تصمیم گیرنده اقتصادی ما مثل معاونین رییس
جمهوری یا معاون اول یا مقامات دیگر از اتاق بازرگانی آمدند به این مقامات
یا تاجر هستند یا کارشان واردات است. وقتی که کار اینها واردات است و حالا
آمدند در این سمت قرار گرفتند می بینیم که بخش واردات ما تقویت شد الان اگر
که آمار را نگاه بکنیم، مثلا واردات اتومبیل شدیدا افزایش پیدا کرده آن هم
واردات بیشتر از کالاهای لوکس افزایش پیدا کرده است. واردات اتومبیل، من
آمارش را دیدم که چند برابر شده است.
* واردات توسط نهادهای دولتی، ضربه به اقتصاد مقاومتی و افزایش رکود است
واردات دولت و بخش خصوصی دو مقوله جدا است، چرا دولت را مقصر بدانیم؟
ریل گذاری با دولت است، توضیح می دهم. آمار گمرک مثلا نوشته 38 هزار
خودروی لوکس وارد شده به مبلغ 3 هزار میلیارد تومان در 11 ماهه اخیر، خوب
اینها آمارهایی اند که واقعا جای تاسف دارد، یعنی نشان می دهد که ما دست از
آن روش مقاومتی خود برداشتیم خوب در این طرف ریاست محترم جمهوری فرمودند
که ما نمی خواهیم ماشین هایی که مثلا بد را به مردم تحمیل کنیم عین عبارت
ایشان این بوده است که نمی خواهیم دیوارها را ببندیم و خودرو را به ملت
تحمیل کنیم ولی می بینیم که وام می دهند وام 25 میلیونی که ملت همونی را که
نمی خواهیم تحمیل کنیم در واقع غیرمستقیم تحمیل می کنیم. وقتی به من وام
می دهند فقط برای این که این ماشین را بخرم که خوب خودش تحمیل غیرمستقیم
است؛ حالا ما نمی خواهیم که خدایی نکرده راجع به یک شخص خاص، ما داریم یک
گرایش اقتصادی را در واقع نقد می کنیم یا اینکه دوتا از روئسای اتحادیه
صنفی در هفته گذشته مصاحبه کردند یکی رییس اتحادیه صنفی کفاشان بود و دیگری
رییس اتحادیه خشکبار فروشان بود هر دو فرمودند که نهادهای دولتی واردات می
کنند، رییس اتحادیه کفاشان گفت نهادهای دولتی نیم میلیون دلار کفش وارد
کرده اند؛ "در این فصلی که اوج کار کفاشان است" بله آن هم توسط واحدهای
دولتی، رییس اتحادیه خشکبار فرمودند که نهادهای دولتی 90 میلیون دلار
خشکبار وارد کرده اند. کشور ما صادرکننده خشکبار است حالا چون کار اینها
واردات است آمدند و همکاری می کنند و شروع کردند در واقع به وارد کردن و
این ضربه به اقتصاد مقاومتی است.
* مانند دولت قبل باید اعلام شود که مقامات دولتی حق فعالیت در بخش خصوصی را نداشته باشند
منعی برای فعالیت اقتصادی مقامهای دولتی وجود ندارد؟
همانطوری که در دولت قبل این اجرا می شد در این دولت هم چاره ای ندارند
مگر اینکه رسما اعلام کنند که مقامات دولتی مخصوصا مقامات در حد وزیر و
معاون های وزیر حق نداشته باشند فعالیت بخش خصوصی بکنند. اگر که بکنند که
الان دارند می کنند، رانتخواری رواج پیدا می کند. وقتی من وزیرم و شرکت
هایی هم شخصا دارم و کارهای دولتی را از طریق آن شرکتها انجام می دهم این
متاسفانه باعث افزایش رانت خواری می شود. همانطور که مرکز پژوهش های مجلس
شورای اسلامی چند روز پیش آمار داده که 18 درصد فساد اقتصادی افزایش پیدا
کرده است، در یک سال اخیر چرا فساد اقتصادی افزایش پیدا کرده، به خاطر همین
که مقامات دولتی الان دستشان باز است، البته من نمی خواهم خدایی نکرده
اتهامی بزنم ممکن است که وزیری مثلا وزیر بهداشت دارد کارش را خوب انجام می
دهد و شخصا هم می رود عمل پزشکی هم انجام دهد. حالا من نمی دانم که آیا
این کار از نظر منطق مدیریت درست است که افراد کارهای بخش خصوصی انجام
بدهند و هم بخش دولتی، ولی از نظر رواج رانت خواری ما باید نسخه ای
بنویسیم که مساله اعتماد درآن مهم باشد. ما باید قانون بگذاریم و همه
اجرا کنند، اگر که بگوییم من مثلا فلانی را قبول دارم آدم خوبی است چون
آدم خوبی است منعی نیست هم کار خصوصی اش را بکند و هم کار دولتی، این ممکن
است که این آدم خوبی باشد ولی قانون خوبی نیست، قانون باید طوری باشد که
محل تخلف را ببندد این در مورد مساله واردات مطلب زیاد است آمارهایی که در
مورد یک سال اخیر بوده واقعا وحشتناک است.
