به گزارش خبرگزاری بسیج خوزستان ، صنایع دستی، به مجموعه‌ای از هنر‌ها و صنایع اطلاق می‌شود که محصول آن‌ها به طور عمده با استفاده از مواد اولیه‌ی بومی، به کمک دست و ابزار دستی ساخته می‌شود. در هر یک از فرآورده‌های این صنایع، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگرسازنده، به نحوی تجلی می‌یابد و همین عامل، وجه تمایز اصلی این گونه محصول‌ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است.
صنایع دستی، حاصل روح ملت‌ها و دستاورد هنر‌های آموخته از نسلی به نسل دیگر است. بنابراین، صنایع دستی تنها کالائی برای مبادله نیست، بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگی‌های قومی، از طریق این کالا مبادله می‌شود و نوعی ارتباط فرهنگی در میان جامعه‌ها پدید می‌آورد.
صنایع دستی، پس از جنگ جهانی دوم، با محتوای هنری و فرهنگی، مورد توجه کشور‌های پیشرفته قرار گرفت. در دهم ژوئن/ بیستم خرداد سال ۱۹۶۴م. نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرائی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان، در نیویورک برگزارشد.
در قطعنامه‌ی پایانی آن همایش، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی»، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب‌شد. سالروز تأسیس این همایش، به عنوان «روز جهانی صنایع دستی» نامگذاری شد.
با راه‌اندازی شورای جهانی صنایع دستی، صنایع دستی و سنتی، به صورت بخشی از حیات فرهنگی- اقتصادی ملت‌ها، مورد توجه قرار گرفت. ایران، از سال ۱۳۴۷ش. / ۱۹۶۸م. از طریق سازمان صنایع دستی کشور، به عضویت این شورا درآمد و در مجمع آسیا و اقیانوسیه‌ی آن، مشغول فعالیت شد.
این شورا، در ابتدا با شمار محدودی از اعضا کار خود را آغازکرد. اما هم‌اکنون، ۹۰ کشور جهان را تحت پوشش دارد و دبیرخانه‌ی آن، در شهر آمستردام هلند قرار دارد.
صنایع دستی در خوزستان
از جمله صنایع دستی استان خوزستان می‌توان به کپوبافی، حصیربافی، قالی محلی، گلیم بافی، نمدمالی، احرامی، گیوه بافی، نساجی سنتی، عبابافی، خراطی، محرق کاری، ورشوسازی، میناکاری بر روی طلا و نقره، قلم زنی و ... نام برد.
کپوبافی:
یکی از صنایع دستی بومی و خاص استان است که با پ‍ی‍چ‍ش ساقه های م‍رک‍ز‌ی و جوان نخل به دور ساقه های ک‍رت‍ک شکل می گ‍ی‍رد و با نقش ان‍د‌از‌ی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان، زیبایی آن چند ب‍ر‌اب‍ر می شود. مرکز بافت ک‍پ‍و، د‌ه‍س‍ت‍‍ان «ش‍‍ه‍ی‍ون» و‌اق‍‍ع در شهرستان دزفول بوده و م‍‍ع‍م‍ولاً به شکل سبدهای در د‌ار و ب‍دون در به صورت س‍ی‍ن‍‍ی در اندازه های مختلف رن‍گ‍‍ی و ساده بافته می شود.
حصیربافی:
از ق‍دی‍م‍‍ی ت‍ری‍ن صنایع دستی در استان و بسیار پ‍ررون‍ق است و ف‍ر‌آورده های آن در ه‍م‍ه ن‍ق‍‍اط ایران ع‍رض‍ه می شود، ام‍روز در ن‍ق‍‍اط مختلف خوزستان هر جا که دس‍ت‍رس‍‍ی به ب‍رگ نخل و ن‍‍ی و ت‍رک‍ه ام‍ک‍‍ان پ‍ذی‍ر باشد می ت‍و‌ان حصیربافی را دی‍د. شهرهای آب‍‍اد‌ان خ‍رم‍ش‍‍ه‍ر، ش‍‍ادگ‍‍ان و دش‍ت آز‌ادگ‍‍ان از مراکز عمده تولید این محصول است.
قالی محلی:
نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان است که توسط زن‍‍ان و دخ‍ت‍ر‌ان بختیاری ب‍دون ب‍ک‍‍ارگ‍ی‍ر‌ی ن‍ق‍ش‍ه از پیش طراحی شده و فقط با ت‍ک‍ی‍ه بر ذ‌ه‍ن خ‍لاق آنان تولید می شود. اکثر نقوش این ق‍‍ال‍ی‌ها بسیار متنوع و چ‍ش‍م ن‍و‌از و بیشتر از طب‍ی‍‍ع‍ت و م‍ح‍ی‍ط اطر‌اف زندگی آنان مانند گ‍ل، ک‍‍اس‍ه، م‍‍ا‌ه‍‍ی، پ‍رو‌ان‍ه، ش‍‍ان‍ه تشکیل می شود. شهرهای مسجد سلیمان، ان‍دی‍م‍ش‍ک و ای‍ذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
گلیم بافی:
هفتگل یکی از بخش‌های شهرستان رامهرمز از مناطق عمده تولید گلیم در استان است که اکثر بافندگان آن ترک زبان و از عشایر قشقایی هستند.
احرامی (سجاده):
نوعی زیرانداز محسوب می‌شود که در قدیم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد ۹۰ در ۷۰ سانتی متر تولید می‌شده، اما اکنون در ابعاد مختلف بافته بوده و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره هم سفارش داده می‌شود. بافت احرامی در خوزستان از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است و بر روی دار‌های سنتی دووردی بسته شده و مواد اولیه آن را نخ پنبه و پشم تشکیل است. مراکز بافت احرامی در شهرستانهای شوشتر، دزفول و بهبهان است.
