شرکت‌های سازنده جنگ‌افزار در جنگ جهانی دوم، تولیدکننده کودهای شیمیایی هستند

نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهای شیمیایی در ایران می‌تواند موید مصرف نامتعادل کود در کشورمان باشد؛ مشکلات استفاده از کودها در کشاورزی ایران طبق نظرات بین‌المللی از این قرار است: توزیع نابرابر کودهای شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعالانه، ایجاد یک محیط تجاری و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت برای تقویت مشارکت بخش خصوصی)، نظام قیمت گذاری سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می شود، عدم توازن بین کود شیمایی در دسترس و کود شیمیایی مورد نیاز، ضعف تحقیق در کاربرد کود.

در تحقیقات دانشمندان اروپایی، از جمله مضراتی که برای کودهای شیمیایی برشمرده شده است؛ این است که: کودهای شیمیایی اساسا از منابع غیرقابل تجدید مانند سوخت‌های فسیلی تهیه می‌شوند، کودهای شیمیایی موجب رشد گیاهان می‌شوند اما باعث حفظ خاک نمی‌شوند و این مواد حیات و سلامت خاک را حفظ نمی‌کند اگرچه بر روی بسته‌های حاوی کودهای شیمیایی عبارت "complete” به معنای مکمل هم نوشته شده باشد، بازهم نمی‌توان انتظار داشت مواد لازم جهت بهبود ساختار خاک را در آن لحاظ شده باشد؛ در واقع، کودهای شیمیایی جایگزین بسیاری از عناصر کمیاب که به تدریج توسط کاشت گیاهان از بین رفته‌اند می‌شوند و در نتیجه آسیب طولانی مدت به خاک وارد می‌شود و بسیاری زیان‌های دیگر.

همچنین مصرف بی‌رویه سموم در بخش کشاورزی موجب زیان‌های زیست محیطی از جمله طغیان آفات، ظهور آفات جدید، از بین رفتن حشرات مفید در طبیعت و ایجاد مقاومت در تعدادی از حشرات، کنه‌ها یا عوامل بیماری‌زا در سال‌های اخیر کاملاً مشهود بوده است.

خبرنگار سینا، درباره دو معضل ایجاد شده ناشی از استفاده از کودهای شیمیایی مبنی بر "از بین رفتن موجودات مفید در اکوسیستم" و "از بین رفتن حیات خاک"، با دو تن از کارشناسان و متخصصان به گفت‌‌وگو نشست که در ادامه می‌خوانید:

مهندس محمد عسکری‌نیا، عضو کانون کنترل بیولوژیک معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری و عضو هیئت مدیره انجمن ارگانیک ایران، اظهار داشت: خاک به‌ خودی خود یک موجود زنده است، برای ادامه حیات موجودات زنده درون خاك لازم است جریان حفظ و نگهداری خاک نیز زنده بماند؛ متاسفانه بعد از جنگ جهانی دوم که هم جمعیت و هم نیاز به غذا افزایش پیدا کرد، شرکت‌های بزرگی که در دنیا تولید جنگ‌افزار و مواد شیمیایی می‌کردند، بعد از جنگ بیکار شدند و پس از آن تصمیم گرفتند مواد شیمیایی که در ساخت جنگ‌افزار استفاده می‌کردند را به منظور از بین بردن آفات، برای خاک به کار گیرند تا موادغذایی بیشتری تولید شود، غافل از اینکه اقدامات فون و فلور خاک را تحت تاثير قرار داده و لاجرم مرگ خاک اتفاق می‌افتد و همین امر باعث به ‌وجود آمدن محدودیت‌هایی در تولید محصولات کشاورزی می‌شود.

از بین رفتن موجودات مفید زیست محیطی با کودهای شیمیایی

عضو هیئت مدیره انجمن ارگانیک ایران، با بیان اینکه کودهای شیمیایی، عامل دو اتفاق مخرب در کشاورزی هستند، تصریح کرد: اثرات مخرب این کودها بر فاکتورها و المان‌های مفیدی که در خاک وجود دارند تاثیرگذار بوده و باعث از بین رفتن آنها از جمله کرم خاكي، مار، قورباغه، كفشدوزك، بالتوري، حشرات شکارگر، پارازيتوئيدها و غیره می‌شود؛ اثر نامطلوب دیگر کودها و سموم شيميایی بر باكتری‌ها، قارچ‌ها و میکروارگانیسم‌های ریزی است که در خاک زندگی می‌کنند و كمک به تغذیه گیاهان مي‌كنند، مانند میکروارگانیسم‌هایی که می‌توانند ازت را از هوا دریافت کرده و در اختیار ریشه گیاه قرار دهند و یا میکروارگانیسم‌هایی که فسفر را حل کرده و در اختیار ریشه قراردهند يا قارچها و ريزوبيومهايي كه محرك هاي رشد و تقويت كننده سيستم دفاعي گياه هستند.