با توجه به این گفته های جنابعالی این دولت اصلا اعتقادی به اقتصاد مقاومتی دارند؟
یگانه: نه اعتقاد دارند و نه کاری انجام می دهند؟ اعتقاد که به حرف
نیست. در حرف خیلی قشنگ می گویند، می گویند اقتصاد مقاومتی ولی در عمل وقتی
که می آیند خشکبار وارد می کنند، یعنی در حرف واقعا خوب حرف می زنند، جلسه
می گیرند، سمینار برگزار می کنند، شام می دهند، هدایا می دهند به مهمانهای
ضد اقتصاد مقاومتی، اما در عمل ببینید، باز دوباره من یک مصاحبه دیدم رییس
انجمن سازندگان تجهیزات نفت اعلام کرده که دولت تجهیزات وارداتی را ترجیح
می دهد، گفته است که ما تولید داخل هم داریم ولی دولت اصلا رغبتی ندارد در
صورتی که باید برعکس باشد، یعنی اگر اعتقاد به اقتصاد مقاومتی هست باید
برعکس باشد دولت بگوید حتی اگر صرفه با آن خارجی هست ولی از داخلی می خرم
تا تقویت بشود و بتواند تولیدش را به کیفیت برساند؛ اما وقتی که بخش دولتی
حاضر نیست، حتی رهبر انقلاب صریحا فرمودند یادم هست که فرمودند کالای داخلی
بخرید حتی اگر کیفیتش پایین تر است، شما اگر کالای داخلی بخرید اینها
تقویت می شوند می توانند کیفیت را افزایش بدهند. وقتی رهبر انقلاب می
فرمایند و بعد بخش دولتی ما به این حرف توجه نمی کند شما از بخش خصوصی چه
توقعی دارید؟ بخش خصوصی در واقع بخش دولتی را می ببیند که خودشان به واردات
روی می آورند بخش خصوصی هم متاسفانه الگو می گیرد. حالا مشکل اصلی ما عرض
کردم که دو مساله است یکی عملکرد که ما اصلا عملکردی نمی بینیم و رویکرد،
همانطوری که عرض کردم به نفع اقتصاد مقاومتی نیست، شعار" ما می توانیم" را
کلا گذاشتند کنار، نقدینگی اول دولت یازدهم همین دولت فعلی 460 هزار
میلیارد تومان بود ظرف دو سال گذشته اخیرا از هزار هزار میلیارد تومان هم
گذشت یعنی دو برابر شده است، در دو سال، این خیلی فاجعه است. یعنی در واقع
هم رکود را داریم و هم تورم. «یعنی نقدینگی با تورم، البته یکی از سوالات
من همین است که حجم نقدینگی با تورم و سیاست انقباضی همراه با رشد یک تناقض
عجیب است.»
* بانکها نقطه کانونی مشکلات اقتصاد ایران است
به بحث مهم نقدینگی اشاره کردید، نظر شما در مورد تضعیت کنونی بانک داری در ایران چیست؟
یگانه: ببینید بانک های ما متاسفانه همانطور که حضرت آیت الله جوادی آملی
چند روز پیش فرمودند، دارند اختلاس می کنند، ببینید لیزینگهای بانکها در
زمان آقای خاتمی شروع کردند به کار با بهره 17 درصد، زمان دولت قبل آقای
احمدی نژاد به لیزینگها حمله کرد که چرا دارید بهره زیاد می گیرید و به 11
درصد رساند، این دولت آمد بهره لیزینگها را 22 درصد کردند، حالا بگذریم چون
مساله فروش عمده 17 درصد دادند یعنی آن وامهای 25 میلیونی را 17 درصد
دادند ولی غیر از آن لیزینگ الان 22 درصد است. خوب شما ببینید با بهره 22
درصد در واقع ماشینی که فرض بفرمایید 25 میلیون قیمت دارد برای کسی که این
را قسطی می گیرد این ماشین حدود 50 میلیون در می آید در واقع هر چقدر هم با
آن ماشین کار بکند بهره می دهد، نزول می دهد. ما هم ادعای مسلمانی داریم و
نزول در مکتب ما حرام است. واقعیت این است که بانک بدون ربا اصلا وجود
ندارد. اصلا نه تنها بدون ربا، ربایی که ما می گیریم از همه کشورهای غربی و
شرقی بیشتر است. 27 درصد یعنی چه؟ متاسفانه این نرخ بهره مکانیسمی است که
فقیر را فقیرتر میکند و پولدار را پولدارتر می کند. وقتی که بانک ما 27
درصد بهره بدهد تاجر بخش خصوصی ما 35 درصد بهره می دهد چون همیشه بهره در
بازار بیشتر از بانک است. وقتی هم که بهره اینقدر سنگین شد، ضعیف، ضعیف تر و
شکاف طبقاتی بیشتر می شود و در این موقع انواع و اقسام فسادهای اجتماعی
پیدا می شود. اینها همه با هم دستشان در گردن هم است وقتی که من ببینم که
این دو میلیون تومان من مثلا امسال قدرت خرید ندارد سال دیگر ضعیفتر شد
مجبورم که مخارج خانواده را تامین کنم کمتر کسی هست که به راه خطا نرود.
