انتشار چهاردهمین شماره نشریه تحلیلی بصائر
به گزارش روابط عمومی سازمان بسیج اساتید کشور، چهاردهمین شماره نشریه تحلیلی بصائر ویژه اساتید شبکه ملی قدرت نرم و به همت معاونت بررسی و تحلیل سازمان بسیج اساتید کشور هفته سوم اردیبهشت منتشر شد.
گفتنی است؛ نشریه تحلیلی بصائر ویژه مسئولان و سخنرانانی است که به نحوی در امر مهم بصیرت افزایی مشارکت میکنند.
در بخشی از نوشتار این نشریه تحلیلی چنین آمده است:
۳. موانع جهش تولید
موانع جهش تولید را میتوان به دو دسته‌ی فرهنگی و اقتصادی – سیاسی تقسیم کرد که در اینجا به منظور رعایت اختصار از بیان موانع فرهنگی خودداری میشود.
مهمترین موانع اقتصادی – سیاسی جهش تولید عبارت‌اند از:
۱-۳. اقتصاد نفتی: رفاه حداقلی در جامعه ایجاد شده و حتی در مواقعی به «بیماری هلندی» دامن زده شده که پیامد آن، ایجاد شرایط رفاه نسبی است،
۳-۲. اقتصاد دولتی:
۳-۳. جولان رقبای تولید: تولید در کشور با رقبای قدرتمندی دست و پنجه نرم میکند که جهش آن را به ستیز کشانده‌اند. مهمترین این رقبا عبارت‌اند از:
۱-۳-۳. واردات بی‌رویه: آفت واردات به کشور این است که این واردات، مکمل تولید داخلی برای رفع نیازهای بازار نیست، بلکه رقیب تولید داخلی است. درواقع، واردات به ایران هم هوشمند نیست، هم از الگوی خاصی پیروی نمی‌کند و هم به میزان زیادی، از طریق راه‌های غیرقانونی چون مافیا و قاچاق وارد کشور میشود. قابل‌ذکر است که کالاهای مصرفی در یازده ماهه اول سال ۱۳۹۷ حدود ۱۶ درصد از کل حجم واردات کشور را به خود اختصاص داده است؛ رقمی که با حجم واردات کالاهای سرمایه‌ای برابری میکند.
۲-۳-۳. فساد: آمار میزان فساد و شاخص ادراک فساد در ایران که هر ساله از سوی سازمان مردم‌نهاد «شفافیت بینالملل» اعلام میشود، نمره و وضعیت مناسبی ندارد. ایران در گزارش سال ۹۸ سازمان شفافیت بینالملل در مورد شاخص ادراک فساد، در رتبه ۱۴۶ جهان(در میان ۱۷۶ کشور) قرار گرفته است. ایران در سال‌های اخیر هرگز نتوانسته است رتبه‌ای بهتر از ۱۲۰ در شاخص مذکور کسب کند.
۳-۳-۳. نظام بانکی:
در یک نگاه کلی، از بنگاه‌داری بانک‌ها، نرخ بالای سود بانکی، نرخ بالای بهره‌ی بانکی و حتی دادن بهره به سپرده‌های کوتاه‌مدت، فعالیت بانک‌ها در بازارهای غیرمولد، دولتی بودن بانک‌ها و در نتیجه، تأثیرپذیری نظام بانکی از اقتصاد دولتی و تصمیمات سیاسی، گرایش بانک‌ها به سمت بنگاه‌های بزرگ و شرکت‌های با توان مالی بالا؛ به طوری که طبق آمار سال ۹۵، ۵۰ درصد سرمایه بانک‌ها در اختیار دو درصد سپرده‌گذاران بانکی قرار دارد و در نقطه‌ی مقابل این، عدم‌حمایت جدی از بنگاه‌های کوچک و متوسط، خصوصی‌سازی ابتر بانک‌ها و رشد بانک‌های خصوصی؛ بانک‌هایی که متعلق به سرمایه‌دارانی‌اند که در راستای اهداف شخصی و نه منافع کشور برای جذب مشتری و اعطای تسهیلات بیشتر تلاش میکنند، بی‌ثباتی نظام بانکی و سیاست‌های آن که مانعی عمده برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است، حمایت نکردن جدی از کارآفرینی و ایده‌های نو با تأکید بر نظام وثیقه‌محوری و... به عنوان عمده‌ترین مشکلات نظام بانکی که مانع تولید است، اشاره کرده‌اند.
براین اساس، نظام بانکی کشور نه تنها در جهت حمایت از تولید قرار ندارد، بلکه در عمل خود مانعی جدی برای تولید است.