سفت شدن خاک نتیجه استفاده از کودهای شیمیایی است

وی گفت: وقتی مواد شیمیایی به خاک افزوده می‌شوند توان این میکروارگانیسم‌ها از بین می‌رود، همچنین کودهای شیمیایی به خصوص کودهایی ازته و فسفاته که كشاورزان انها را به عنوان کودهای سیاه و سفيد می‌شناسند باعث آلودگی خاک و آب و سفت شدن خاک می‌شود؛ در واقع خاک به قدری سفت می‌شود که هیچ ریشه‌ای نمی‌تواند در آن گسترش پیدا کند و کشاورزان را وادار می‌کند از ابزارهای قوی‌تر برای شخم زدن استفاده کنند بنابراین می‌بینیم که روز به روزسعی شده ماشین آلات کشاورزی پرقدرت تر و سنگين‌تری ساخته شود.

طغیان آفات نتیجه استفاده از کودهای شیمیایی است

این عضو کانون کنترل بیولوژیک معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری، بار دیگر با تاکید براینکه سموم شیمیایی را همان شرکت‌هایی می سازند که روزگاری در جنگ، جنگ افزارهاي شيميایی ساختند، تصریح کرد: سموم نمی‌توانند به اهداف خاصی حمله کنند و آنها را از بین ببرند؛ مثلاً وقتی سمی برای کنترل شته استفاده می‌شود، همزمان کشفدوزک، سنجاقک و شکارگرهای طبیعی را نیز از بین می‌برد و بدليل از بين رفتن تعادل بين موجودات و عدم رشد و تکثیر حشرات مفيد به اندازه حشرات خسارت‌زا، در نتيجه افات شروع به طغیان می‌کنند.

وی ادامه داد: مثلا آفات پروانه‌ای به یکباره شروع به طغیان برروی محصول گوجه فرنگی می‌کنند به‌حدی که همه محصولات گوجه فرنگی کشور را از بین می‌برند زیرا شکارگر طبیعی آفات گوجه فرنگی قبلا توسط سموم و کودهای شیمیایی از بین رفته است؛ همچنین حشرات پارازيتوئيد را درنظر بگیرید که موجودات زنده ای هستند و می توانند روی لارو حشرات تخم بگذارند و آنها را پارازيته کنند و یا از آنها تغذیه کنند درحالی‌که ما با استفاده از سموم و کودهای شیمیایی آنها را از بین می‌بریم در نتیجه آفات خسارتزا طغیان می‌کنند؛ از طرفی سموم نيز جذب گیاه می‌شود و به ریشه نفوذ می‌کند و با ریزش سموم بر روی خاک باعث مرگ بیشتر خاک می‌شود و آن را شرطی می‌کند.

عسکری‌نیا، در توضیح شرطی شدن خاک گفت: در این حالت خاک تصور می‌کند هرگاه کاشت انجام گرفت باید کود داده شود تا گیاه رشد کند؛ این خاک شرطی دیگر خاک زنده به حساب نمی‌آید؛ در واقع خاک شرطی مانند بدن یک انسان است که همه مواد مورد نیازش تنها با سرم تامین می شود در نتیجه سایر ارگان‌های بدن از کار می‌افتند؛ آنچه برای محصولات کشاورزی ما اتفاق افتاده دقیقا همینطور است.

این مدیرعامل سابق مدرنترين کارخانه بیوتكنولوژي خاورمیانه، گفت: متاسفانه فروشندگان، تامین کنندگان و کسانی که کود و سم های شیمیایی را ارائه ميكنند به قدری ثروتمند شده اند که برعلیه حکومت‌ها عمل می‌کنند، شرکت های بزرگی در اروپا، هند و آمریکا فعالیت می‌کنند که به راحتی کنار نمی کشند و یکی از بزرگترین تبلیغات آنها اینست که درصورت استفاده نکردن از سموم شیمیایی مردم گرسنه می مانند درحالی‌که اینچنین نیست.