اکثرا وقتی ناچار هستند شروع می کنند به کم فروشی کردن تا جور دیگری این
خلا را جبران کنند و به فساد روی می آورند و این خودش باعث ناهنجاری های
اجتماعی از قبیل طلاق و غیره می شود که ما علت را ظاهرا نمی بینیم چون علت
غیرمستقیم است مستقیم نیست که بگوییم این باعث این طلاق نرخ بهره است
غیرمستقیم است که دیده نمی شود مگر برای اهل فن.
* بدهی دولت به بانک ها 70 درصد در دوسال افزایش یافته است
بحث بدهی دولت به بانکها چطور؟
یگانه: بدهی دولت به بانکها متاسفانه افزایش پیدا کرده، که در واقع 70 درصد این بدهی در دو سال گذشته رشد داشته است، که 550 هزار میلیارد تومان افزایش بدهی داشته است. متاسفانه اینها همه با هم باعث رکود تورمی می شود که الان وجود دارد و اگر مسوولین می پذیرفتند که ما در چه شرایطی قرار داریم باز امید بود؛ آن چیزی که ما را ناامید می کند این است که مسوولین وجود چنین مشکلاتی را نفی می کنند. هرچند وقت یکبار هم اعلام می کنند که ما از رکود خارج شدیم، از رکود گذشتیم و این بدترین هشدار به اهل فن اقتصاد و متخصصین می دهد که دولت تصمیمی هم برای تغییر جهت و حل این مشکلانت ندارد، در واقع یکی از مشکلات اصلی ما عدم شفافیت است یعنی از اولین مصوبات دولت فعلی این بود که روزنامه ها در مورد قراردادهای خارجی مثلا برجام حق ندارند چیزی بنویسند. خوب شاید شورای امنیت گفته و یا دیگری، اما کم کم دارد زیاد می شود راجع به مسایل محرمانه دولت، علاوه بر اینکه این دستورات را می دهند «ایران کد»، «شبنم» و کد رهگیری از بین برود و خاصیت این موارد شفافیت بود و چون اینها جنبه مادی را نگاه می کنند و می گویند که الان ما کارت سوخت را بر می داریم شما آزاد بزن، غیردولتی بزن، قیمتش که یکی است، بله که قیمتش یکی است مساله این کارت ها که فقط قیمت نبود، ما باید بدانیم چه حجمی در جایگاه های ما فروش رفته و چه حجمی دارد قاچاق می شود. ولی وقتی که اینها ناپیدا باشد ما صورت مساله را پاک کردیم و نمی دانیم که چه حجمی قاچاق می شود ببینید برای جلوگیری از قاچاق یکی از راهها این است که همه چیز شفاف باشد متاسفانه الان ایران کد و شبنم و کد رهگیری را بر داشتند، کارت سوخت را حذف می کنند و این کار اشتباه است و وقتی این کارها با هم جهت با هم دارد پیش می رود می فهمیم که جریانی است که شفافیتی وجود ندارد و می توانیم نتیجه بگیریم که مساله عدم شفافیت است.
متاسفانه این وظیفه نمایندگان مجلس است که نظارت کنند طبق قانون هایی که خودشان تصویب کردند، به عنوان مثال فرض بفرمایید که یارانه ای که خود مجلس تصویب کرد، و قرار بود مرحله به مرحله، با افزایش حامل های انرژی یارانه مردم افزایش پیدا کند، نه تنها این کار انجام نشد بلکه درصدد قطع کردنش هستند و مجلس، صدایش در نمی آید. اینجاست که ما اگر مجلسی می خواهیم که در راس امور باشد، باید وارد عمل شود.
* بانک های ما نقش مخرب در اقتصاد دارند
در رابطه با بانک، دولت آمده سود تسهیلات را کم کرده بدون اینکه بیاید
حرفی در مورد پایین آوردن نرخ بهره کند این را شما چگونه می بینید؟
یگانه: متاسفانه برای بانکها هیئت مدیره هایی انتخاب شده است که، رفتند به
آن سمت، که فقط به سود بانک خودشان می اندیشند، یعنی برای بانک، هویتی
قایل شدند که یک بنگاه اقتصادی شخصی است. وقتی که بانک خودش را بنگاه
اقتصادی ببیند، ضرورتی نمی بیند که نرخ بهره را پایین بیاورد. حجم وام بانک
ها در دو سال اخیر، گرایشش به سمت کشاورزی و صنعت کاهش داشته است و به سمت
بخش بازرگانی 41 درصد افزایش داشته است. در بخش کشاورزی، 15 درصد کاهش و
در بخش صنعت 21 درصد کاهش داشته است. یعنی این بانک ها برای خود هیچ رسالتی
قایل نیستند که در اقتصاد نقش مثبتی داشته باشند؟ یعنی فقط به سود بانک
فکر می کنند؟ خرید ساختمان و زمین و بنگاه داری، آیا کار بانک ها این است؟
متاسفانه پول بانکها هم قوی است و هیچکس نمی تواند با آنها رقابت بکند.
