وضعیت نفس‌گیر یک عملیات
به گزارش سرویس راهیان نور خبرگزاری بسیج، در سحرگاه روز (۱۸ فروردین ۱۳۶۶) عملیات «کربلای ۸» با رمز «یا صاحب‌الزمان (عج)» در منطقه عمومی شرق بصره (شلمچه) با هدف تصرف کانال زوجی و عبور از آن به همت یگان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با فرماندهی قرارگاه‌های کربلا و قدس آغاز شد.قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) دلیل اجرای این عملیات را پاسخ‌گویی به شرارت‌های اخیر دشمن در حمله به منابع اقتصادی کشورمان و برهم زدن امنیت کشتی‌رانی در خلیج‌فارس اعلام کرد.
در این عملیات دشمن غافلگیر شد و در ساعات اولیه توان هیچ‌گونه عکس‌العملی را نداشت. اجرای عملیات‌های متعدد در منطقه شرق بصره، فرصت بازسازی را از دشمن گرفته و با آغاز عملیات کربلای ۸، کلیه احتیاط‌ها و یگان‌های مانوری دشمن که در خارج از منطقه عملیاتی و در حال بازسازی بودند، به منطقه عملیاتی گسیل شدند که نشان غافلگیری دشمن در این عملیات بود.
عملیات کربلای ۸ پس از عملیات تکمیلی کربلای ۵ (۳ تا ۱۳ اسفند ۱۳۶۵)، در دو محور طراحی شده بود تا با دو قرارگاه اجرا شود: محور اول، آب‌گرفتگی شمال بوبیان با فرماندهی و هدایت قرارگاه قدس و محور دوم، حد فاصل کانال ماهی تا جاده شلمچه –تنومه (غرب کانال ماهی) با فرماندهی و هدایت قرارگاه کربلا. در این عملیات، مأموریت اصلی به قرارگاه کربلا و مأموریت پشتیبانی به قرارگاه قدس سپرده شده بود.
قرارگاه قدس با تیپ ۱۸ الغدیر، لشکر ۲۱ امام رضا (ع) و تیپ ۳۲ انصار الحسین (ع) مأموریت خود را در ضلع شرقی کانال ماهی در محور غربی بوبیان با هدف بهبود وضعیت خودی در جناح راست عملیات و شرق کانال پرورش ماهی، انجام می‌داد و قرارگاه کربلا با در اختیار داشتن پنج یگان اصلی به نام‌های ۱۹ فجر، ۱۰ سیدالشهدا (ع)، ۲۵ کربلا، ۳۳ المهدی و ۳۱ عاشورا و سه یگان پشتیبانی، مسئولیت عمل در غرب کانال ماهی را بر عهده داشت.
هدف قرارگاه کربلا، تأمین کانال زوجی و تصرف دو خاکریز حمزه (خط ۱۰۰۰) و توحید (خط ۱۵۰۰) به‌عنوان اهداف مراحل اول و دوم تعیین‌شده بود. حساسیت شمال آب‌گرفتگی بوبیان برای دشمن، سبب می‌شد که با عملیات قرارگاه قدس در این منطقه، از فشار دشمن بر غرب کانال پرورش ماهی کاسته شده و آتش او نیز در دو محور تجزیه گردد، ضمن آن‌که موفقیت در آن منطقه، به آزادسازی زمین‌های جدیدی می‌انجامید که می‌توانست جای پای مناسبی برای مراحل بعدی عملیات باشد.
در محور قرارگاه کربلا نیز اتکای جناح راست عملیات به کانال پرورش ماهی و فاصله کوتاه خط خودی تا کانال زوجی ازجمله مزیت‌ها شمرده می‌شد، همچنین با پیشروی در این منطقه، چرخش به سمت چپ امکان‌پذیر می‌شد که می‌توانست در مراحل بعدی عملیات مؤثر باشد.
از سوی دیگر، خط اول قرارگاه کربلا با پل کانال پرورش ماهی فاصله چندانی نداشت و در صورت دستیابی به پل، الحاق بین این قرارگاه و قرارگاه قدس انجام می‌گرفت و امکان بهره‌برداری از زمین شرق کانال پرورش ماهی به‌عنوان منطقه دیگری برای عقبه قرارگاه کربلا میسر می‌شد. درعین‌حال به دلیل مشکلات و موانع فراوان و تردیدهای موجود، اجرای این طرح چشم‌انداز روشنی نداشت.