وی باقیمانده کود و سموم شیمیایی در موادغذایی، نیترات و نیتریت در محصولاتی مانند سیب‌ زمینی، پیاز، برنج و آب‌های آشامیدنی را عامل سرطان و مرگ افراد دانست و افزود: اگر این روند همچنان ادامه داشته باشد دیگر چیزی به نام خاک سالم و انسان سالم نخواهیم داشت.

عسکری‌نیا، در ادامه برنج را به‌ عنوان قوت غالب در کشور ما نام برد و گفت: برنج دارای یک آفت بسیار توانمند به نام کرم ساقه خوار است که باعث می‌شود کیفیت لازم در این ماده غذایی از بین برود؛ کشاورزان از سمومی برای از بین بردن این کرم استفاده می‌کنند که باعث از بین رفتن یک سری حشرات مفید برای گیاه برنج می‌شود؛ برای کنترل آفت برنج، زنبوری به نام "تريكوگراما" وجود دارد که بسیار ریز است و این زنبور مي‌تواند آفات پروانه‌ای برنج یا کرم ساقه‌خوار را كنترل و تخم آن را پارازیت کند در حالی‌که این زنبور یک آفت طبیعی برای کرم ساقه خوار برنج بوده و نیازی به استفاده از سم نیست؛ کافی است که زنبور به طور طبیعی به وظیفه خود عمل کند؛ به همین ترتیب کنترل آفت در طبیعت به‌صورت طبیعی اتفاق می‌افتد.

وی با ذکر مثالی دیگر گفت: میکروارگانیسمی به نام بی‌ تی در خاک وجود دارد که وقتی اسپور و کریستال آن بر روی برگ گیاهان پاشیده ‌شود با خوردن مقدار بسیار کمی از آن توسط لارو حشره، تبديل لارو به حشره بالغ از بین می‌رود، یعنی سم بی‌تی حدود ۸۰ درصد لاروها را کنترل می‌کند و نیازی به سم شیمیایی وجود ندارد.

پاسخ به آفات مخرب در محیط زیست وجود دارند

این عضو کانون کنترل بیولوژیک معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری، یادآور شد: خداوند آنچه به عنوان آفت به وجود آورده پاسخ آن را نیز در طبیعت قرار داده است، اما انسان‌ها با استفاده از سموم شیمیایی، تعادل طبیعی را از بین می‌برند و موجب طغیان حشره‌های خسارت بار می‌شوند؛ با این روش دیگر آن محصول کشاورزی مورد نظر، برای نمونه برنج قابل خوردن نیست درحالی که آن را می‌خوریم و انواع بیماری‌ها مانند سرطان کبد، کلیه و دستگاه‌های گوارشی ناشی از مصرف این قبیل محصولات است.

وی در پایان صحبت‌های خود، خاطرنشان کرد: اگر در محلی که زندگی می‌کنیم صدای قورباغه و جیرجیرک را نمی‌شنویم و پرواز کفشدوزک و سنجاقک را نمی‌بینیم و یا هیچ حشره‌ای وجود ندارد، مطمئن باشید آن محیط ناسالم است؛ ما باید کرم خاکی را در خاک حفظ کنیم زیرا این موجود یکی از احیاکننده‌های خاک است اما ما کرم خاکی را هم با کود شیمیایی می‌کشیم و هم زیر پای خود لگد می‌کنیم.

دکتر مژگان نادری، دانش آموخته داروسازی و تولید کننده کودهای طبیعی با استفاده از پسماندهای بیولوژیک، در گفت‌وگویی با خبرنگار سینا، اظهار داشت: موضوع کودهای شیمیایی باید از نگاه جهانی دنبال شود و به جای اینکه اثرات این مواد شیمیایی تنها در بخش سلامت انسان در نظر گرفته شود، می‌بایستی از منظر کلی و کلان در حوزه سلامت طبیعی و اکوسیستم و البته انسان به‌ عنوان بخشی از آن بررسی شود.