بانکها در اقتصاد می آیند به عنون رقیب بخش خصوصی وارد می شوند؛ که نتیجه
آن این که اولا بخش خصوصی نابود می شود، زمین می خورند، چون حریف بانک نمی
شوند؛ دوم اینکه از اهداف خودشان، عقب افتادند. به نظر من پیشنهاد من این
است، با توجه به اینکه این دولت در سیاست هایش چنین چیزی نیست، بانک ها
باید در مدیریت هایشان تغییرات اساسی ایجاد بشود، که بانک ها در خدمت
اقتصاد قرار بگیرند. هم اکنون نقش بانکها در اقتصاد ما یک نقش مخرب است؛
متاسفانه جهت گیری وام بانک ها خیلی جای تاسف دارد.
مساله بعدی، نوع
قراردادهای خارجی که الان دارد اتفاق می افتد، است؛ اولا که اکثر گروههای
خارجی که می آیند نمایشی است، جنبه دکوری و تبلیغاتی دارد. متاسفانه در
وزارتخانه ای مثل وزارت نفت هم که دارد قراردادها بسته می شود، می بینیم که
هفت خواهران نفتی و شرکتهای و تراستهایی بین المللی دارند قیمت نفت را
پایین نگه می دارند، به بهای ضرری که دارند خودشان می دهند، ولی حاضرند که
بازار نفت را راکد نگه دارند تا ما و عربستان که کشورهای تک محصولی هستیم، و
وابسته به نفت و قیمت نفت هستیم، مجبور شویم با آنها قراردادهای بلندمدت
ببندیم. در میدانهای نفتی ما شریک شوند، همانطوری که الان دارند می شوند.
متاسفانه قراردادهای نفتی الان خیلی وحشتناک است، و ما در قبال این سیاست، افزایش تولید را قرار داده ایم، که این یعنی کمک به پایین ماندن نرخ نفت، و این افزایش تولید را مجبوریم که با قراردادهای که بیشتر شراکت در میدانهای نفتی است انجام دهیم. در این مورد مرکز پژوهشهای مجلس خیلی عالی عمل کرد و عکس العمل خوبی نشان داد و وادار کرد که وزیر نفت ما اعلام کند و عقب نشینی ظاهری انجام دهد. ولی متاسفانه این سیاستها دارد کمک می کند به آن نقشه جهانی که برای ما کشیده شده است. وقتی این شرکتها قرارداهای بلندمدت با ما ببندند و با ما شریک شوند چند وقت دیگر که بدون شک نفت به صد دلار رسید، ما دیگر چیزی نداریم چون میدانهای نفتی را واگذار کرده ایم.
در مورد افزایش هزینه های دولت نظر شما چیست؟
یگانه: متاسفانه با توجه به هزینه های که دولت دارد و افزایش چشمگیری که
در سال اخیر در هزینه های دولت به وجود آمده است. وقتی آمار را نگاه می
کنیم هزینه های دولت در یک سال اخیر، افزایش داشته است، این کار باعث می
شود که ما در یک موضع انفعالی قرار گرفته و خودمان کمک کنیم هم به تورمی که
در داخل کشور است، هم متاسفانه به سیاستهای خارجی که سعی می کنند اقتصاد
ما را که مانند یک بوکسور که هر چه بروند به گوشه رینگ کمک می کند به نفر
مقابل.
دولت هزینه ها را افزایش داده و مدعی است که از طریق مالیات این را تامین می کنیم، در صورتی که این تحقق پیدا نمی کند. سیاستهای غلطی مانند خرید هواپیما، سه دستگاه هواپیمای لوکس هم که دولت برای کابینه خریده است علاوه بر آن 118 دستگاه، که نشان می دهد خرج کرد این درآمد کم هم یک خرج کرد اقتصادی و عاقلانه ای نیست.
سیاست اصلی ما باید این باشد که اولا مسئله حمایت از مردم، حمایت از طبقاتی که برای این انقلاب فداکاری کرده اند. حمایت از طبقه کارگر، کارمند و اقشار آسیب پذیرکه در جریان افزایش حقوق کارگران ضد این را انجام داده اند زیرا اگر دولت مدعی این است که از رکود خارج شده ایم و رشد اقتصادی داشته ایم، پس چرا در حقوق کارگرها رشد نمی دهید؟ یا این ادعایی که رشد داریم دروغ است و یا این که دولت می گوید نوکر مردم است، دروغ است.
