اتاق عمل یا اتاق زایمان؟

به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج،  اکثر پزشکان ایرانی معتقدند که آمار زایمان سزارین در کشور ما بسیار بالاست. در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای کمرنگ کردن این روش جایگزین زایمان برای تولد نوزاد صورت گرفته است. گرچه هنوز هم آمار زایمان سزارین بالاتر است اما به جز تازه مادرها، گاهی مادرانی که فرزند اول خود را به روش سزارین به دنیا آورده‌اند تمایل دارند تا فرزندان بعدی را به روش طبیعی زایمان کنند. اما کلیشه‌ای قدیمی و تقریبا جا افتاده بین زنان هست که می‌گوید هرکس بار اول زایمان سزارین انجام داد مجبور است باقی بچه‌های خود را با هم با همین روش به دنیا بیاورد.

اگرچه زایمان اول به روش سزارین، زایمان به روش طبیعی را برای دفعات بعد سخت می‌کند اما مادرهای خوش‌شانس در صورت داشتن چند شاخصه می‌توانند روش طبیعی و کم خطرتر تولد نوزاد را تجربه کنند.

در این گزارش دکتر نرگس توکلی، جراح و متخصص زنان و زایمان که دوره تکمیلی «بارداری پرخطر» از کشور آلمان دارد؛ از شاخصه‌هایی می‌گوید که باعث می‌شود زایمان دوم یک مادر سزارینی به جای اتاق عمل در اتاق زایمان اتفاق بیفتد

در انتخاب روش زایمان افراط و تفریط کرده‌ایم

باید بپذیریم و اذعان کنیم که نرخ انجام زایمان سزارین در کشور ما بسیار بالاست. حتی با مشوق‌های چندسال اخیر برای زایمان طبیعی و تبلیغی که در این زمینه شده باز هم نرخ سزارین بالایی نسبت به باقی کشورها داریم.

نه اینکه در کشورهای دیگر زایمان سزارین انجام نشود. ولی اول اینکه فرهنگ آن‌ها پذیرفته که بهترین و اولین روش برای تولد یک نوزاد زایمان به روش طبیعی است و دوم هم اینکه هزینه عمل سزارین به قدری بالاست که همه اقشار توانایی پرداخت آن را ندارند. در واقع درخواست مادر برای زایمان سزارین شامل هیچ بیمه‌ای نمی‌شود و تمام هزینه آن باید از جیب پرداخت بشود. مثلا در آلمان انجام یک زایمان سزارین به درخواست مادر به پول ما حدود ۱۵۰ملیون تومان هزینه دارد. در بعضی کشورها سزارین بعدی هم شامل بیمه نمی‌شود.

از آن طرف ما در کشور خودمان درباره روش زایمان افراط و تفریط کردیم. زمانی آنقدر دایره انتخاب را باز گذاشتیم که بسیاری از مادران بدون هیچ دلیل پزشکی از ابتدا زایمان سزارین را انتخاب کردند. یعنی یک روش جایگزین، به روش اصلی تبدیل شد. در حالی که زایمان سزارین یک جایگزین برای مواقع اضطراری است و زمانی که مادر یا کودک قادر نیستند زایمان را به صورت طبیعی انجام بدهند. حالا و در سال‌های اخیر باز از آن طرف بام افتاده‌ایم و برای اینکه نرخ عمل جراحی سزارین را پایین بیاوریم، زایمان‌های طبیعی را با هر روش و با هر خطری انجام می‌دهیم.

زایمان «وی بک»

طبق کتاب و مباحث علمی می‌شود یک سال و نیم و در برخی منابع تا سه سال بعد از زایمان سزارین، زایمان طبیعی انجام داد. در اصطلاح پزشکی به زایمان طبیعی بعد از زایمان سزارین، زایمان «وی بک» می‌گویند.

واقعیت این است که زایمان «وی بک» کمی سخت است و به همین خاطر بسیاری از پزشکان زنان و زایمان زیر بار انجام آن نمی‌روند. در واقع کسی که یک بار زایمان سزارین را بدون دلیل پزشکی موجه انتخاب کرده است، تا حد زیادی راه را برای زایمان طبیعی خود در سال‌های آتی دشوار کرده است. البته اینکه بگوییم نمی‌شود درست نیست و اگر مادر چند شاخصه داشته باشد می‌تواند زایمان «وی بک» موفقی هم داشته باشد.

سابقه پزشکی و شرح عمل مهم است

اولین کار برای اینکه ببینیم مادری توانایی زایمان «وی بک» دارد یا نه این است که بپرسیم و بدانیم برای چه زایمان اول را به روش سزارین انجام داده است.گاهی مشکلات پزشکی دخیل است که اگر رفع نشده باشد هنوز هم نمی‌شود زایمان طبیعی انجام داد.