شگفتی از غفلت دشمن
در ساعت ۲۴ نیمه‌شب نیروهای هفت لشکر و تیپ سپاه با تجهیزات کامل پشت خاکریزها منتظر دستور فرماندهان خود جهت حمله به دشمن بودند. با تدبیر فرماندهان در قرارگاه کربلا، همه یگان‌ها از دو ساعت قبل، جنگ الکترونیک را علیه دشمن آغاز کردند، اما در خطوط دشمن هیچ‌گونه حرکتی که حاکی از حساس شدن او باشد، دیده نمی‌شد.
فرمانده لشکر ۳۳ المهدی (برادر اسدی) در تماسی با قرارگاه کربلا اوضاع را غیرعادی و مشکوک توصیف کرد. هرچند این سکون و سکوت دشمن باعث تعجب مسئولان قرارگاه شد، ولی حساسیت خاصی را هم در آن‌ها ایجاد نکرد. به‌طوری‌که سه دقیقه قبل از شروع عملیات، فرمانده قرارگاه کربلا (برادر غلامپور) در پاسخ فرمانده نیروی زمینی (برادر شمخانی) که وضع را جویا شده بود، گفت: وضع عادی است و خبری نیست.
آغاز عملیات
عملیات ۱۰ دقیقه قبل از موعد مقرر آغاز شد؛ آغازگر آن لشکر ۱۹ فجر بود که به دلیل مواجه‌شدن با هوشیاری دشمن، ناچار شده عملیات را پیش از موعد مقرر در ۲:۰۵ بامداد آغاز کند.
با آغاز عملیات، به‌سرعت آتش سلاح‌ها سرتاسر خطوط درگیری را فراگرفت. در طول همین چند دقیقه، دشمن به‌طور گسترده‌ای انواع مین را در جلو خاکریزش ریخت، به‌نحوی‌که نیروهای خودی ناچار شدند مین‌ها را همچون آب با دو دست کنار بزنند تا خود را به بالای خاکریز برسانند. درحالی‌که جنگ سختی بین نیروهای خودی و دشمن ادامه داشت، یگان ضد زره در نخستین ساعات ورود به منطقه عملیات موفق شد حداقل ۵۰ دستگاه تانک پیشرفته و خودروهای حامل نفرات دشمن را منهدم کند.
نتیجه عملیات تا ساعت ۸:۳۰ صبح بدین شرح بود: لشکر ۱۹ فجر موفق شد با یگان‌های مجاور الحاق و خط خود را کاملاً تثبیت و پاک‌سازی کند. لشکر ۳۳ المهدی که اندکی دیر وارد عمل شده بود، به دلیل هوشیاری و مقاومت نیروهای دشمن، توفیقی در تسخیر مواضع آن‌ها به دست نیاورده و به‌ناچار عقب‌نشینی کرد.
لشکر ۲۵ کربلا که در ابتدای درگیری بر اثر هوشیاری و انبوه آتش سنگین دشمن زمین‌گیر شده بود، موفق شد به سمت مواضع دشمن پیشروی و الحاق خود را در جناح راست با لشکر ۱۹ برقرار کند، اما در جناح چپ به دلیل عدم موفقیت لشکر ۳۳ المهدی و فشار مضاعف دشمن، توفیقی در تکمیل مأموریت خود نداشت.
حرکت لشکر ۱۰ سیدالشهدا در ابتدای کار به دلیل مشترک بودن معابر، با کندی و چند ساعت تأخیر شروع شد اما در ادامه، سرعت زیادی یافت و در مأموریت خویش نسبتاً موفق بود.
پاتک‌های دشمن
در ساعت ۱۶، دشمن (پس از دو پاتک)، سومین پاتک سنگین خود را به‌وسیله تیپ‌های ۴۲۱ و ۴۳۸ پیاده شروع کرد و توانست نیروهای خودی را که امکان تقویت آن‌ها نبود، درحالی‌که دچار خستگی مفرط بودند، با آتش سنگین توپخانه و زرهی تا تقاطع حمزه و میثم عقب براند.
