حماسه آزادسازی سوسنگرد در ۲۶آبان ۱۳۵۹ همان حماسه‌ای است که سبب رهایی این شهر از چنگال متجاوزان بعثی عراق شد و نقطه عطفی در دوران پر افتخار ۸ سال دفاع مقدس است.
این شهر اولین شهری بود که در دوران جنگ تحمیلی در سایه همدلی و وحدت نیرو‌های نظامی و مردمی با رقم خوردن حماسه‌ای عظیم، دوران پرفراز و نشیب دفاع مقدس را نشان می‌دهد که با اراده راسخ رزمندگان اسلام و هوشمندی امام خمینی (ره) به ثمر نشست و درس ایستادگی و پایداری را به مردمان این دیار کهن داد.
لازم به ذکر است که یکی از بیشترین مقاومت‌ها در جریان تهاجم نیرو‌های بعثی عراق در منطقه سوسنگرد شکل گرفت و پس از درگیری‌های شجاعانه خرمشهر، شدیدترین نبرد‌ها در این جبهه به وقوع پیوست.
در زمان جنگ تحمیلی ارتش متجاوز بعثی عراق ۳ بار برای تصرف سوسنگرد تلاش کرد، اما با مقاومت شدید مدافعان و مردم مواجه شد، ولی در حمله سوم در ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹، شهر در محاصره ارتش عراق قرار گرفت و نیرو‌های تیپ ۳ زرهی لشکر ۹۲ اهواز، مستقر در پاسگاه صفریه و سوبله نتوانستند حملات دشمن را دفع کنند و به ناچار عقب نشینی کردند.
لشکر ۹ مکانیزه عراق کم کم به محور سابله، تنگه چذابه و ارتفاعات الله اکبر رسید، نیرو‌های عراقی موفق شدند در یک پیشروی سریع روی رودخانه کرخه و رمیم پل شناور نصب کنند و متعاقب آن بستان به طور کامل سقوط کرد و نیرو‌های متجاوز عراقی از شمال و غرب وارد این شهر شدند، آن‌ها با پیشروی در محور بستان - سوسنگرد این شهر را از سمت غرب مورد تهدید جدی قرار دادند.
علاوه بر این عراقی‌ها در جنوب کرخه و از چند محور از جمله کوشک، طلاییه و جفیر وارد خاک ایران شده و در این محور به سمت شمال پیشروی کرده و به کرانه جنوبی کرخه کور رسیدند و متعاقب آن سوسنگرد در معرض سقوط قرار گرفت.
در آن روز‌های سخت و نفس‌گیر که نیرو‌های خودی از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار نبودند، اهالی بومی منطقه با خلق حماسه‌های ماندگار، صفحه جدیدی از مقاومت و پایداری ملت ایران گشودند و توانستند دشمن را که در رویای تصرف یک هفته‌ای خوزستان بود ناکام بگذارند.
چرا سوق الجیشی سوسنگرد اهمیت دارد؟
نیرو‌های مهاجم بعثی عراق از همان ابتدای جنگ قصد تصرف بخش‌هایی از خاک ایران اسلامی و خیال خام رسیدن به تهران را داشتند و با همه قوا از چند جبهه خاک مقدس ایران اسلامی و شهر‌ها و روستا‌های مرزی را زیر آتش شدید قرار دادند.
دشمن بعثی در مهر ماه ۱۳۵۹ قصد اشغال سوسنگرد در ۵۰کیلومتری شمال غرب اهواز را داشت تا از محور سوسنگرد - حمیدیه، اهواز را به تصرف خود درآورد، اما مقاومت نیرو‌های خودی و بومی باعث شد تا تلاش آن‌ها بی‌نتیجه بماند.
