به گزارش خبرگزاری بسیج ، اهمیت بخش مسکن در زندگی و معیشت مردم بر هیچ‌کس پوشیده نیست، اما قیمت این کالای بسیار ضروری براساس آمارهای بانک مرکزی، در دولت دوازدهم، از هر متر مربع 4.5 میلیون تومان در خرداد 96 به 24.2 میلیون تومان در شهریور 99 (به طور متوسط در شهر تهران) رسید، یعنی در کمتر از چهار سال، متوسط قیمت خانه در تهران بیش از 5.3 برابر شد. از طرف دیگر؛ اوضاع برای اجاره‌نشینان هم به همین شکل بود؛ براساس آمارهای مرکز آمار، متوسط افزايش اجاره‌بها براي خانوارهايي كه تمديد قرارداد داشتند، در بهار 97 حدود 20 درصد بود که تا تابستان 99 این رقم به 41.2 درصد افزایش یافت! یعنی افزایش اجاره‌بها در این بازه زمانی، بیش از دو برابر شد.
افزایش چشمگیر قیمت مسکن در 3.5 سال اخیر و رشد ناگهانی اجاره‌بها در 2.5 سال گذشته، در شرایطی که گرانی‌ها و تورم‌های پی‌درپی در این مدت معیشت مردم را تحت‌الشعاع قرار داده بود، فشارهای اقتصادی به معیشت مردم را بیشتر کرد؛ بنابراین، این سؤال در حال حاضر اهمیت بسیار زیادی دارد که چرا بازار مسکن به چنین روزهایی افتاده است؟ پاسخ به این سؤال که چیزی جز «کاهش محسوس ساخت و سازها» و «کمبود عرضه مسکن» در بازار نمی‌باشد، بارها و بارها توسط کارشناسان و رسانه‌های دلسوز داده شده اما علی‌رغم این تلاش‌ها، اتفاق خاصی در حوزه ساخت و ساز مسکن نیفتاد. این در حالی است که ساخت مسکن علاوه ‌بر مباحث معیشتی، به رونق بسیاری از صنایع منجر می‌شود.
مسکن مهر
 تحریم‌های قبلی را شکست داد
در این زمینه، افشین پروین‌پور، کارشناس مسکن در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: مسئله‌ای که حوزه مسکن را از سایر بخش‌های پیشران متمایز می‌کند، وجود تمامی حلقه‌های و کالاهای مورد نیاز ساخت در داخل است. در حقیقت به منظور ساخت یک واحد مسکونی تمامی نیاز شما نظیر، شن و ماسه، سیمان، فولاد، مصالح ساختمانی و غیره در داخل وجود دارد.
وی با بیان این نکته که تامین مواد اولیه سایر صنایع در شرایط فعلی نیازمند واردات است، گفت: شرایط فعلی کشور و تحریم‌های ظالمانه منجر به توقف صنایع پیشران می‌شود و تنها بخش مسکن است که می‌تواند در شرایط تحریمی نیز به پیش برود. در دولت‌های نهم و دهم، زمانی که تحریم‌های هوشمند علیه کشورمان فعال شد، شاهد رونق اقتصاد با پروژه عظیم مسکن مهر بودیم و به اذعان مقامات آمریکایی، مسکن مهر جلوی شکست کمر اقتصاد ایران را گرفت.
گفتنی است، خرداد ماه سال 98 دفتر اسکان بشر در سازمان ملل ساخت مسکن مهر را جزو تجربه‌های منحصربه‌فرد و قابل انتقال به مجامع بین‌المللی اعلام کرد. در همان زمان، مازیار حسینی، معاون وقت وزیر راه و شهرسازی گفت: «دفتر اسکان بشر در سازمان ملل، ساخت مسکن مهر را جزو تجربه‌های منحصر به فرد و قابل انتقال به مجامع بین‌المللی اعلام کرده است.»
