عجزمحورغربی-عربی-عبری‌دربرابرایران

با هشدار هفته گذشته به ایران، دولت ترامپ پیام چرخش سریع سیاست واشنگتن از سیاست‌های باراک اوباما رییس‌جمهور پیشین در قبال این کشور را به جهان مخابره کرد. تمرکز اوباما بر دنبال‌کردن توافق‌هسته‌ای موجب شده بود تا نگرانی تاریخی ایالات‌متحده درباره به اصطلاح توسعه‌طلبی تهران تحت‌الشعاع قرار گرفته و دوره کم‌سابقه‌ای از تشنج‌زدایی میان دوطرف شکل گیرد.

بازگشت به دوران بوش پسر

بسیاری در منطقه، اکنون پیش‌بینی می‌کنند که تنش‌ها میان واشنگتن-تهران به دوران جورج بوش پسر بازگردد؛ زمانی‌که عوامل دو کشور درگیر جنگی پنهانی در عراق بودند و همزمان با افزایش تنش‌های فرقه‌ای در غرب‌آسیا، رژیم صهیونیستی جنگی وحشیانه را علیه گروه حزب‌ا... لبنان به‌راه انداخت، اما اکنون آمریکا با ایرانی بسیار قدرتمندتر از گذشته مواجه است، کشوری که از آشوب طی 6 سال گذشته در جهان عرب در راستای افزایش عمق استراتژیک خود و توسعه قابلیت‌های نظامی‌اش نهایت بهره‌برداری را کرده است.

 

«نیکولاس هراس» از اعضای «مرکز امنیت جدید آمریکایی» در این‌باره می‌گوید: «در راستای رویارویی با ایران یا مواجهه شدیدتر با این کشور، ممکن است خود را در جنگی ببینید که از آنچه بسیاری از متحدان یا عموم مردم آمریکا فکر می‌کنند، به حال اقتصاد جهانی مخرب‌تر و غیرقابل‌تحمل‌تر باشد.» تمایل ادعایی تهران برای ساخت سلاح‌هسته‌ای- که مقامات ایران این اتهام را همواره رد کرده‌اند- به واسطه توافق هسته‌ای که در سال 2015 به امضا رسید، مهار شد اما همزمان این کشور قابلیت موشکی خود برای هدف ‌قراردادن پایگاه‌های آمریکا و متحدان آن در منطقه غرب‌آسیا را گسترش داد و شبکه‌ای از گروه‌های تحت‌الحمایه‌اش را در این منطقه ایجاد کرد که این دو عامل تهران را به قوی‌ترین بازیگر در خاورمیانه تبدیل کرده است.

ایران اکنون بر تارک کمانی از نفوذ در منطقه ایستاده که از تهران تا دریای مدیترانه و از مرزهای ناتو تا مرزهای رژیم اشغالگر و تا نقاط جنوبی شبه‌جزیره عربستان کشیده شده است. این کشور فرماندهی ده‌ها هزار نفر نیروی وفادار به خود در گروه‌های شبه‌نظامی متحد یا تحت‌الحمایه‌اش را در دست دارد که در خطوط مقدم در سوریه، عراق و یمن با تجهیزات زرهی، تانک و سلاح‌های سنگین در حال جنگ‌اند.

 

همچنین هزاران نفر از اعضای سپاه‌پاسداران انقلاب اسلامی، معتبرترین شاخه نظامی ایران، در این گروه‌ها وجود دارند که در این پروسه تجربیات جنگی بی‌بدیلی را به‌دست آورده‌اند.  برای نخستین‌بار در تاریخ، موسسه مطالعات جنگ در گزارشی که هفته گذشته آن را منتشر کرد، به این موضوع اشاره داشت که ایران از توانایی گسیل و نمایش قدرت متعارف نظامی خود در صدها کیلومتر ورای مرزهایش برخوردار شده که «این قابلیت، که فقط مختص معدودی از کشورهای جهان است، به‌طور بنیادینی محاسبات استراتژیک و توازن قوا را در خاورمیانه دگرگون می‌کند.»

ذوق‌زدگی شیخ نشینان خلیج فارس

«عبداله الشمری» دیپلمات سابق سعودی می‌گوید: «ما به‌شدت درباره ترامپ خوشحال و هیجان زده‌ایم. انتظار داریم وی نیز با ایران به‌عنوان تهدید که آن به‌واسطه توسعه قابلیت موشکی و مداخله در امور دیگر کشورها ایجاد می‌کند- برخورد کند.»  با این‌حال، پیش‌بینی دقیق این که دولت ترامپ قصد دارد درباره روند جاری امور (که در حال حاضر نیز به‌شدت درهم تنیده شده است) چه کند، نامشخص است.

 

تحلیل‌گران معتقدند حضور ایران در سراسر منطقه آنچنان فراگیر و گسترده است که حتی فرض این که چگونه هر دولتی در آمریکا می‌تواند آن را بدون بی‌ثبات‌شدن متحدان،درمعرض‌خطرقرارگرفتن آمریکایی‌ها، تضعیف جنگ علیه داعش و برهم‌خوردن توازن جدید قوا در منطقه  که در دوران ریاست‌جمهوری اوباما شکل گرفت- به آسانی به عقب بازگرداند، بسیار دشوار می‌نماید.