٢٣ آبان همان سال بود که درگیری‌ها در دهلاویه در غرب سوسنگرد اوج گرفت و تعدادی از مدافعان شهر که در دهلاویه بودند به شهادت رسیدند و برخی دیگر به طرف سوسنگرد عقب نشینی کردند و محاصره این شهر ادامه داشت تا اینکه در ٢٦ آبان، یک روز پس از اینکه امام خمینی (ره) فرمودند "تا فردا باید سوسنگرد آزاد شود" رزمندگان اسلام با اراده‌ای پولادین و عزمی راسخ در مدت ۳ روز با خلق حماسه‌ای بی نظیر و رشادت‌های به یادماندنی حلقه تنگ محاصره دشمن را شکستند.
سوسنگرد چگونه اشغال شد؟
در ششم مهرماه سال ۱۳۵۹ نیرو‌های عراقی بعد از شکستن مقاومت پاسداران و نیرو‌های ژاندارمری، شهر سوسنگرد را اشغال کردند، ولی پس از گذشت ۴ روز، یعنی در ۱۰ مهرماه، سپاه موفق شد با کمک نیرو‌های محلی به فرماندهی "علی غیوراصلی" شهر سوسنگرد را از حصر نیرو‌های عراقی خارج و آزاد کند، اما نیرو‌های عراقی بعد از گذشت مدتی، یعنی در ۲۱مهرماه شهر بستان را تصرف کردند و در ۲۴آبان ماه سوسنگرد را بار دیگر محاصره کرده و وارد این شهر شدند.
این در حالی بود که بیش از ۳۰۰ نفر از نیرو‌های ایرانیِ مدافع شهر توانستند با استقامت بی نظیر و حماسی در برابر عراقی‌ها مانع سقوط شهر سوسنگرد شوند.
سردار حسین علایی از فرماندهان دوران دفاع مقدس درباره اشغال و محاصره سوسنگرد در این خصوص می‌گوید: اگرچه ارتش عراق در تصرف سوسنگرد شکست خورد، اما نمی‌توانست از اشغال این شهر صرف نظر کند، بنابراین بار دیگر واحد‌هایی از لشکر ٩ زرهی خود را مامور کرد تا در ۲۳ آبان ۱۳۵۹ از شمال رودخانه کرخه کور، پیشروی خود به طرف جاده حمیدیه - سوسنگرد را آغاز کنند.
وی افزود: این نیرو‌ها در ٢٤ آبان ١٣٥٩ شهر سوسنگرد را از شرق، جنوب و غرب به محاصره درآوردند، در آن هنگام تعدادی از نیرو‌های سپاه، بسیج و اهالی غیور محلی در شهر مقاومت می‌کردند، در این نبرد‌های خیابانی مدافعان شهر بار‌ها با تانک‌های عراقی رو در رو جنگیدند و حماسه‌های بسیاری آفریدند.
سردار علایی اظهار داشت: نیرو‌های عراقی در ٢٥ آبان ١٣٥٩ به منظور اشغال مجدد سوسنگرد به این شهر حمله کردند، در پی دستور امام خمینی (ره) که "تا فردا باید سوسنگرد آزاد شود" نیرو‌های گروه جنگ‌های نامنظم شهید چمران هم که حدود ٢٠ نفر بودند، به فرماندهی شهید مصطفی چمران به کمک آمدند.
مقام معظم رهبری در عملیات آزادسازی سوسنگرد چه نقشی داشت؟
حضور میدانی و نقش ارزنده و محوری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این عملیات پیروزمندانه که در آن زمان نماینده وقت امام در شورای عالی دفاع بودند، همراه با شجاعت و شهامت مصطفی چمران زمینه خَلق حماسه شگفت‌آور آزادی سوسنگرد در شرایط بسیار سخت و غیرقابل باور را فراهم کرد و تیر خلاصی به صدام معدوم وارد آورد.