مرکز پژوهشهای مجلس رشد اقتصادی واقعی را منفی 2 تشخیص داده است. ولی مقامات دولتی صحبت از رشد 5 و 6 و بالاتر دارند. بانک جهانی هم در اعلام امار خودشان نشان داده اند ملاحضات سیاسی را اعمال کرده و ارتباطات ما با آنها بی تاثیر در دادن این آمارها نیست، آنها در اینجا که تشکیلاتی ندارد و اطلاعاتش را از دولت ایران می گیرد و متاسفانه با سیاست غیرشفافی که بانک مرکزی ما در پیش گرفته طبیعی است که آنها اطلاعات غلط بدهند. ما اگر به زندگی خودمان نگاه کنیم خواهیم فهمید که رشدی وجود داشته یا وجود نداشته است.
اما دولت پیروزی خود را کاهش تورم معرفی کرده است
یگانه: در مورد تورم نقطه به نقطه هم آمارهای نگران کننده ای وجود دارد،
آمار خود بانک مرکزی، حالا چون در این مورد تورم نقطه به نقطه که زیاد زیر
ذره بین نیست، آمار داده که در بهمن 94 در امر بهداشت و آموزش، ما 21 درصد و
20 درصد تورم داشته ایم، این با آن ادعاها که می گویند ما مهار کرده ایم
نمی خواند. درست است که بانک مرکزی نمی آید آمار تورم واقعی را بدهد اما از
همین تورم نقطه به نقطه ما می توانیم، درک بکنیم که تورم واقعی هم چه می
تواند باشد.
در مورد قوانین کار و اشتغال وضعیت چگونه است؟
یگانه: متاسفانه یکی از عقب گردهای دولت کنونی، در حقوق مردم مسئله قوانین
کار است که اخراج کارگران تسهیل شده است. اگر نهادی باشد برود و میزان
اخراجی که خیلی راحت انجام می شود، که البته یک بنیاد خارجی به اسم «هری
تک» آمده این را بررسی کرده و گفته که اخراج کارگران در این دولت نسبت به
دولت قبل 20 درصد افزایش پیدا کرده است. پس آمارهای که آنها در مورد اشتغال
بیان می کنند نه تنها مردم آنرا حس نمی کنند بلکه بنیادهای خارجی هم از
نگران شدن از اخراج کارگران سخن می گویند. اگر دولت در این مورد غفلت داشت و
سیاستش اشتباه و در خواب بود با اعلام کارشناسان و دیدن این وضعیت امکان
داشت تغییر رویه بدهد، اما این از غفلت نیست و دولت خط مش و رویکردش است،
همین مقامات، مثلا کتابی که آقای روحانی و نهاوندیان و ترکان، سالها قبل
نوشته اند به نام کتاب «راه توسعه» در انجا گفته اند که راه توسعه ما
اقتصاد سرمایه داری است. تبین کرده اند که در کتاب توسعه اقتصاد آزاد، که
ضد اقتصاد مقاومتی است و با ادعاهایی که الان می کنند نمی خواند. و مردم می
بینند بعضی از شعارها در راستای این است که وقتی رهبر انقلاب، در باره
اقتصاد مقاومتی صحبت می کنند بعضی از مقامات ما هم ناچارند، که آن بله
قربان را بگویند، فقط در حد بله گفتن. اکنون شاخص های نابرابریهای اقتصادی
است که دارد رشد پیدا می کند. بودجه های روستایی کمتر افزایش داشته تا
بودجه های شهری اگر اقتصاد مقاومتی مورد نظر بود باید برعکس باشد چون تولید
در روستاها انجام می شود، و به قول یک اقتصاد دان که در یک روزنامه چاپ
شده، گفته که دولت ضد روستا است. حالا ما نمی خواهیم از آن واژه استفاده
کنیم اما می بینیم که عملا گرایش به سمت تولید نیست؛ بلکه گرایش به سمت
واردات است.
آیا رای که مردم داده اند با ادعایی که برخی می گویند که مردم از تحریم ها خسته شده اند و رای آنها به برجام بوده درست است؟
یگانه: بله من هم از بعضی از مسئولان این را شنیده ام، اما آیا واقعا
تحریم ها در این مدت اخیر برداشته شده است؟ آیا مردم چیزی حس کرده اند؟ ما
این ادعا را قبول نداریم. درست است که در گزارش می آورند که چند صد میلیون
دلار آزاد شده است ولی مردم چیزی از آزادی تحریمها حس نکرده اند. بلکه اگر
میزان مشارکت را در نظر بگیریم در تهران که باید حدود 6 میلیون و 600 هزار
نفر باید شرکت می کردند، و با ادعایی که می گویند 3 میلیون شرکت کرده اند
می بینیم که مشارکت در آن حد ایده ال نبوده است.