وی با بیان اینکه در واقع با استفاده از کودهای شیمیایی یک ماده شیمیایی به چرخه طبیعت وارد می‌شود، درباره اثرات مستقیم و غیرمستقیم آن گفت: کودهای شیمیایی به طور غیرمستقیم از چرخه آب، مواد، هوا، انسان و مواردی دیگر عبور می‌کند و بنابراین نه تنها مصرف کودهای شیمیایی بلکه تولید آنها نیز حائز اهمیت می‌شود زیرا در فرآیند تولید این کودها، مقدار زیادی گازهای گلخانه‌ای و پسماند برجای می‌ماند؛ این در حالتی است که کود شیمیایی با فرآیند خوب تولید شود.

امکان رقابت در بازار به قیمت تحمیل هزینه‌های سنگین بر جامعه

نادری، ادامه داد: در صورتی‌که فرآیند تولید خوب نباشد، مواد شیمیایی مانند نیترات که سرطان‌زایی آن کاملاً به اثبات رسیده است تولید می‌شود و مسائل حاشیه‌ای دیگری همچون وجود فلزات سنگین نیز قابل بحث است.

این تولید کننده کودهای طبیعی، درباره چگونگی تولید کودهای شیمیایی که اثرات نامطلوب دارند، گفت: عموماً شرکت‌های تولید کننده کودهای شیمیایی به منظور اینکه قیمت تمام شده را پائین بیاورند، از فن‌آوری‌هایی استفاده می‌کنند که پروسه تولید آسانتری دارد و قیمت تمام شده را پایین می‌آورد تا امکان رقابت در بازار فراهم شود؛ به این ترتیب کودهای شیمیایی هزینه‌های پنهانی را بر جامعه تحمیل می‌کند که هرگز در قیمت تمام شده شان به حساب نیامده است.

وی افزود: کودهای شیمیایی نامرغوب قیمت کاذب پائینی دارند، لذا سازوکارهای بازار مانند اهرم‌های قیمتی برای کنترل مصرف آنها و ایجاد تعادل در مصرف موثر نیستند، این امر موجب می‌شود کشاورزان حتی در کشورهای پیشرفته نیز بی مهابا از کودهای شیمیایی استفاده کنند.

نادری، تصریح کرد: یکی از بزرگترین مضرات کودهای شیمیایی این است که توان حاصلخیزی خاک را کم می‌کند، شیمی خاک را مختل می‌کند و حیات خاک که توان حاصلخیزی آن است را نابود می‌کند و ما وارد چرخه مصرف هرچه بیشتر کودهای شیمیایی می‌شویم؛ به این دلیل در آغاز انقلاب سبز با استفاده از کودهای شیمیایی، همه کشورها با افزایش تولید مواجه بودند و از بابت حل مشکلات غذایی در جهان خشنود شدند اما تداوم مصرف، تعادل‌های طبیعی را به عنوان کنترل­ کننده‌های گردش مواد، برهم زد به طوریکه مضرات غیرمستقیم استفاده از کودهای شیمیایی به مراتب بزرگتر، ماندگارتر و عمیق‌تر شد.

وی با طرح چند سوال تامل برانگیز، گفت: امروز ما باید با زمین‌هایی که به دلیل مصرف کودهای شیمیایی توان حاصلخیزی خود را از دست داده‌اند، چه کنیم؟ آیا باید از آنها صرف‌نظر کرد؟

نادری، خاطرنشان کرد: محصولاتی که در این زمین‌ها تولید می‌شوند فاقد ارزش غذایی هستند و آثار و نتایج این کمبود ارزش غذایی ایجاد انواع بیماری‌های مزمن از قبیل افسردگی، ام اس، سرطان، مشکلات رشد، کاهش ضریب هوشی، حتی در کمال تعجب میزان پرخاشگری در جامعه و موارد دیگر است، زیرا به دلیل اینکه جذب مطلوب از خاک صورت نمی‌گیرد، مواد مورد نیاز بدن نیز توسط غذا تامین نمی‌شود.