۴-۳-۳. قاچاق: آمارهای ۱۲ تا ۲۰ میلیارد دلاری قاچاق در کشور گویای میزان خسارت این پدیده بر حیات تولید در کشور است.
۴-۳. صعوبت فضای کسب و کار: در آخرین گزارش بانک جهانی در خصوص شاخص فضای کسب و کار در سال ۲۰۱۹، در میان ۱۹۰ کشور جهان، رتبه‌ی ایران ۱۲۷ می‌باشد.
نمره بالای ایران در این شاخص نشان می‌دهد که راه‌اندازی، سودآوری و استمرار کسب و کارها در ایران با مشکل جدی مواجه است. در نتیجه‌ی این وضعیت، تولید و کالای ایرانی در قدم نخست خود با چالش‌های جدی مواجه است. مسلم است در این وضعیت که تولیدکننده و سرمایه‌گذار ایرانی و حتی خارجی با موانع زیادی مواجه است، میل به تولید کاسته خواهد شد و در نتیجه، تولید با جهش مواجه نخواهد شد.
۵-۳. جهت‌گیری‌های اقتصادی برون‌نگر: زیرا حاکمیت این جهت‌گیری‌ها بر اقتصاد کشور، سبب غفلت از عوامل و منابع تولید در داخل کشور میشود.
۶-۳. یکجانبه‌گرایی غرب‌محور: این مورد که به نوعی تجلی برون‌گرایی در مدیریت اقتصاد کشور است، بدین معناست که همواره در تعاملات اقتصادی با دنیا، بیش از آنکه درصدد تعامل با مجموعه‌ی کشورهای دنیا باشیم، تلاش شده تا تعاملات اقتصادی بیشتر معطوف به کشورهای غربی باشد. حال آنکه کشورهای شرقی و بویژه همسایگان نیز از پتانسیل‌های اقتصادی بی‌نظیری برخوردارند که تعامل گسترده با آنان، برای جهش تولید داخلی بیشتر اهمیت دارد.
۴. میانبُرهای جهش تولید
یعنی فرصتها و امکاناتی که به صورت بالقوه و بالفعل در کشور وجود دارد و بهرهبرداری از آنها یا بهینهسازی بهرهبرداری از آنها میتواند در تحقق شعار جهش تولید موثر باشد.
این موارد را میتوان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد.
۱-۴. میانبرهای داخلی
۱-۱-۴. دارا بودن عوامل و منابع تولید: منابع یا عوامل تولید عبارت‌اند از: منابع طبیعی، منابع انسانی،سرمایه مادی، دانش و فناوری
۲-۱-۴. موقعیت ویژه‌ی ژئوپلیتیکی ایران به آبهای آزاد بینالمللی دسترسی دارد، کنترل تنگه هرمز، با حدود ۱۵ کشور همسایه است، از عمق استراتژیک مطلوبی در داخل و در سطح منطقه برخوردار است، تنوع آب‌وهوایی و اقلیمی در ایران و هم‌زیستی اقلیم‌های گرم و خشک، کوهستانی و مرطوب در ایران . ظرفیت تنوع در تولید انواع محصولات باغی و کشاورزی، گردشگری و... داده است. با هشت کشور مرزهای زمینی مشترک و با هفت کشور دیگر به واسطه مرزهای دریایی همسایه محسوب میشود که به واسطهی این موقعیت، میتواند با بازار ۶۵۰ میلیونی مجموع این کشورها تماس برقرار کند.
مثال دقیقتر در این زمینه، کشور عراق است که روزانه حدود ۲۰۰۰ کامیون کالا از ایران خریداری میکند که رقم آن در سال در حدود ۲۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. حال اگر همین میزان ارتباط با دیگر کشورها برقرار شود، جهش تولید به معنای واقعی کلمه در داخل محقق خواهد شد.
۳-۱-۴. بازار مصرف گسترده: بازار مصرف ۸۰ میلیونی کشور ظرفیت بالقوه و مناسبی برای تقویت و جهش تولید داخلی است. که چنانچه کالاهای باکیفیت و فاخر به آن عرضه شود، با مشکل عدم‌تقاضای مؤثر مواجه نخواهد شد.
مسلم است که «هوشمندسازی واردات» پیشنیاز و مهمترین الزامی است که در ارتباط با بحث حاضر باید به آن توجه شود؛ که دارای سه رکن است: یکی ممنوعیت واردات کالاهایی است که مشابه داخلی دارند و دیگری، به جای تمرکز بر واردات کالاهای مصرفی، باید تلاش شود که کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای به کشور وارد شود. نکته‌ی سوم همانا جلوگیری از واردات کالاهای غیرضروری است.