در مورد هزینه های جاری دولت که آمار نشان می دهد که بیش از دو برابر شده است، و اینکه تیم اقتصادی دولت همیشه می گفتند که مشکل کشور مشکل بودجه ریزی است، که در دولت نهم 8 هزار و اندی میلیارد بوده است و در دولت دهم کمتر از بیست هزار بوده که میانگینش حدود 16، 17 هزارمیلیارد بوده است، که الان تقریبا بیش از دو برابر شده است، به نظر شما این با منطق اقتصادی چقدر سازگاری دارد؟
یگانه: بله این در حالی است که نهادهایی که همسو
با دولت نبوده اند، مثلا صداوسیما بودجه اشان چنان کاهش پیدا کرده است که
مدیرانش اعلام کرده اند که ما استعفا می دهیم، این در حالی است که افزایش
بودجه هزینه های جاری دولت را داشته ایم، متاسفانه حیف و میل و هزینه های
بی رویه، در این دولت مشاهده می شود. افزایش حقوق مدیران، به ماخذ چند ده
برابر، افزایش سفرها و ماموریتها، سمینارهای تشریفاتی چند برابر ولی در عین
حال بودجه نهادهایی که همسو با دولت نیستند، کاهش پیدا می کند. دولت
نهادهایی مانند سپاه پاسداران را مورد حمله قرار می دهد، نهادهایی که با
جریان فرهنگی دولت در واقع همسو نیستند.
متاسفانه افزایش بودجه جاری،
در واقع برخلاف آن سیاستی است که اینها می گویند، که تورم را می خواهیم
مهار کنیم. ما الان در رکود هستیم و تورم هم کاهش پیدا نکرده است علیرغم
ادعاهای مقامات، تورم کاهش پیدا نکرده است، علت اینکه تورم کاهش پیدا
نکرده، همین سودی است که بانک ها می گیرند، همین افزایش هزینه های جاری و
بدهی سنگین دولت به بانک ها است.
بانک ها چه قدرتی دارند که بانک مرکزی نقش نظارتی خود را در مورد آنها نمی
تواند اعمال کند و نقش تماشاچی را در قبال آنها دارد؟
یگانه:
متاسفانه یک سیاستی که مدتها است اجرا می شود و از جاهای دیگر الگوبرداری
شده، مسئله استقلال بانکها است. به عنوان استقلال بانکها آنها را از ایفای
نقش مثبت در اقتصاد معاف کرده اند. بانکها تبدیل شده اند به بنگاه اقتصادی،
و فقط به سود بانک خودشان فکر می کنند و بانک مرکزی هم آن نظارت بایسته را
نمی تواند داشته باشد. آن مقداری که بانک ها باید سپرده در بانک مرکزی
باید داشته باشند، دیگر آن سخت گیریها نیست؛ علاوه براین شورای عالی
بانکداری و شوراهای بانک ها از سیاستهای دولت پیروی نمی کنند و مرتب خودشان
برای افزایش سود بانک برنامه ریزی جداگانه ای دارند. مثلا در بخش مسکن در
بخش کشاورزی و در بخش صنعت وامها کاهش پیدا کرده است اما در بخش بازرگانی
40 درصد افزایش پیدا کرده است و این افزایش در قسمتهای غیر مولد است.
الان برای واردات خوب وام می دهند؛ ولی برای تولید هزار و یک مشکل وجود دارد. این جهش صادرات نیز به این خاطر است. و در واردات هم هیچ نظارتی وجود ندارد، و اجناسی هستند که با پول دولت وارد می شوند و هفتاد برابر در بازار آنرا می فروشند. به عنوان مثال عدسی از کره می آورند یک دلار و در بازار به هفتاد دلار می فروشند. و مالیات سنگین هم از آنها می گیرد ولی این درد مردم را دوا نمی کند بلکه کیسه دولت است که پر می شود، همچنین کیسه خاص آن چند نفر وارد کننده را هم که پر می شود. مردم اما در این میان چوب می خورند، عینکی که باید بخرند 50 هزارتومان می خرند 400 هزار تومان. متاسفانه این خدمتی است که دولت کنونی به واردکننده ها دارد می کند. الان دوران خوش واردکنندگان و دوران بدبختی تولیدکنندگان است. دولت کمکی که به بخش تولید کرده این است که با در بخش کارگری، قوانین کار را به نفع کارفرما اصلاح کرده، و از طرفی هم جلوی افزایش دریافتی های کارگران را گرفته است. ولی این نمی تواند زیاد کمک خوبی باشد، کمک خوب آن کمکی است که دولت به تولید کنندگان وام دهد، که نمی دهد. دولت نظرش این است که از خارج هم مدیر وارد کند و هم کارگر که کانونهای مدافع کارگری را تحت فشار قرار دهد، از نظر عملی و تئوری این آمادگی را دارد که این کار را انجام دهد، همین الان در بعضی از کاخانه های ما کارگران خارجی مشغول به کار هستند، به عنوان مثال بنده دوستی دارم در نزدیکی کاشان کارخانه کاشی دارد و 400 کارگر فیلیپینی در آنجا مشغول به کار هستند.