لشکر ۱۹ باوجود کمبود نیرو، سرسختانه به مقاومت پرداخت و ضمن ممانعت از پیشروی نیروهای دشمن، آن‌ها را در تقاطع متوقف ساخت. از سوی دیگر، نیروهای لشکر ۱۰ براثر مواجه‌شدن با پاتک سنگین دشمن، برخی از مواضع خود را از دست دادند.
مرحله دوم عملیات
مرحله دوم عملیات کربلای ۸ با تدابیر جدید انجام شد. هدف از مرحله دوم، همان اهداف مرحله اول بود. بدین ترتیب در این مرحله تغییری در وضعیت داده نشد و پیشروی صورت نگرفت، زیرا نیروی به کار گرفته شده، صرف خنثی کردن اقدامات دشمن شد.
مرحله سوم عملیات
در سومین روز عملیات کربلای ۸، (۲۰ فروردین ۱۳۶۶) مرحله سوم عملیات نیز با طرح جدیدی انجام شد. فشار شدیدی که از سمت چپ منطقه عملیاتی روی لشکر ۱۹ فجر وارد می‌آمد سبب گردید که تلاش عمده‌ای برای تأمین جناح چپ صورت گیرد. بر این اساس، لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) ساعت ۲:۳۰ بامداد عملیات خود را شروع کرد و موفق شد تا ساعت ۸ صبح با نیروهای خود الحاق کند. این لشکر تا غروب منطقه تصرف شده را پاک‌سازی کرد و ضمن به هلاکت رساندن ۵۰۰ تن از نیروهای دشمن، ۱۰۰ اسیر را نیز به عقب تخلیه کرد.
در این روز در منطقه عملیاتی کربلای ۸ آتش دشمن بسیار شدید و سنگین بود. یکی از راویان جنگ، وضعیت آتش دشمن را چنین تشریح کرده است: وقتی به مقر تاکتیکی لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) رسیدیم، برادر محمد کوثری فرمانده لشکر، معاون خود غلامرضا صالحی را کنار کشید و گفت: در عمرم چنین آتشی ندیده بودم! در خط آتش بی داد می‌کند، یک‌لحظه هم آرامش ندارد، تمام توان و موجودی خود را در اینجا خالی می‌کند؛ خمپاره زمانی یک‌لحظه هم قطع نمی‌شود. منطقه تبدیل به جهنم شده است.
درعین‌حال به گزارش نیروی زمینی سپاه، نیروهای خودی در سومین روز عملیات خود، خط اول دشمن موسوم به خط ۱۰۰۰ (حمزه) را در فاصله بین جاده تعاون تا ضلع غربی کانال پرورش ماهی تصرف کردند و تلفات و ضایعات بسیاری به دشمن وارد آوردند.
آخرین مرحله کربلای ۸
در آخرین مرحله از عملیات کربلای ۸ (۲۱ فروردین ۱۳۶۶) لشکرها به حفظ نقاط تصرف شده و تکمیل اهداف قبلی و تحکیم و تثبیت مواضع خودی پرداختند. با توجه به اینکه شب گذشته دشمن خطوط خود را مین‌گذاری کرده بود، فرمانده قرارگاه کربلا (برادر احمد غلامپور) با اظهار رضایت از وضع موجود، گفت: با توجه به مواردی که دیشب بود (مین‌گذاری عراق)، من فکر می‌کنم اگر تا امروز بعدازظهر عراق فشار نیاورد، بعید نیست دیگر از خط حمزه دست کشیده باشد.
پاتک‌های دشمن در منطقه عملیاتی کربلای ۸ از ساعت ۹:۳۰ صبح آغاز شد و تا ساعت ۱۹:۲۰ در چهار مرحله به خطوط لشکرهای ۲۷، ۳۱ و ۳۳ پاتک کرد که سنگین‌ترین آن‌ها را در محور سیل بند غربی کانال ماهی و محور فدک انجام داد و توانست نیروهای خودی را مقداری به عقب براند ولی با هجوم مجدد رزمندگان اسلام، دشمن به عقب گریخت. به‌طورکلی دشمن در این پاتک‌ها بدون کسب موفقیتی ناگزیر به عقب‌نشینی شد.
