ترمیم مدیریت بحران نیاز حیاتی کشور است

طی هفته‌های قبل اوضاع استان خوزستان بحرانی‌تر شد و به دلایل افزایش مشکلات و عدم مدیریت صحیح 11 شهر استان در خاموشی مطلق فرو رفت، در حالیکه اقدام مناسب و عاجلی انجام نشد.

قطع پی در پی برق منجر به قطع آب، مخابرات، شبکه موبایل و اینترنت، تعطیلی پمپ‌بنزین‌ها، از کار افتادن عابربانک‌ها و ده‌ها مشکل و معضل جدی دیگر منجر شد و زندگی را در خوزستان سخت کرد.

مردم خوزستان چشم انتظار اقدام ملی مسئولان

در این حالت مردم انتظار داشتند مسئولان بلندپایه دولتی که قطعاً در جریان کامل قرار گرفته بودند شاهد یک «اقدام ملی» باشند، این انتظار به حق مردم برای توجه ویژه دولت و شخص رییس‌جمهور نه تنها پاسخ مناسب نگرفت بلکه پالس‌های منفی و زننده‌ای نیز ارسال شد و آقای حسام الدین آشنا مشاور رییس جمهور توییت کرد "خوزستانی‌ها جنگ را تحمل کردند، ریزگرد را هم تحمل می‌کنند" که اگر نجابت مردم ایثارگر خوزستان به انقلاب اسلامی نبود، همین اظهار نظر می‌توانست زمینه یک بحران سیاسی و امنیتی را ایجاد کند که با سعه صدر و دوراندیشی مردم خوزستان خنثی شد.

البته این قطع و وصل شدن برق و آب هنوز هم در اهواز ادامه دارد و هر روز تعدادی از محلات مبتلای این موضوع می‌شوند، علمای درجه اول استان و نمایندگان مجلس، عامل اصلی این مشکلات را انتقال بیش از حد و غیرقانونی آب از سرشاخه‌های کارون می‌دانند که پدیده ریزگردها را تشدید کرده است.

چندی پیش آیت‌الله محسن حیدری امام جمعه موقت اهواز و عضو خبرگان رهبری در خطبه‌های نمازجمعه نسبت به این موضوع موضع جدی گرفته بود و دولت یازدهم را مسوول این امر دانسته بود، تا جایی که وی صراحتاً گفت: دولت تدبیر و امید در سال آینده منتظر رأی مردم خوزستان نباشد.

ادامه بحران آب و برق صبر مردم را لبریز کرده و مردم به نشانه اعتراض و برای رسیدگی به وضع نابسامانشان در مقابل استانداری تجمعاتی راه اندازی کرده‌اند که فرماندار اهواز و معاونان استاندار در بین آنان حضور یافته‌اند و شریعتی استاندار خوزستان نیز ضمن احترام به خواسته‌های مردم اعلام کرده که از طرق خبرگزاری‌ها و مطبوعات با آنها در ارتباط خواهد بود.

این بحران در استان خوزستان با قریب 5 میلیون نفر جمعیت و با شرایط بسیار حساس اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، توجه ویژه مسوولان و یک اقدام ملی را می‌طلبد، مسوولان دولتی باید به یاد داشته باشند که 80 درصد نفت ایران، بخش اعظم برق و آب آشامیدنی کشور، عمده محصولات کشاورزی اساسی نظیرگندم و غیره در این استان تولید می‌شود و مردم خوزستان مرزداران وفادار ایران اسلامی هستند به نظر نمی‌رسد با مدیریت پروازی و با بخشنامه‌های اداری بتوان بر این بحران غلبه کرد و یک مدیریت قوی میدانی خلائی است که هم اکنون به‌شدت احساس می‌شود .

از سویی به گفته کارشناسان مشکل ریزگردها در استان خوزستان با حداقل عزم و امکانات حل شدنی است در حالیکه چند سال است ظاهراً گوش شنوایی برای شنیدن مشکلات این خطه از کشور وجود ندارد و مسئولین بیش از عمل به فکر فرافکنی در این موضوع حساس اجتماعی هستند.

در حالی که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست منشأ بخش از این ریزگردها را عراق معرفی می‌کند برخی علل این بحران را فرامنطقه‌ای می‌دانند سازمان هواشناسی ایران نیز با توجه به گزارش داده‌های دیدبانی منطقه، منشأ گردوخاک را داخلی دانسته و خیزش گرد و خاک را در بخش‌های جنوبی استان خوزستان می‌داند و همانگونه که نقشه‌های تاوایی نشان می‌دهند، گردوخاک تولیدشده در سطح زمین، در حد واصل بین هستهٔ تاوایی مثبت و منفی جابجا می‌شود و این مطلب موید این است که منشأ گردوخاک نمی‌تواند از عراق باشد.

از سویی طرح‌ها و اقدامات دولت ایران در مهار ریزگردها چندان موفق نبوده است و سال ۱۳۹۲، ۱۸ نماینده استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی در اعتراض به کمبود بودجه برای مهار ریزگردها استعفا دادند.