براساس اسناد مکتوب ۸ سال دفاع مقدس ۲۶ آبان ۱۳۵۹ عملیات آزاد سازی سوسنگرد قرار بود با مشارکت سپاه و تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان و نیرو‌های ستاد جنگ‌های نامنظم انجام شود، همه هماهنگی‌ها برای انجام عملیات و نجات مدافعان از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و شهید چمران انجام گرفته و قرار بود فردا صبح نیروی اصلی عملیات که همان تیپ ۲ زرهی ۹۲ بود حمله خود را به سوسنگرد آغاز کند، اما حوالی ساعت ۱۲ شب فرمانده لشکر ۹۲ زرهی امیر سرتیپ غلامرضا قاسمی‌نو در تماس تلفنی با ایشان اظهار داشت که فرمانده نیروی زمینی ارتش تیمسار ظهیرنژاد گفته است که تیپ ۲ نباید در عملیات شرکت کند و، چون احتمال انهدام تیپ وجود دارد به دستور بنی‌صدر باید از شرکت در این عملیات خودداری کند.
برای عملیات نیازی به اجازه بنی صدر نیست
با این دستور عملاً عملیات لغو می‌شد و سوسنگرد نیز سقوط می‌کرد و همه مدافعان به شهادت می‌رسیدند. بلافاصله آیت الله خامنه‌ای در تماس تلفنی این مساله را با حضرت امام (ره) در میان می‌گذارند و امام هم فرمودند تیپ ۲ باید شرکت کند و نیازی به اجازه بنی‌صدر نیست آیت الله خامنه‌ای هم فوراً نامه‌ای به فرماندهی لشکر۲ زرهی می‌نویسند که تیپ باید در عملیات شرکت کند و هرکس از این دستور سرپیچی کند مسئول است، شهید چمران نیز در زیر نامه متنی را اضافه می‌کند با این مضمون که اگر تیپ فردا عمل نکند ۵۰۰ نفر از مدافعان فردا به شهادت می‌رسند و اگر من زنده باشم با مسئول متخلف برخورد خواهم کرد.
از آن طرف فرماندهی لشکر ۹۲زرهی اهواز تیپ را در حالت آماده‌باش قرارمی‌دهد و فردا صبح عملیات به فرماندهی شهید چمران و امیر قاسمی‌نو در ۲۶ آبان آغاز می‌شود و با حمایت بالگرد‌های توپدار کبری و آتش پرحجم جنگنده بمب افکن‌های نیروی هوایی محاصره سوسنگرد شکسته می‌شود.
با این پیروزی، اهواز برای همیشه از خطر سقوط نجات یافت، در این عملیات حضور مردم به خصوص مردم عرب منطقه در مقاومت در برابر دشمن چشمگیر بود و آن‌ها همانند مردم خرمشهر و آبادان مانند سدی محکم در مقابل دشمن قرار گرفتند.
شهادت ۶ خلبان نیروی هوایی در عملیات آزادسازی سوسنگرد
۲۴ خلبان نیروی هوایی در عملیات آزادسازی سوسنگرد شرکت داشتند که از این تعداد ۶ نفر از آن‌ها به شهادت رسیدند. در این عملیات خلبانان اف ۱۴و اف ۵ مواضع، استحکامات و خطوط پشتیبانی نیرو‌های عراقی را بمباران کردند، همچنین شهید چمران به عنوان یکی از فرماندهان در عملیات آزادسازی سوسنگرد که در خط مقدم حضور داشت، به شدت از ناحیه پا مجروح و برای مداوا به تهران منتقل شد.
آزادسازی سوسنگرد شهر حماسه و خون و شهادت زمینه ساز عملیات غرورآفرین طریق القدس در آذرماه ۱۳۶۰ بود و رزمندگان اسلام با آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه، برای نخستین بار به مرز‌های بین المللی رسیدند و شکاف عمیقی در خطوط دفاعی دشمن ایجاد کردند.
در چهلمین سال حماسه آزاد سازی سوسنگرد، یاد همه شهدای دوران پرافتخار دفاع مقدس به خصوص شهدای آزادسازی سوسنگرد را گرامی می‌داریم.