جنگ تن‌به‌تن
راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (علیرضا ایزدی) در مورد شدت آتش دشمن در یکی از پاتک‌ها، نوشته است: نزدیکی ظهر آتش دشمن شدت یافت. تقریباً ساعت ۳ بعدازظهر فشار دشمن زیادتر شد، هم توپخانه آتش می‌کرد و هم جنگ تن‌به‌تن بود و از نزدیک، نیروها با پرتاب نارنجک جنگ می‌کردند.
درمجموع پس از چهار شبانه‌روز جنگ سنگین و گاهی تن‌به‌تن در منطقه‌ای که دشمن آن را از قبل متناسب با تاکتیک‌ها و تدابیر و امکانات خود، طراحی و تسلیح کرده بود، عملیات کربلای ۸ به پایان رسید. درحالی‌که احساس می‌شد دشمن از بازپس‌گیری خط حمزه ناامید و ناتوان شده است، تثبیت و استحکام بخشیدن به مواضع و انجام دادن کارهای مهندسی و سامان دادن به امر پشتیبانی خط جدید مطرح شد. اکثر قریب به‌اتفاق فرماندهان در رده‌های مختلف به این نتیجه رسیدند که دشمن شکست را پذیرفته و متوقف‌شده است، لذا از غروب امروز اکثر یگان‌ها نیروهای کادر و عمل‌کننده خود را برای استراحت به عقب می‌فرستادند چندان‌که از اواخر شب هر یگان با کم‌ترین تعداد نیرو یعنی ۱ تا ۳ دسته در برابر دشمن پدافند می‌کرد.
بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته توسط بعثی‌ها
عراق از بامداد روز ۲۲ فروردین ۱۳۶۶ تلاش بی‌سابقه‌ای را برای بازپس‌گیری مناطق آزادشده در عملیات کربلای ۸ آغاز کرد. دشمن به‌منظور بازپس‌گیری مواضع ازدست‌رفته خود، حداکثر توان شیمیایی و آتش توپخانه را پیشاپیش حرکت یگان‌های زرهی و پیاده گارد جمهوری و یگان‌های موجود در منطقه به کار گرفت.
اقدامات شیمیایی
شدت حملات شیمیایی دشمن و صدمات انسانی آن را راوی لشکر ۲۷ حضرت رسول (ص) چنین توصیف کرده است: تمام منطقه از عامل شیمیایی آکنده شده بود؛ گازها حالت خفگی ایجاد کرده بود به‌طوری تنفس را به‌سختی امکان‌پذیر کرده بود و حتی در مواردی امکان آن را سلب می‌کرد، لذا صبح که نیروها از خواب بلند شده بودند؛ یا منگ بودند یا اینکه از حال می‌رفتند و به شهدای دیگر حاصل از تک شیمیایی گسترده می‌پیوستند.
دشمن بعد از ایجاد حداقل سه رخنه در طول خط پدافندی، با تداوم اجرای انبوه آتش توپ‌ها و ادامه حملات شیمیایی و استمرار فشار یگان‌های پیاده و زرهی، رخنه‌های ایجادشده را توسعه داد که سبب گسستن آرایش نیروهای خودی و تجزیه بیش‌تر آن‌ها شد و به‌تدریج با تسلط بر جاده‌های ارتباطی منتهی به خط ۱۰۰۰، هرگونه تدارک را ناممکن ساخت و بدین ترتیب تا ساعت یک بعدازظهر همه نیروهای خودی به‌جز در سیل بند دریاچه ماهی، تا مواضع مرحله مقدماتی عملیات کربلای ۸ به عقب برگشتند.
منبع:
محمدحسین جمشیدی، محمود یزدان فام، آخرین تلاش‌ها در جنوب: روزشمار جنگ ایران و عراق (کتاب چهل و هفتم)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ سوم ۱۳۹۰، صفحات ۴۸۱، ۴۸۲، ۴۸۴، ۴۸۵، ۴۹۵، ۴۹۷، ۴۹۸، ۵۲۵، ۵۲۶، ۵۳۵، ۵۳۶، ۵۳۷
انتهای پیام