۴-۱-۴. مزیت نسبی در تولید برخی کالاها: یکی از ظرفیتهای بالقوه‌ی ایران در اقتصاد جهانی، دارا بودن مزیت نسبی در تولید برخی کالاها است، به گونه‌ای که ایران در حدود ۴۰ قلم کالا به نسبت سایر کشورهای جهان، از مزیت نسبی برخوردار است.
قابل‌ذکر است که بیشتر مزیت‌های صادراتی ایران مربوط به محصولات معدنی و صنایع معدنی نظیر سیمان، محصولات پتروشیمی، فراورده‌های نفتی، مواد اولیه و محصولات کشاورزی است. به عنوان مثال، فقط زعفران ایرانی با اختصاص بیش از ۹۵ درصد تولید زعفران جهان به خود، به ۴۵ کشور جهان صادر میشود.
۵-۱-۴. بازار سرمایه: بازار بورس اکنون ابزار راهبردی مناسبی برای کاستن از دامنهی بازارهای موازی تولید مانند دلالی، سفتهبازی، بازارهای ارز و طلا و... است. به طور خلاصه، بازار بورس اکنون ظرفیت مناسبی است که به واسطهی آن میتوان نقدینگی موجود در جامعه را به سمت تولید هدایت کرد. به نظر میرسد امسال دولت اهمیت این مهم را دریافته است.
۶-۱-۴. استفاده از ظرفیتهای دانش‌بنیان:
۲-۴. امکانات خارجی
۱-۲-۴. نفوذ منطقه‌ای: این نفوذ میتواند بستر مناسبی برای خنثی‌سازی تحریمهای ضدایرانی باشد؛
۲-۲-۴. دایره‌ی وسیع فرهنگی و تمدنی:
۳-۲-۴. امکان برقراری ارتباط گسترده با کشورهای کمتر توسعه‌یافته: مثل افغانستان
۴-۲-۴. ایرانیان خارج از کشور:
به گفته‌ی رئیس مرکز ایرانیان خارج از کشور، سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور بالغ بر ۲۵ هزار میلیارد دلار است و در میان جمعیت بالای پنج میلیون نفری ایرانیان خارج از کشور، بیش از ۳۷۰ هزار نفر پروفسور، نخبه و کارشناس ایرانی در خارج از کشور وجود دارد. به طور طبیعی، حجم بسیار بالای سرمایه‌های این هم‌وطنان، در صورت انتقال به داخل کشور، ظرفیت مناسبی برای جذب و تقویت سرمایه‌گذاری خارجی و رشد تشکیل سرمایه ثابت در کشور است. این هم‌وطنان همچنین در انتقال فناوری، علوم پیشرفته و پایه و فعالیت‌های پژوهشی، باتوجه به توانایی‌هایی که در دانشگاه‌ها و مراکز علمی مهم و معتبر دنیا دارند، می‌توانند مؤثر باشند و به تبع آن، در کلیت جهش تولید کشورمان تاثیر مثبت داشته باشند.
۵-۲-۴. اقدام برای کاهش وابستگی به دلار: یکی از مهمترین موانع جهش تولید در کشور، تحریمهای خارجی، بویژه در حوزه مالی است. تحریم دسترسی به سیستم معاملات دلاری(که قبلاً از طریق کشور ثالث(سوئیس) انجام می‌شد و به Uturn مشهور بود)، تحریم ابزارهای نقل و انتقال پولی مانند سوئیفت و ال سی از مهمترین و زیربناییترین تحریم‌بصائر 14های مالی است که موانع مهمی برای صادرات و واردات و در کل، حیات اقتصادی کشور هستند.
واقعیت آن است که رهایی کامل از این وضعیت دشوار است، اما با دیپلماسی قوی و اقتصادمحور میتوان به کاهش اثرات سوء تحریمهای مالی و بانکی اقدام کرد. انجام معامله با ارزهای ملی، استفاده از ارزهای دیجیتال، انجام معاملات پایاپای، انعقاد پیمانهای دوجانبه پولی و... از مهمترین شیوههایی است که در اقتصاد بینالملل به عنوان شیوههایی برای کاهش وابستگی به دلار از آنها استفاده میشود و کشورهایی مانند چین امروزه به طور وسیعی از آنها استفاده میکنند و باید از ظرفیتهای چین و حتی کشورهایی مانند روسیه در این حوزه بخوبی استفاده کرد.
انتهای پیام/