آقای روحانی گفته که یک میلیون و سیصد هزار شغل ایجاد کرده ایم، و اینکه سال آینده رشد مثبت خواهد بود، نگفت، در سال آینده هم مثبت خواهد شد یعنی الان رشد مثبت نیست، یعنی می شود از این استنباط کرد که رشد منفی بوده و دارد مثبت می شود؟
یگانه: به نظر من با حسن تعبیر می گویم که
آمار غلط به مقامات ما می دهند. آماری که می دهند نه تنها کارشناسان بلکه
عموم مردم معتقدند که وضعیت اشتغال بدتر از قبل است. شواهد هم نشان می دهد،
وقتی که شما بخش مسکن را به کل تعطیل کردید، وقتی وام به بخش تولید نمی
دهید، کارخانه ها تعطیل شده اند، بازار، مغازه ها تعطیل شده اند، بعد از آن
طرف می گوید اشتغال افزایش پیدا کرده است! مردم این آمار را باور نمی
کنند. البته دولت برای شارژ روحیه هر شش ماه اعلام می کند رکود تمام شد،
ولی با حرف تنها که نمی شود. در عمل اقتصاد در بدترین شرایط رکودی خود قرار
دارد.
آمار اشتغال دولت چقدر با واقعیت تناسب دارد؟
یگانه: آقای رئیس جمهور خوشحال است که خانه کارگر که مسئول این کار است،
متاسفانه با دولت هماهنگ است، و از این نظر خیالشان راحت است که نهادی
نداریم که مدعی این آمار شود. به نظر من دلیل این آمارهایی که برای اشتغال
می دهند این است که در این مورد با هم هماهنگ هستند وگرنه افرادی که دست در
کارند عملا در بازار و صنعت حتی یک مشاور آقای نعمت زاده وزیر صنعت که من
با او صحبت کردم گفت که ما باور نمی کنیم که تعداد شاغلین افزایش یافته
باشد. وی گفت صاحبان صنایع در دیدارهای خود با اقای نعمت زاده مرتب از
تعطیلی صنایع می گویند و درخواستشان این است که به آنها کمک کنند، و آقای
نعمت زاده هم نمی تواند به انها کمک کند. این خلا تعطیلی تولید را از طریق
واردات جبران می کنند.
در اواخر دولت قبل وزیر مربوطه گفت زین اسب وارد شده فرض بفرمایید، ممکن بود دوتا، سه تا وارد شده باشد، ولی الان روئسای اتحایه های صنفی صداشان بلند شده، مثلا رئیس اتحادیه تولید کنندگان صنایع نفتی اعلام کرده که، دولت دارد از خارج واردات انجام می دهد، و ما را حذف کرده است. رئیس اتحادیه کفاشان اعلام کرده که یک و نیم میلیون دلار کفش، وارد شده، توسط کی؟ ارگانهای دولتی، نه توسط بخش خصوصی، رئیس اتحادیه خشکبار اعلام کرده، نیم میلیون دلاردولت خشکبار وارد کرده، خشکباری که ما خود تولید کننده هستیم. مخصوصا آن اقلامی را که ما داریم وارد کرده اند. مثلا بادام هندی که ایران تولید نمی کند را وارد نکرده است. بادام زمینی شمال دارد تعطیل می شود، اینها هی بادام زمینی از چین وارد می کنند. تخمه ای که خودمان داریم دارند از ترکیه وارد می کنند. کی دارد وارد می کند؟ اداره دولتی. این فاجعه است. متاسفانه حالا هر ملاحظاتی که هست و جو امنیتی که درست کرده اند کسی صدایش در نمی اید که متهم نشود، که اینها مخالف دولت هستند و دارند کارشکنی می کنند. اگر چهارتا دانه زین اسب در دولت قبل وارد شد، این قدر سرصدا کرد، الان دارد در حجم انبوه کالایی وارد می شود که اصلا لازم نیست. 38 هزار خودرو لوکس در یازده ماه اخیر وارد شده است. رقم مالی این واردات، 3 هزار میلیارد تومان است. این آمار متاسفانه آزاردهنده است. و این آینده خوبی را نوید نمی دهد.