ظرفیت بالای ساخت مسکن
در این باره، چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم اعلام کرد، بخش مسکن به عنوان یک پیشران اقتصادی توانمندی فعال‌سازی نزدیک به 150 رشته صنعت را به صورت مستقیم و غیرمستقیم دارا خواهد بود. یعنی ساخت یک واحد مسکونی، نیازمند تامین مواد اولیه از معادن شن و ماسه، کارخانه‌های تولید فولاد و... می‌باشد. به گزارش خبرگزاری فارس، تشکیل یک زندگی در واحد مسکونی، صنایع دیگری نظیر فرش‌بافی، نجاری و غیره را فعال خواهد کرد. در واقع، برای ساخت یک واحد مسکونی به رشته صنایع و خدمات بی‌شماری رجوع می‌شود و بازار آنها را می‌سازد. همین امر زمینه رونق این بخش‌های اقتصادی را فراهم می‌کند.
در همین زمینه، حمیدرضا رستگار، رئیس ‌اتحادیه صنف فروشندگان آهن، فولاد و فلزات استان تهران، بیان کرد: بنده به نمایندگی از سایر همکاران فعال در صنف فروشندگان آهن و فولاد خیلی محکم اعلام می‌کنم، توانایی تامین صد درصد آهن و فولاد به منظور ساخت یک میلیون واحد مسکونی بدون تزریق هیچ سرمایه در گردشی در داخل کشور وجود دارد، زیرا پتانسیل تولید آهن در کشور 60 درصد بیش از نیاز به مصرف در شرایط کنونی است.
وی افزود: بازار آهن و فولاد به دلیل شدت گرفتن تولید مسکن تحت عنوان پروژه عظیم مسکن مهر، رونق مناسبی گرفت اما پس از آن شاهد رکود بخش مسکن و به تبع آن رکود بازار آهن و فولاد بودیم. در طول هفت سال گذشته متاسفانه آمار مرتبط با فروش آهن‌آلات هیچ رشدی موثری را تجربه نکرده است و از مقادیر فروش آهن در حال حاضر، بخش اندکی به حوزه مسکن تعلق دارد. تولید آهن و فولاد کشور در حداقلی‌ترین حالت، 10 میلیون تن بیشتر از میزان مصرف کنونی است و تولید انبوه مسکن علاوه ‌بر پاسخگویی به نیاز جامعه، می‌تواند زمینه رونق صنایع پایین‌دستی را فراهم کند.
رکود صنایع با کاهش ساخت مسکن
همان‌طور که ‌اشاره شد، به همان اندازه که رونق ساخت و ساز مسکن می‌تواند برای پویایی اقتصاد کشور مفید واقع شود، رکود صنعت ساخت و ساز نیز زمینه رکود و از هم گسیختگی صنایع وابسته به حوزه مسکن را فراهم می‌کند. مسئله‌ای که به واسطه رکود هفت سال اخیر ساخت واحدهای مسکونی پس از پروژه مسکن مهر به وضوح قابل تشخیص بود.
بر همین اساس، مرتضی قدیری، رئیس ‌اتحادیه سازندگان و فروشندگان مصنوعات سیمانی با ‌اشاره به رکود صنعت ساختمان در دولت یازدهم و دوازدهم، گفت: رکود ساخت‌و‌ساز در حوزه مسکن زمینه کوچک شدن بازار صنایعی نظیر مصنوعات سیمانی و لوازم فلزی را پدید آورد و همین امر منجر به رکود در این بخش‌ها و بروز فشار اقتصادی گسترده‌ به اصناف مرتبط با بخش مسکن شد.‌
وی ادامه داد: نزدیک به 15 درصد از فعالان باسابقه صنعت فروشندگان مصنوعات سیمانی و لوازم فلزی، در شرایط رکودی ایجاد شده ناشی از توقف ساخت و ساز مسکن دوام نیاوردند و با تغییر شغل از این حرفۀ صنعتی خارج شدند. حوزه مسکن زمینه رونق گرفتن بازار و به تبع آن افزایش تقاضا برای سایر صنایع نظیر صنعت مصنوعات سیمانی و لوازم فلزی را مهیا خواهد کرد.
وزیری که مسکن مهر را
مزخرف می‌دانست!
