به گزارش سرویس بسیج مهندسین صنعت خبرگزاری بسیج، ایران دارای ۱۴۵۸ کیلومتر خط مرزی با همسایه غربی خود می‌باشد که طولانی‌ترین مرز آبی-خاکی بین ۱۵ کشور همسایه است. در میان همسایگان ایران، تحولات عراق بیشترین تاثیر را بر ایران داشته است. این تحولات نه فقط مربوط به جمهوری اسلامی ایران و قرن حاضر که سلسله‌های حکومت‌گر در ایران و قرون را شامل می‌شود. با وجود قومیت و زبان متفاوت دو کشور اما اشتراکات تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، سیاسی و مذهبی سرنوشت مردم و حتی حکومت‌های دو کشور را در اعصار مختلف به هم گره زده است.
دولت‌های پس از صدام تلاش کرده‌اند به طرق مختلف زنجیره‌های ارتباطی بین دو کشور را گسترده سازند و یکی از زنجیره‌های مهم دو کشور عمق بخشیدن به پیونده‌های اقتصادی و تجاری مابین عراق و ایران است. کشور عراق با دارا بودن منابع عظیم انرژی از یک سو و در اختیار داشتن بازاری بزرگ و متنوع از سوی دیگر، از جایگاه ویژه‌ای در معادلات اقتصادی منطقه برخوردار است. ولی ارتقای مشارکت و تعاملات اقتصادی این کشور مسلمان با ایران در سال‌های اخیر توانست بیش از گذشته، پتانسیل اقتصادی عراق را نشان دهد. مطابق آمار منتشر شده در سال۸۷ ایران به عراق تنها ۵میلیارد دلار صادرات داشت ولی در سال۹۸ ایران میزان صاردت خود را به ۹میلیارد دلار رسانده است.
ارتقای تبادلات اقتصادی و رشد تجارت تهران – بغداد ملزومات و ضرورت‌هایی را نیازمند است که برطرف‌سازی آن‌ها موجبات توسعه‌ی همکاری اقتصادی دو کشور را مهیا می‌سازد. یکی از مسائل اصلی در حوزه‌ی مؤلفه‌ی اقتصادی به زیربناهای کارآمد و ظرفیت‌های آن‌ها برمی‌گردد.
بدون شک در تعمیق پیوند بین کشورها “راه‌ها” نقش اساسی بازی می‌کنند؛ در این زمینه هردو کشور به یک‌نسبت از ضعف شبکه‌ی ارتباطات زمینی و به خصوص شبکه‌ی راه‌آهن در منطقه‌ی مجاور همدیگر رنج می‌برند. به‌طور مثال، دو خط ریلی برای اتصال ایران به عراق و بلعکس وجود دارد؛ یکی خط راه‌آهن غرب “مرز خسروی-خانقین” و اتصال به شبکه‌ی ریلی عراق، ۲۶۰ کیلومتر دیگر پیش روی خود دارد. محور دوم که در جنوب غربی کشور واقع شده است، محور “شلمچه ـ بصره” نام دارد؛ این محور که شاخه‌ی غربی محور ریلی جنوب است، از اهواز به سمت مرز شلمچه منشعب شده است، برای اتصال این محور به استان بصره در خاک عراق، تنها نیاز به احداث یک پل بر روی اروند (مرز مشترک) و ۳۲ کیلومتر خط آهن در خاک عراق است ولی متاسفانه تا زمان حال اقدامی مؤثر برای بهره‌بردای از این دو پرژوه صورت نگرفته است.
شاید دور از واقعیت نباشد اگر نتیجه‌ی یاد شده را برای فعالیت‌های اقتصادی هم یکسان گرفت. یکی از بخش‌های بسیار مهم و در عین‌حال تاثیرگذار در زمینه‌ی پیوند این استراتژی “گمرکات” و “بازارچه‌های مرزی” هستند که هنوز از تنگناهای اساسی رنج می‌برند.
از دیگر ضرورت‌ها برای ایجاد پیچدگی اقتصادی و تجاری ایران و عراق ارسال خدمات فنی مهندسی است که یکی از بهترین شیوه‌های بازسازی عراق می‌باشد. «غیرملموس بودن صادرات خدمات در مقایسه با صادرات کالا»، «طولانی‌شدن اجرای طرح‌ها» و «افزایش دوره‌ی بازگشت پول» از ویژگی‌های منحصر به‌فرد این شیوه می‌باشد. این در حالی است که طبق آخرین آمار منتشرشده از سوی سازمان توسعه‌ی تجارت ایران، ارزش صادرات خدمات فنی و مهندسی کشور در ۱۰ماهه ابتدایی سال۹۷ در مقایسه با همین دوره‌ی زمانی در سال۹۶، با کاهشی ۳۰درصدی مواجه بوده است.
توسعه‌ی روابط عراق و ایران بر پایه‌ی تمایل دوطرف جهت گسترش آن استوار بوده است. تقریباً تمامی نخست‌‌وزیران عراق از زمان سقوط رژیم صدام‌حسین تا به امروز حداقل یک‌بار به ایران سفر کرده و بر اهمیت توسعه‌ی این روابط تاکید کرده‌اند. حال مهم است مسئولین جمهوری اسلامی ایران با اهمیت ویژه‌ای به گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی با عراق بپردازند.
پتانسیل صادرات کالای ایران به کشور عراق بیش از ۹ملیارد است و ظرفیت رسیدن به ۲۰میلیارد دلار درسال را داراست، اما ارتقای تجاری و گسترش پیوندهای استراتژیک دو کشور نیازمند توجه و اهمیت بیشتر دولت ایران به موضوع دیپلماسی اقتصادی می‌باشد.
***محمد میرشکاری
دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه علامه طباطبایی تهران
تحلیلگر سیاسی و عضو گروه سایبری بسیج مهندسین صنعتی استان بوشهر
انتهای پیام/