گیوه بافی:
پاپوشی است بسیار سبک و راحت که تولید آن در شهرستانهای دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اولیه آن چرم، پنبه و نخ تابیده و پارچه نازک نخی، کتیرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگیر، چاقو، پراز و ... تولید می‌شود.
نساجی سنتی:
در استان خوزستان به ویژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسیار بالایی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی (ابریشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته‌های بسیار دور باز می‌گردد. به طوری که پارچه پوشش خانه کعبه از دیبای شوشتر تهیه می‌شده که به صورت دووردی و چهاروردی بافته می‌شود. از عمد ه محصولات این رشته جاجیم، زیلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.
عبا بافی:
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالایی در این زمینه برخوردار است، معروفیت عبای بهبهان مدیون کیفیت بالا در بافت و مواد اولیه آن است. عبا در بهبهان از پشم شتر و نیز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می‌شود و به جز بازار‌های داخلی به کشور‌های حوزه خلیج فارس نیز صادر می‌شود.
تولیدات عشایری:
وریس بافی (کارتی)، خورجین، چوقا، حور، توبره، جل مهده و ... از انواع بافته‌های عشایر است. این بافته‌ها که بیش از ۱۰ نوع محصول را شامل می‌شود عمدتا توسط عشایر بختیاری در شمال خوزستان در دامنه‌های جبال زاگرس تولید می‌شود و تمامی مراحل پشم چینی، پشم ریسی، رنگرزی تا مرحله بافت آن‌ها توسط خود عشایر صورت می‌گیرد.
خراطی:
مرکز خراطی خوزستان، شهرستان دزفول است که از قدمت زیادی برخوردار بوده و تولیدات آن در بازار قدیم دزفول کاملا رایج است. محصولات زیبایی از قبیل مبلمان، جالباسی، قلیان، گهواره، سبدهای نگهداری مجلات و روزنامه، میل زورخانه، جا کفشی، ظروف مختلف و قطعات ظریف هنری از عمده تولیدات این هنرو صنعت که مواد اولیه آن انواع چوب است، محسوب می‌شود.
محرق کاری:
قدمت محرقکاری در خوزستان زیاد نیست و رشته‌ای جوان است، اما به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در استان، گسترش وسیعی پیدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستان‌ها و در مراکز آموزش صنایع دستی خوزستان به علاقه‌مندان آموزش داده می‌شود. محرق کاری شباهت زیادی به معرق چوب دارد با این تفاوت که تابلو‌های محرق، ساده‌تر و سریع‌تر از تابلو‌های معرق ساخته می‌شود. مواد اولیه این هنر، ساقه جو و گندم است که با تکنیکی بسیار ساده بر روی زمینه پارچه‌ای یا سطوح صاف چسبانده می‌شود.
ورشو سازی:
ورشوسازی دزفول دومین رتبه کشور را داراست و با ظروف بسیار متنوع و کاربردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سماور، قلیان، پارچ و لیوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول‌ترین تولیدات این رشته به شمار می‌آید.
میناکاری:
میناکاری روی طلا و نقره از هنر‌های خاص استان است که توسط صابئین مندایی در استان انجام می‌شود. تعدادی از هنرمندان این رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصی نقش‌های نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروان‌های شتر را بر روی مینای ریخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمایل، گردنبند، سینه ریز، گوشواره و انگشتر به یادگار می‌نگارند. این آثار علاوه بر جنبه اقتصادی، دارای ارزش هنری بسیار بالایی هستند.
فلزکاری:
در استان خوزستان ساخت وسایل فلزی در شهرهای دزفول، اهواز، مسجد سلیمان، بهبهان، رواج دارد که تولیدات مختلفی از قبیل داس، تیشه، قیچی، قند شکن و ... از محصولات آنان است. آهنگران خوزستان ابتدا فلز را به اندازه و شکل دلخواه بریده و در کوره قرار می‌دهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذیری با چکش زدن به شکل مورد نظر در می‌آورند و در آخر با استفاده از سوهان آن را صیقل می‌دهند.
قلمزنی:
قلمزنی بر روی فلزات توسط صبی‌ها انجام می‌شود. روش قلمزنی بر فلزات به این صورت است که ابتدا نقش مورد نظر را بر روی ظرف طراحی کرده و سپس درون ظرف را از محلول قیر مذاب آمیخته با خاکستر یا خاک اره پر کرده و بعد با استفاده از قلم و چکش به نقوش حالتی فرو رفته می‌دهند و سپس قسمت‌های فرو رفته را با خمیر مینا که از اکسید فلزات مختلف تهیه می‌شود آرایش داده و ظرف مورد نظر را در کوره گذاشته و ۳۵۰ درجه حرارت می‌دهند، به این ترتیب لایه لعابی رنگین و شفافی برروی قسمت‌هایی از ظرف فلزی قلمزنی شده به وجود می‌آید.
تولید محصولات پوستی:
خوزستان به علت وجود عشایر بختیاری که بخش‌هایی از این منطقه را قشلاق خود قرار داده اند و همچنین اسکان بسیاری از آنان در این خطه، از نظر تولید پوست موقعیت خاصی را دارا می‌باشد. در این استان به دلیل وجود عشایر بختیاری که کار اصلی شان دامداری است، پوست به وفور یافت می‌شود. با این حال صنایع چرم و پوست چندان رواج نداشته و فقط عده کمی از عشایر آنهم برای رفع نیاز خودشان و برای ساختن لوازم مورد استفاده زندگی مانند مشک و همیان از آن استفاده می‌کنند گاهی نیز از پوست برای دهل که از ساز‌های محلی است استفاده می‌کنند.