موارد بالا صرفا نمونه‌هایی از خسارت‌های ناشی از بی‌توجهی به ساخت مسکن در دولت حسن روحانی بود، اما این طرز تفکر ریشه در نگاه عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی داشت که از سال 92 تا 97 متصدی بخش مسکن بود. او صراحتا می‌گفت مسکن مهر مزخرف است و حتی در مراسم تودیع خود گفت افتخار می‌کنم حتی یک واحد هم از این مسکن‌ها را افتتاح نکردم.
آخوندی از سال 92 و تا زمانی که نامه استعفایش را منتشر کرد، در توصیف طرح ملی مسکن مهر از واژه‌هایی مانند «سیب گندیده»، «طرح فاجعه‌‌آمیز»، «مزخرف»، «طرح خانه‌برانداز»، «قفس‌های انسانی» و «طرح پوپولیستی» استفاده کرد، اما توجه نداشت که ثمره دیدگاه او، چیزی جز کاهش ساخت و ساز مسکن، افزایش پنج برابری قیمت خانه، رکود بسیاری از صنایع، کاهش سطح ‌اشتغال و... نخواهد بود.
در این زمینه، آرش الله‌وردی، عضو مجمع تولیدکنندگان شن، ماسه و مصالح ساختمانی ایران با بیان این نکته که مسئولان وزارت راه و شهرسازی سابق با تعطیل کردن تولید انبوه مسکن، حکم بیکاری هزاران شاغل در واحدهای تولید مصالح ساختمانی را امضاء کردند، گفت: «شخصی که افتخار می‌کند حتی یک واحد مسکونی را در ایران افتتاح نکرده، آیا می‌تواند پاسخ فعال بخش خصوصی و هزاران کارگر بیکار شده‌ را بدهد؟ نزدیک به 40 درصد واحدهای تولیدی مصالح ساختمانی مستقر در شهرستان‌ها تعطیل شده‌اند و مابقی نیز در حداقلی‌ترین ظرفیت تولید روزانه کار می‌کنند.»
جولان دلالان
 در بازار اوراق مسکن
یک نکته مهم در حوزه مسکن اینکه نتیجه طبیعی عدم توجه به تولید انبوه مسکن، کمبود آن در بازار و سپس جولان دلالان در حوزه‌های مختلف زیرمجموعه مسکن از جمله وام مسکن است. بر همین اساس این روزها که قیمت خانه به‌دلیل کم‌ساختی مدام در حال افزایش است معاملات اوراق گواهی حق تقدم استفاده از تسهیلات مسکن نیز تحت تأثیر همین فضا به محلی برای جولان دلالان تبدیل شده است.
خبرگزاری تسنیم در همین رابطه نوشت: میانگین قیمت تعداد زیادی از نمادهای معاملاتی اوراق تسهیلات مسکن در بازار سرمایه صادره از بانک عامل بخش مسکن «تسه» این روزها در بازه 91 تا 95 هزار تومان قرار دارد و در مقابل حتی در یکی از نمادهای معاملاتی اوراق تسهیلات مسکن صادره از بانک ملی «تملی» قیمت هر برگه به 100 هزار تومان نیز رسیده است. سفته‌بازان در حالی چند ماهی است در سکوت متولیان بازار سرمایه با افزایش قیمت اوراق تسهیلات مسکن در تالار شیشه‌ای به جولان خود ادامه می‌دهند که محدودیت‌های خرید و فروش اوراق تسه و تملی که چندی پیش اعمال شد نیز در این زمینه کارساز نبوده است.
با توجه به مشکلات وام مسکن (مشکلات مربوط به اخذ اوراق) در حال حاضر این دغدغه نیز به وجود آمده که برای رفع مشکل مسکن افراد کم‌درآمد چه می‌توان کرد. در این باره علی‌اکبر لبافی، کارشناس حوزه کار در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، گفت: «در شرایط حاضر بهترین راه برای حل مشکل مسکن کارگران و حتی کارمندان، احیای تعاونی‌های مسکن کارگری و کارمندی است. طی سال‌های گذشته تعاونی‌ها نقش بسزایی در تامین مسکن بسیاری از اقشار و آحاد جامعه داشتند و در قالب ساخت مسکن در شهرهای جدید به خانه‌دار شدن افراد کمک کردند.»