اگر اجازه بفرمایید بحث هدفمندی را انجام دهیم، مثلا دولت نرخ بنزین را از 500 تومان رسانده به هزارتومان، منابع هدفمندی که باید توزیع می شد، توزیع نکرده اند، گزارش تفریق هم نشان می دهد که هدفمندی هیچ وقت کسری نداشته است. همیشه مازاد سنگین داشته است از 5 هزار میلیارد تومان به بالا، چرا دولت همیشه می گوید که خزانه خالی است و شب دادن یارانه شب عزای ما است؟
یگانه: اتفاقا دولت درآمد خیلی خوبی از یارانه ها دارد، اگر شب عزایشان
است، از نظر درآمد اتفاقا شب خوبی برایشان است. چیزی که برایشان جای تاسف
دارد این است که مردم این را از یادگارهای قبل می دانند، و این دولت مجبور
شده، این کار را ادامه دهد. متاسفانه یکی از کارهای بدی که مقامات دارند
این است که می گویند مردم را پررو و متوقع نکنیم، به این عنوان که اگر
یارانه را کم کم بگویم حق مردم است، بعد گام بعدی مردم می ایند می گویند
چرا اینقدر است؟ و سیاست این دولت این است که پدیده ای به نام یارانه را ما
باید پاک کنیم. درآمد دولت از یارانه 328 هزار میلیارد تومان است. پس جای
تاسف ندارد بلکه جای جشن دارد و شب جشن باید برای دولت باشد. مخصوصا که طی
چند مرحله یک عده ای را هم حذف کرده اند، بدون طی مراحل قانونی این کار را
انجام داده اند. 800 هزار نفر شکایت کرده اند که یارانه اشان را قطع کرده
اند و آنها ادعا کرده اند که مستحق یارانه هستند. و اساس یارانه این نبود
که شما متمول هستید یا نیستید، بلکه سرانه بوده و این حق شما در تفاوت نرخ
سود است.
به نظر جنابعالی چشم انداز شما برای این دولت چیست؟ آیا روش خود را تغییر می دهد یا نه؟
یگانه: من فکر می کنم که ما داریم برمی گردیم به دولت سازندگی، در دولت
سازندگی چند مختصات داشت، مختصات محدود کردن رسانه ها از حیث آزادی های
اجتماعی، و تا بتوانند این محدودیت را اعمال می کنند و به همان سیاستهای که
در آن دولت بود برمی گردند مانند گرفتن کار در دست دولت، و میدان دادن به
یک عده خاصی که افراد وابسته هستند. و بخش خصوصی که متصل هستند. الان
دولتمردان شعارهای اقتصادی را که می دهند به آن اعتقادی ندارند، مانند
حمایت از بخش خصوصی که آن فقط بخش تجاری است که مورد حمایت قرار می گیرد. و
بخش کشاورزی و صنعت مورد بی مهری قرار می گیرد و دولت در بخش صنعت فقط به
چند کارخانه بزرگ مانند ایران خودرو توجه دارد. صنعت فقط ایران خودرو نیست
ما 10 هزار صنایع کوچک داریم که از دریافت وام عاجز هستند. ایران خودرو
دارد قطعات خود را با اسم ایرانی از خارج وارد می کند و دولت فقط به این
صنایع کمک می کند.
به نظر شما دولت تغییر ریل خواهد داد؟
یگانه: من فکر می کنم که دولت تغیر ریل نخواهد داد، چرا که متاسفانه ،
اصلا گرایش اصلی این دولت، بحثش سیاسی است و از اقتصاد هم دارد بهره برداری
سیاسی می کند. اینها فقط سیاسی می اندیشند، اقتصادی نمی اندیشند. برای
تولید اهمیتی قایل نیستند. به رفاه می اندیشند، منتهی رفاه از چه طریق؟
مدلی که اینها دارند از طریق واردات از طریق اقتصاد نفتی، چون زحمتش کمتر
است. همان سیاستی که شاه هم دنبال می کرد. به قول آنها تولید مال آدمهای
احمق است، مانند عربستان که می گویند ما می آییم نفت می فروشیم.
سیاست واردات دولت آیا به این برمی گردد که واردات راحت تر از تولید است یا اینکه دولت در واردات ذینفع است؟
یگانه: هر دو مورد درست است. هم اداره اش راحت تر است و هم ذینفع است. اگر
واقعا سیستمهای نظارتی بخواهند، در این مورد کاری کنند باید بگویند که
مقامات حق ورود به بخش خصوصی را ندارند. وزرا و معاونین وزرا باید از
فعالیت در بخش خصوصی نهی شوند.
در آخر جمع بندی خود را بفرمایید؟
یگانه: به عنوان جمع بندی اینکه امر به معروف و نهی از منکر ما را وا می
دارد که حداقل سفارشات و دستورات مقام معظم رهبری را در امور اقتصادی را
جویا بشویم و مطالبه کنیم. مطالبه کنیم، بگوییم که استقلال چه شد؟ ما وظیفه
اسلامیمان است که این را منعکس کنیم و حداقل آن بخش کارشناسی را نسبت به
این امر حساس کنیم. در انتخابات در لیست اصولگراها و مستقلین چند نفری
اقتصاددان بود اما در لیست دولت حتی یک نفر هم اقتصاد دان نبود و این نشان
می دهد که دولت اصلا دغدغه اقتصادی ندارد.
از اینکه وقتتان را در اختیار تسنیم قرار دادید تشکر می کنیم.
یگانه: من هم از شما تشکر می کنم و پیشاپیش سال نو را به شما و خوانندگان تبریک عرض می کنم.