همچنین توجه نکردن به رفع مشکلات ساختاری در مدیریت بحران کلان کشوری، نبود مطالعات لازم و ترسیم نقشه مخاطرات و تهدیدات در هر منطقه، استان، شهر و روستا، عامل خسارات اخیر در کشور بوده که فقدان متولی قدرتمند در این زمینه را کاملاً نشان می‌دهد.

ترمیم مدیریت بحران نیاز حیاتی کشور است

غلامرضا پورحیدری، رئیس انجمن علمی مدیریت بحران ایران با اشاره به وضعیت ریزگردها در استان خوزستان و مشکلات به وجود آمده می‌گوید: باید اذعان داشت که در سال‌های گذشته، پیشرفت قابل توجهی در حوزه مدیریت بحران در کشور نداشته‌ایم، و دلیل مهم آن عدم توجه به رفع مشکلات ساختاری در مدیریت بحران کلان کشوری است که بارها و به شکل‌های مختلف از سوی این انجمن مورد تأکید بوده است.

به گفته رئیس انجمن علمی مدیریت بحران ایران گرچه در یک دهه گذشته، تجهیزات امدادی در کشور قدری بهبود پیدا کرده است، اما به موازات آن، از تعهد کاری کاسته شده است که در مجموع شاهد پیشرفت میدانی در مدیریت حوادث نبوده‌ایم و تا این اشکالات ساختاری، بطور ریشه‌ای و با وضع قوانین مناسب برطرف نشود، این میزان کارایی موجود افزایش نخواهد یافت.

پورحیدری می‌گوید: برخورد با حوادث همچنان براساس رویه‌های کهنه یعنی مقابله نسبی با حوادث به وجود آمده صورت می‌گیرد و مدیریت ریسک به معنای تعبیه ساختارهای مدیریتی، انجام مطالعات لازم و ترسیم نقشه مخاطرات و تهدیدات در هر منطقه، استان، شهر و روستا، در کشور ما جایگاهی ندارد و بنابراین مرتباً با حوادث پیش‌بینی نشده، روبرو می‌شویم.

همچنین علی‌عسگر ظاهری عبدوند نماینده مجلس با اشاره به مشکل ریزگردها در خوزستان می‌گوید: انتظار بود دولت در کارهای مهمی مانند درختکاری، مالچ پاشی، حق‌آبه تالاب‌ها و رهاسازی آب ورود جدی و عملیاتی پیدا کند و گام‌های جدی برای حل این معضل بردارد.

به گفته این نماینده مجلس در بسیاری از موارد دولت بدون اذن محیط زیست پروژه‌های انتقال آب را انجام داده که خلاف قانون است، در دوره‌های مختلف همه نمایندگان مردم در مجلس از وضعیت خوزستان گلایه مند بودند وقتی مسئولان دولتی بدون حساب و کتاب مسائل زیست محیطی و حق آبه تالاب‌ها و همه چیز را نادیده می‌گیرند نتیجه می‌شود وضعیتی که پیش آمده است.

برای حل معضل گرد و غبار در خوزستان مسئولان به صورت جدی وارد شوند

ظاهری افزود: وزارت جهاد در حوزه نگهداری خاک هیچ کاری انجام نداده است، محیط زیست هم زیر مجموعه دولت است هر چند می‌توانستند شکایت کنند و جلوی برخی از پروژه‌ها را بگیرند اما این کار را انجام ندادند، حل معضل گرد و غبار در خوزستان نیازمند یک کار تیمی است نه اینکه به صورت صوری وقتی گرد و خاکی بلند شد همه مصاحبه کنند، انتظار این است که مسئولان به صورت جدی وارد کار شوند، انتظار این است که رئیس جمهور تشریف ببرد خوزستان و جلسه هیأت دولت را آنجا برگزار کنند و از نزدیک وضعیت زندگی مردم را ببیند.

وی ادامه می‌دهد: خوزستان بخشی از کشور است هیچ کس حق ندارد جز این فکر کند، اگرا ین مشکل حل نشود ایلام، لرستان، اصفهان و چهارمحال هم در آینده این مشکل را پیدا خواهند کرد من نمی‌دانم چرا آقای رئیس جمهور پای کار نمی‌آید و چرا 5 میلیون نفر انسان برایشان اهمیتی ندارد؟!

در آخر باید اذعان داشت؛ غفلت در مدیریت حوادث و بحران‌ خود عامل مهمی در ایجاد بحران‌های جدید در کشور خواهد شد و فقدان متولی توانمند و مقتدر در حوزه مدیریت بحران در کشور، سبب شده مخاطرات پیش‌بینی نشود.

در نتیجه اقدامات پیشگیرانه لازم نیز طراحی و اجرا نمی‌شود و آنچه در حال حاضر در جریان است اقدامات مقابله‌ای با آمادگی‌های پراکنده است که طبعاً تاثیر بسیار محدودی در کاهش خسارات ناشی از حوادث و بلایا خواهد داشت.