 

دولت ترامپ تاکنون نشانه‌ای دال بر قصد خود برای لغو توافق هسته‌ای بروز نداده و درعوض مقامات ایالات‌متحده می‌گویند هدف آنها مهار فعالیت‌های دیگر ایران است که در چارچوب برجام قرار ندارد؛ مانند برنامه موشک‌های بالستیک این کشور و آنچه آمریکایی‌ها آن را مجموعه «اقدامات ثبات‌زدای» سپاه پاسداران و گروه‌های تحت‌الحمایه‌اش می‌نامند.

تا بدین‌جا، اقدامات دولت جدید آمریکا به تلافی و واکنش به شلیک آزمایشی موشک بالستیک ایران در هفته گذشته و حمله حوثی‌های یمن به ناو جنگی پیشرفته سعودی در دریای سرخ محدود بوده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا جمعه گذشته تحریم‌هایی را علیه برخی افراد و شرکت‌هایی وضع کرد که ادعا شده در برنامه موشکی ایران مشارکت دارند. علاوه‌بر این، پنتاگون ناوشکن «یواس‌اس کل» را به سواحل یمن اعزام و احتمال هدف قرار دادن مقر حوثی‌ها را مطرح کرد.

باید گفت ترامپ هیچ نشانه‌ای از آنچه در سر دارد آشکار نکرده جز اینکه تاکید کرده که رویکردش با اوباما متفاوت خواهد بود. ترامپ روز جمعه در پستی توییتری نوشت: «ایران درحال بازی با آتش است، آن‌ها قدر مهربانی اوباما با خود را ندانستند ولی من مانند اوباما نیستم.» مقامات ایران تاکنون واکنش نسبتاً خاموشی نسبت به این چالش داشته‌اند. تنها وزیرخارجه ایران نیز در توییترش نوشت که ایران نسبت به این تهدیدات واشنگتن خاموش خواهد ماند: «ما هرگز آغازکننده جنگ نخواهیم بود.» کارشناسان مسائل سیاسی معتقدند ایران به‌خوبی این نکته را دریافته که مواجهه با دولت جدید آمریکا که در همین مدت کم هم به صفت غیرقابل پیش‌بینی بودن شهره شده، به نفع‌اش نیست.

 

با این همه، کسانی که با رفتار ایران در منطقه آشنایی دارند می‌گویند فکر نمی‌کنند این کشور به‌آسانی دست از دستاوردهای خود در منطقه بردارد. «موفق الربیعی» نماینده شیعه پارلمان عراق که سال‌ها برای نزدیک‌ساختن دیدگاه ایران و آمریکا در عراق تلاش کرده، در این‌باره می‌گوید: «ایرانیان هرگونه رویارویی را بی‌پاسخ نخواهند گذاشت.» وی می‌افزاید: «عراق، ایران و ایالات‌متحده به موازنه بسیار خوبی دست یافته‌اند و ترامپ نباید آن را خراب کند. وی باید با ظرافت فراوانی با این موضوع رفتار کند.» در عراق، جایی که مبارزه علیه داعش، ایالات‌متحده را به اتحاد تاکتیکی با ایران کشانده است، روابط خصمانه‌تر میان واشنگتن-تهران عواقب شدیدتری به‌دنبال خواهد داشت.

 

شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران عمیقاً در تمامی تلاش‌های عراق برای بازپس‌گیری قلمرو خود از داعش حضور دارند. حتی نیروهای آمریکایی در کنار این شبه‌نظامیان در عملیات آزادسازی موصل مشارکت دارند. همزمان هزاران مبارز شبه‌نظامی تحت حمایت ایران نیز از سمت غرب به سمت موصل در حرکت‌اند. یکی از این گروه‌ها در نزدیکی موصل گروه «کتائب حزب‌الله» است که «جعفر الحسینی» سخنگوی آن می‌گوید این گروه درصورت تلاش آمریکا برای درگیرشدن با ایران و کاستن از نفوذ آن در عراق، برای حمله به نیروهای آمریکایی لحظه‌ای درنگ نخواهد کرد.

 

وی می‌افزاید: «ما به آمریکا به‌عنوان دشمن نخست خود می‌نگریم، منشأ شیطان  روی زمین؛ منافع آمریکا در عراق در تیررس ماست. چنانچه دست از پا خطا کنند، منافع‌شان محو خواهد شد.» همچنین فرض چگونگی اقدام آمریکا برای کاستن از نفوذ ایران در سوریه نیز چندان آسان نیست. چراکه اکنون آمریکا و متحدانش در جنگ سوریه در حاشیه قرار گرفته و اهرم‌های خاصی نیز برای فشار در این زمینه ندارند. اگرچه روسیه آسمان سوریه و ترکیه رهبری گروه‌های شورشی در این کشور را در دست دارند، نبض اتفاقات میدانی در سوریه از حلب در شمال تا بلندی‌های جولان در جنوب در دست ایران است. با این‌همه «مصطفی علانی» مدیر مرکز پژوهش‌های خلیج[فارس] واقع در دوبی معتقد است ترامپ به آسانی قادر به مهار ایران و سرنگون‌ساختن بشار اسد رییس‌جمهور قانونی سوریه است.» ولی حتی آنهایی که در واشنگتن به ترامپ دل بسته‌اند نیز تا این حد مطمئن به‌نظر نمی‌رسند. مفسر الشرق‌الاوسط در همین‌زمینه می‌نویسد: «با آمدن ترامپ، نسیم تحول در منطقه وزیدن گرفته است.»

 

 

 منبع: صبح نو