چالش‌های پیش‌روی دولت آینده عراق/ راهکار‌های عبور از موانع کدامند؟

به گزارش خبرگزاری بسیج، در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام در عراق، این کشور با چالش‌های متعددی در عرصه‌های مختلف دست‌وپنجه نرم می‌کند. بدیهی است که در صورت عدم حل‌وفصل چالش‌های مذکور، این چالش‌ها گریبان دولت آتی را نیز که بعد از برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام روی کار خواهد آمد، خواهد گرفت. یکی از چالش‌های کنونی در صحنه سیاسی عراق سهم‌خواهی‌های احزاب و جریان‌های سیاسی از نخست‌وزیر برای تصدی پست‌ها در وزارتخانه‌ها است. 

 

دولت‌هایی که معمولاً پس از انتخابات پارلمانی در عراق روی کار می‌آیند، با چنین چالشی مواجه هستند. به احتمال فراوان، دولت آتی عراق نیز با چالشی مشابه در این زمینه مواجه خواهد شد. واقعیت این است که تأکید احزاب و جریان‌های سیاسی در عراق بر تقسیم قدرت بر اساس منافع طایفه‌ای و فرقه‌ای می‌تواند تبعات و پیامد‌های وخیمی را برای این کشور به دنبال داشته باشد. ازهمین‌روی، کارشناسان و ناظران سیاسی بر این باورند که این چالش بزرگ باید تا پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام تا حدودی حل‌وفصل شود.

 

ناظران سیاسی معتقدند که یکی از مهمترین راهکار‌های مقابله با پدیده فرقه‌گرایی و یا همان «تقسیم قدرت بر اساس منافع حزبی و طایفه‌ای»، وسیع‌تر کردن دامنه نقش‌آفرینی نخبگان در صحنه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در عراق است. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی بر این باورند که بخش اعظمی از بحران‌های کنونی در عراق به ویژه در عرصه سیاسی، از عدم فراهم بودن زمینه جهت نقش‌آفرینی نخبگان نشأت می‌گیرد.

 

از سوی دیگر، کارشناسان عراقی معتقدند: «بسیاری از تظاهرات‌هایی که عراق طی سال‌های گذشته به خود دیده است، نشأت‌گرفته از فقدان نقش‌آفرینی نخبگان در مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی اصلی در کشور است. بدون شک، اگر نخبگان در عرصه سیاسی جایی داشتند، وضعیت به گونه‌ای که اعتراضات مردمی را به دنبال داشته باشد، رقم نمی‌خورد».

 

باید به این مسأله نیز اشاره کرد که سلسله چالش‌های متعدد در عراق تنها به حزب‌گرایی، سهمیه‌خواهی و طایفه‌گرایی محدود و محصور نمی‌شود، بلکه ابعاد و زوایای دیگر را نیز در بر می‌گیرد. از جمله دیگر چالش‌های کنونی در عراق، چالش امنیتی است.

 

طی ماه‌های گذشته عراق شاهد حوادث امنیتی زیادی بوده است. ازجمله این حوادث می‌توان به روند ترور فعالان سیاسی و اجتماعی در این کشور اشاره کرد. در طول ماه‌های اخیر شماری از فعالان عراقی ازجمله «احمد حسن» و «ایهاب الوزنی» توسط افراد مسلح ناشناس به ضرب گلوله کشته شدند.

 

از سوی دیگر، حملات جسته و گریخته به مناطق روستایی و حومه‌ای و نیز هدف قرار دادن مراکز امنیتی در نقاط مختلف عراق ازجمله دیگر حوادث امنیتی محسوب می‌شوند که طی ماه‌های گذشته در نقاط مختلف این کشور به وقوع پیوسته است. دولت عراق تاکنون موفق به یافتن راهکاری برای توقف این حوادث نشده است. ازهمین‌روی، واضح است که استفاده از ظرفیت نخبگان تا حدود زیادی می‌تواند شکاف‌های امنیتی در جامعه عراق را پوشش دهد.

 

یکی دیگر از چالش‌های کنونی در عراق، بحران اقتصادی در این کشور است. طبق آخرین گزارش‌های منتشر شده، درحال حاضر عراق با بدترین وضعیت اقتصادی از زمان سقوط «صدام معدوم» مواجه است. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن هستند که عراق هم‌اکنون ۴۰ میلیارد دلار تنها به عربستان سعودی و کویت بدهکار است. این میزان بدهی دولت عراق به چند کشور خارجی در طول یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. افزون‌براین، بیش از ۹۰ درصد از اقتصاد عراق همچنان متکی به نفت است و همین مسأله مشکلات فراوانی را برای این کشور ایجاد کرده است.

 

در همین‌حال، سقوط قیمت نفت نیز عراق را بیش از پیش با بحران مالی و اقتصادی مواجه ساخت. چندی پش دولت عراق به منظور جبران کسری بودجه خود طرح افزایش مالیات‌ها را به پارلمان این کشور ارائه کرد. به‌هرحال، آنچه که واضح به نظر می‌رسد این است که اوضاع اقتصادی در عراق اکنون مانند یک «بمب ساعتی» است که هر لحظه امکان انفجار آن وجود دارد. این بدان معناست که بحران اقتصادی در آستانه تبدیل شدن به بحران بزرگ امنیتی قرار گرفته است.

 

بر اساس تمامی آنچه که گفته شد، دولت آتی در عراق که قرار است پس از برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام تشکیل شود با چالش‌های متعدد در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی مواجه خواهد بود؛ چالش‌هایی که باید هرچه سریعتر از میان برداشته شوند. همانطور که گفته شد، یکی از مهمترین راهکار‌ها برای عبور از چالش‌های مذکور استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های نخبگان سیاسی، علمی، فرهنگی، دانشگاهی و ... در زمینه‌های مختلف است. بدیهی است که در صورت تحقق این مهم، عراق نه تنها چالش‌های متعدد را پشت سر خواهد گذاشت، بلکه جامعه‌ای فعال و پویا در عرصه‌های گوناگون را شکل خواهد داد.

یادداشت/ رامین حسین آبادیان