اهمیت وقف در توسعه کشور/راهکارهای ترویج فرهنگ وقف‏

به گزارش خبرگزاری بسیج از شاهرود، وقف از جمله موضوعاتی است که با وجود ظرفیت وسیع آن در مباحث اقتصادی، علمی، پژوهشی و اجتماعی کمتر مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است و جز اندکی در مورد فقهی در دیگر ابعاد آن تفحص نشده است.
وقف می‌تواند اثر کاربردی در جامعه داشته باشد، وقف در حیات و ممات جامعه اثر حائز اهمیتی را به‌دنبال دارد؛ چنانچه عایدات وقف در ابعاد معنوی، علمی و تحقیقاتی اندیشمندان تأثیرگذار بوده است.
وقف پشتوانه‌ای برای تحقق عدالت اجتماعی و بهترین و مؤثرترین وسیله تکامل اجتماعی است؛ چراکه فرد مقداری از دارایی خویش را از اموالش خارج می‌کند و به مالک حقیقی آن برمی‌گرداند تا مورد استفاده عموم قرار گیرد.
آنچه مسلم است به واسطه وقف، سرمایه انسانی ارتقاء می‌یابد، وقف با کارکرد‌های مختلف که حتی به اقتضای زمان باتوجه به نیاز روز در جامعه رو به افزایش می‌باشد، تولید سرمایه انسانی  نیزمی کند. مثلا تولید دانش، خلاقیت، شایستگی، توانایی، ارتقاء ظرفیت‌های تولیدی، بهبود ظرفیت‌های تولیدی، سلامت، کار و کارایی، ایجاد انگیزه، نوآوری، بازدهی منابع انسانی؛ افزایش باز دهی منابع انسانی، سود متقابل؛ مشارکت مردم برای کسب سود متقابل ازجمله مفاهیم کلیدی سرمایه انسانی محسوب می‌شوند). منظور از سرمایه انسانی، تحریک و تشویق کردن بدنه جامعه به سوی امری  عمومی و عام المنفعه است. انسان از بدو خلقت خویش تمامی سرمایه‌های انسانی را به ودیعه گرفته است و وقف در حقیقت راهی است برای بروز انواع مختلفی از سرمایه‌های وجودی بشر که این سرمایه‌ها بهترین راه کار برای ایجاد یک فعالیت اقتصادی سالم و پویا می‌باشند که دستور اسلام نیز به این گونه اقتصاد می‌باشد. سرمایه اجتماعی نیز به گونه‌ای در زمره سرمایه‌های انسانی محسوب می‌گردد، از کارکرد‌های اجتماعی وقف نوعی سرمایه اجتماعی تولید می‌شود؛ مشارکت و همکاری، خدمات رسانی، گسترش عدالت، گسترش امنیت، ایجادکنش اجتماعی به واسطه کنش فردی، توسعه اقتصاد بدون وابستگی به عنوان مثال اقتصاد وابسته به نفت در جامعه ایران و ایجاداقتصاد پویا، بخش مهمی از سرمایه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند که خود از کارکرد‌های اجتماعی وقف می‌باشند، غیر از نیروی انسانی موجود در جامعه می‌توان از سرمایه فرهنگی نهفته در جامعه نیز سخن راند که از ثمرات  و نتایج  فرهنگی وقف است، البته به آن می‌توان سرمایه اجتماعی را نیز افزود. سرمایه اجتماعی به معنای بسط و گسترش روحیه گذشت، گذشت، تعاون، ایثار –تعمیق باور‌های مذهبی و معنوی افراد و جامعه – تکامل روحی و معنوی واقفین – مبارزه با خود محوری و خود مداری –گسترش وفاق اجتماعی –کمک به برقراری عدالت اجتماعی –گسترش امنیت اجتماعی – ایجاد  ذخیره سرمایه انسانی و اجتماعی –گسترش اخلاق فردی و اجتماعی، احسان در رفتار با دیگران و همبستگی اجتماعی، رشد معنوی و درونی، داشتن دیدگاه اجتماعی و مسولیت الهی، رشد فرهنگ توزیع درآمد‌ها است.
وقف نوعی همدردی و همدلی با قشر ضعیف جامعه است و به طور غیرمستقیم سبب ایجاد عدالت در جامعه می‌شود.
با توجه به اینکه امکان استفاده از موقوفات برای همه اعصارفراهم است لذا در شرایطی که شاهد مبارزه و رزم دشمنان در عرصه اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران هستیم دارایی و امکانات واقفان حقیقی و حقوقی باید در مسیر مبارزه اقتصادی با دشمن قرار گیرد. خروجی وقف همان اقتصاد مقاومتی است، چونکه بخش مهمی از دارایی‌های افراد جامعه را در اختیار عموم جامعه قرار می‌دهیم که امروز از آن تعبیر بخش خصوصی می‌کنند البته با یک سازوکار بهتر، دینی، اخلاقی و بدون منت.
برای شکوفایی وقف در جامعه باید فرهنگ وقف را ترویج کرد. برای این منظور، تنها یک نهاد یا ارگان مسؤول نیست بلکه همه‏‌ی دستگاه‏های تبلیغی و اجرایی کشور موظف‏ اند تا در جهت اعتلای فرهنگ وقف در جامعه با یکدیگر همکاری کرده و زمینه‏های شکوفایی آن را فراهم آورند. هر چند عمل به وقف از سوی مردم مهمترین راه گسترش فرهنگ وقف است، اما باید توجه داشت که مردم نیازمند راهنمایی و آموزش‏های دینی عملی در این زمینه هستند. از این‏رو مسؤولان کشور به ویژه دست اندرکاران امور مذهبی و فرهنگی می‏توانند با یک برنامه ‏ریزی صحیح و سیاست اصولی در جهت‏ دهی افکار عمومی به سمت فرهنگ وقف مؤثر باشند.
*رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان شاهرود