غذای بی‌کیفیت، جامعه را به سمت هزینه‌های پنهان می‌برد

وی درباره کاهش کیفیت غذای تولید شده از زمین‌های نامرغوب کشاورزی و اثرات آن بر جامعه گفت: در این شرایط آنچه اتفاق می‌افتد این است که بخشی از جامعه به دلیل فقر، توان تأمین مواد مورد نیاز خود را بوسیله مکمل‌های غذایی ندارد و این دسته افراد آسیب‌های بیشتری را متحمل می‌­شوند و بخشی از جامعه که توان مالی دارد، هزینه‌های مضاعفی را برای جبران کمبودهای غذایی بدن خود می‌پردازد و لذا جامعه به تدریج به سمت هزینه‌های پنهانی که جامعه می‌پردازد، به طور روزافزونی افزایش می یابد.

نادری، همچنین با اشاره به اینکه تولید کودهای شیمیایی سبب به وجود آمدن تجارت گسترده ای شده که جامعه ما و جامعه جهانی را تحت تاثیر قرار داده است، گفت: باید در نظر بگیریم که اکوسیستم طبیعت چقدر توان مدیریت این حجم از ماده شیمیایی را دارد؛ آیا ما به نقطه‌ای نرسیدیم که اکوسیستم خود را مورد ارزیابی مجدد قرار دهیم؟ و به این فکر کنیم که آیا بیش از این می‌توانیم ماده شیمیایی را به خاک تزریق کنیم؟ آیا هیچ راهکار دیگری برای حفظ این اکوسیستم نداریم؟ یادمان باشد که ما ثروتی به جز خاک و آب نداریم و یکی از متهمان ردیف اول از دست رفتن منابع آبی که امروز دغدغه بسیاری از ما بوده، استفاده از کودهای شیمیایی است؛ از بین بردن حیات و پتانسیل خاک برای حفظ رطوبت و آب زمین، مصرف بیشتر آب را به همراه دارد.

ایران، هجدهمین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در جهان است

این تولید کننده کودهای طبیعی، به تولید گازهای گلخانه‌ای اشاره کرد و گفت: کشور ما به‌عنوان هجدهمین تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در جهان شناخته شده است که بخشی از این موضوع بازمی‌گردد به تولید کودهای شیمیایی؛ البته شاید کودهای شیمیایی برای تامین مواد غذایی لازم باشد اما باید از کودهایی استفاده کرد که با بالاترین سطح فن‌آوری تولید شده‌اند تا محصولات غذایی خوب با حداکثر اثربخشی تولید شود؛ و مقدار تولید کودهای شیمیایی باید به گونه‌ای باشد که میزان تولید گازهای گلخانه‌ای اندک بوده و میزان مصرف نیز در حداقل ممکن باشد درغیراینصورت در آینده‌ای خیلی نزدیک نسل‌های بعدی باید هزینه‌ها را بپردازند.

تنزل مواد آلی خاک‌های حاصلخیز کشور به نیم درصد

وی با بیان اینکه امروز به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی، بیشترین بخش آسیب دیده خاک‌های ایران در دو بخش فیزیک و بیولوژی خاک است، گفت: برای مثال دشت‌های حاصلخیز کشورمان مانند دشت قزوین و دشت گرگان که پیش از این میزان ماده آلی در حدود یک‌ و نیم تا ۲ درصد داشت اکنون به حدود نیم درصد تنزل پیدا کرده است.

نادری، در توضیحاتی بیشتر افزود: این میزان افت سریع ماده آلی خاک، ما را به شدت نگران کرده است و دلیل آن این است که بیولوژی خاک وابسته به موجودات زنده ای است که در حد میکروسکوپی عمل می‌کنند و ماده غذایی آنها کربن آلی است که مشخصاً کودهای شیمیایی فاقد آن هستند؛ ما هرگز با کودهای شیمیایی کمکی به حیات میکروارگانیسم‌های خاک نمی‌کنیم و به تبع هرگز غذایی وجود ندارد زیرا چرخه کربن در خاک را منقطع کرده‌ایم.

وی در پایان به استان خوزستان به عنوان استانی که به دلیل کشت‌های استراتژیک مانند نیشکر و ذرت، بیش از همه آسیب دیده است، اشاره کرد.

وی در پایان گفت: به نظر می‌رسد برای دستیابی به توسعه پایدار در کشاورزی و تحقق اهداف و سیاست‌های پیش بینی شده در این راستا، استفاده از راهکاری مناسب برای تأمین نیازهای غذایی گیاه به کمک موجودات زنده ساکن خاک ضروری خواهد بود که استفاده از کودهای بیولوژیک می‌تواند راهکار مؤثری برای این کار باشد.