در واقع هر مادری بخواهد «وی بک» انجام بدهد؛ حتی اگر بیست سال از زایمان سزارینش گذشته باشد باید سابقه پزشکی و پرونده پزشکی‌اش در دسترس باشد. چون اولین چیزی که باید بدانیم این است که برش سزارین به چه روشی انجام شده است. برش عمودی امکان انجام «وی بک» ندارد. منظور از این برش هم برشی است که روی رحم ایجاد شده نه برش روی پوست که قابل رویت است. برای همین هم می‌گوییم که باید پرونده پزشکی و شرح عمل مادر موجود باشد تا بدانیم برش سزارین به چه روشی انجام شده است. برش عمودی رحم و برشی که در ناحیه پایین رحم ایجاد می‌شود بهترین برشی است که اجازه می‌دهد یک زایمان طبیعی بعد از سزارین اتفاق بیفتد.

یک شاخصه دیگر این است که رحم فقط یک بار برش خورده باشد. مادری با دو زایمان سزارین که رحم او دوبار باز شده است امکان انجام زایمان طبیعی ندارد.

سختی‌های انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین

مادری که زایمان سزارین انجام داده و عوارض آن را دیده است اگر بخواهد زایمان طبیعی انجام بدهد باید اکثر مسیر بارداری خود را صبر کند تا شرایط نشان بدهد که آیا می‌تواند این کار را انجام بدهد یا نه. درواقع انجام زایمان طبیعی بعد از عمل سزارین، دیگر فقط در حوزه انتخاب فرد نیست و عوامل متعددی در آن دخیل است. مثلا وزن بچه نباید زیاد بالا برود و یا مادر نباید دچار دیابت یا فشارخون بارداری بشود. حتی اگر در سونوگرافی‌های اولیه مشخص بشود که جفت روی محل زخم سزارین قبلی تشکیل شده است باز هم امکان زایمان طبیعی وجود ندارد.

در واقع ما نمی‌توانیم به هیچ مادر سزارینی قول بدهیم که این بار حتما به صورت طبیعی زایمان خواهی کرد. از آن طرف پزشک امکان هیچ مداخله‌ای در فرآیند بارداری این دسته از مادرها ندارد. منظور از مداخله این است که مثلا اگر فرآیند زایمان طولانی شد نمی‌توانیم به مادر آمپول فشار بزنیم تا القای زایمان زودتر صورت بگیرد.

عوارض سزارین قابل رویت نیست ولی خطرناک‌تر است

اما با همه این موارد اینکه بعضی از پزشکان قبول می‌کنند که عمل «وی بک» انجام بدهند به خاطر این است که زایمان سزارین عوارض دارد. ما نباید به مادر دروغ بگوییم. عمل سزارین بهترین عمل جایگزینی دنیاست. به همین خاطر هم خیلی‌ها می‌گویند که ما سزارین شدیم و هیچ مشکلی نداریم اما همه این افراد چه بخواهند و چه نخواهند به جای یک فرآیند طبیعی و فرآیندی طبق ذات خلقت، یک عمل جراحی انجام داده‌اند و هیج عمل جراحی بدون عوارض نیست.

ممکن است بگویید زایمان طبیعی هم عوارض دارد. بله دارد. اما عوارض سزارین از آن بسیار بیشتر است. در واقع عوارض زایمان طبیعی ممکن است بیشتر حس بشود اما عوارض عمل سزارین چون در داخل بدن اتفاق می‌افتد کمتر حس می‌شود و به همین خاطر مادر فکر می‌کند هیچ عارضه‌ای برایش اتفاق نیفتاده است.

از آن طرف پزشک که با انبوه مادران سرو کار دارد و یا سیاست‌گذار کشور که باید برای همه ارکان حوزه زنان و زایمان سیاست‌گذاری کند نمی‌تواند نگاه جزئی به ماجرا داشته باشد.کسی که نگاه کلان دارد عوارض دو مدل زایمان را نسبت به هم می‌سنجد و در نگاه کلان عوارض زایمان طبیعی کمتر است. پزشک باید بگوید اگر تعداد زیادی از مادران بعد از زایمان طبیعی دچار بیماری‌های زنانه قابل کنترل بشوند بهتر از این است که یک نفر به خاطر عفونت رحم ناشی از عمل سزارین مجبور به خارج کردن رحمش بشود. من همیشه به مادرهایی که به من مراجعه می‌کنند می‌گویم شیوع و تعداد عوارض عمل سزارین کمتر است اما در صورت وقوع شدت و بزرگی بیشتری دارند. به همین خاطر هم پذیرفتن سزارین در واقع پذیرفتن ریسک ابتلا به یک عارضه بزرگ است.

طنین یاس