چندی است رسانه‌ها مساله تغییر نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مورد توجه قرار داده اند چرا که از شخص وزیر گرفته تا یکی از معاونان‌اش به این مساله اشاره کرده بودند؛ «محمدمهدی اسماعیلی» ۳۰ مردادماه با حضور در برنامه گفت وگوی ویژه خبری رسانه ملی در رابطه با تغییر نام این وزارتخانه گفته بود: «در برنامه هفتم بحث بود که این کار را جلو ببریم. دوستان در مجلس استقبال کردند. بنای ما بر این است که با آن نگاه بلند انقلابی و بیانیه گام دوم و متناسب با نگاه‌های جدید در حوزه مدیریت فرهنگی، نامی را با دوستان مجلس و براساس لایحه هفتم انتخاب کنیم. به نظرم تغییر مهمی خواهد بود که جهت گیری‌ها و رویاپردازی‌های مهم که لازمه فرهنگ و هنر است پیشانی کار قرار گیرد و جهت دهی فعالیت‌ها به این سمت باشد».

«محمد هاشمی» قائم مقام و معاون حقوقی و مجلس وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز چندی قبل در گفت وگو با یکی از رسانه‌ها عنوان کرده بود که «نام پیشرویی را انتخاب کرده‌ایم که اصالت و مأموریت آینده‌نگرانه وزارتخانه را دربربگیرد با عنوان وزارتخانه فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی که امیدواریم مصوب بشود»؛ البته همه این موارد یک سو، توییت «محمد سرشار» مدیر سابق شبکه کودک نیز از سوی دیگر صحه بر این تغییر نهاد و تغییر نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را تایید و مورد توجه قرار داد.

خبرگزاری شبستان با هدف بررسی و نظرخواهی در رابطه با این تغییر نام، سراغ تنی چند از اساتید دانشگاه رفته است تا ماهیت و اساس این تغییر را از زیر ذره بین نگاه پژوهشگران بگذراند.

در ادامه حاصل این گپ و گفت را با دکتر «کیامرث جهانگیر» استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران؛ دکتر «محمدرضا ابن‌الدین حمیدی» عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه امام حسین(ع) و جانشین سازمان بسیج اساتید کشور و همچنین دکتر «جواد بخشی الموتی» استاد دانشگاه فرهنگیان تهران را می خوانید:

دکتر «کیامرث جهانگیر» در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، با بیان اینکه تغییر در نام این وزارتخانه در گذشته نیز وجود داشته اما باید توجه داشته باشیم که عنوان فعلی که واژه فرهنگ را نیز در خود جای داده است در واقع موید عرصه هنر نیز هست، افزود: با توجه به این مساله عنوان فرهنگ و تمدن اسلامی را پیشنهاد می کنم؛ چراکه بحث این است که این وزارتخانه می خواهد تمدن اسلامی را تبلیغ کند. از سوی دیگر فرهنگ مجموعه اندوخته‌های یک ملت در طول تاریخ تعریف شده که شامل همه پیشرفت ها اعم از صنعتی، پزشکی، ادبیات و ... می شود و این وزارتخانه منعکس کننده همه اندوخته‌هاست، بنابراین به عقیده من واژه فرهنگ و تمدن اسلامی عنوان جامع و خوبی است.

استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران تصریح کرد: پیشنهاد تغییر نام این وزارتخانه به «فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی» قابل بحث است، نخست آنکه واژه تمدن در بردارنده مفاهیم مختلفی بوده و پیشرفت‌های متعددی را در طول تاریخ در خود جای می دهد؛ از سوی دیگر واژه فرهنگ نیز به تنهایی واژه ای عام است اما پسوند ارشاد اسلامی اشاره به کارهای تبلیغی می کند و تکمیل کننده واژه فرهنگ است. 

دکتر جهانگیر افزود: این موارد را در کنار تغییرات داخلی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بگذاریم، از جمله اینکه این وزارتخانه قبلا معاونت بین الملل داشت و این معاونت تبدیل به یک سازمان تحت عنوان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شد؛ این سازمان متکفل اعزام رایزنان فرهنگی به کشورهای دیگر بود و ابعاد مختلفی از فعالیت های فرهنگی از این طریق انجام می شد؛ در حال حاضر نیز فعالیت های متنوعی از عرصه سینما، کتاب، مطبوعات تا بسیاری حوزه های دیگر ذیل وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تعریف شده و بر این اساس تصور می کنم اتفاقا عنوان فعلی، عنوان خوبی است.

همچنین «جواد بخشی الموتی» نیز در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، با اشاره به مساله تغییر نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان وزارت «فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی» که این روزها سر زبان‌ها افتاده است، اظهار کرد: مهمترین نکته در مورد این وزارتخانه به ویژه با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نسبت به مقوله فرهنگ این است که این اقدام در عرصه مذکور فعالیت و تاثیرگذاری داشته باشد، طبیعتا تحقق این هدف مستلزم آن است که نه تنها این وزارتخانه که سایر نهادها به شکل جدی اقداماتی را در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی در دستور کار خود قرار دهند؛ با در نظر گرفتن این مساله صرفا تغییر نام نمی تواند نشان دهنده یک تغییر مبنایی باشد، البته که الهام بخش است اما به تنهایی کافی نیست.

استاد دانشگاه فرهنگیان تهران با تاکید بر اینکه امروز نیازمند گام‌های بلند در راستای توسعه فرهنگ کشور هستیم، افزود: البته این تغییر نام در صورت تحقق نشان دهنده رویکرد تمدنی است که در سطح نظام وجود دارد، مقام معظم رهبری نیز بارها از واژه تمدن در بیانات خود استفاده کردند؛ از سوی دیگر مواجهه دشمنان با کشور نیز همواره از نگاه تمدنی بوده است چراکه دشمن هرگز نمی‌خواست کشور ایران با این سابقه فرهنگی تمدنی به استقلال برسد؛ بنابراین تغییر نام می تواند انعکاس دهنده  پویایی بیشتر، جدی تر و انقلابی تر شدن در مسیر توسعه فرهنگی، هنری و تمدنی ایران باشد.
وی گفت: البته اگر در ورای این تغییر نام یک تدبیر، اندیشه قوی و برنامه ریزی منسجم وجود داشته باشد، طبیعتا اقدام خوبی است اما اگر در حد یک تغییر ظاهری باشد قطعا فایده ندارد کما اینکه در طول این سالها تجربه تغییر نام وزارتخانه را داشتیم، بنابراین می توان نتیجه گرفت که این تغییرات اگر با حساب و کتاب واندیشه و راهبرد درست باشد ارزشمند و تاثیرگذار خواهد بود.

همچنین دکتر «محمدرضا ابن‌الدین حمیدی» نیز در گفت وگو با خبرنگار شبستان، با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سابقه تغییر نام را چه پیش از انقلاب، چه در اثنای انقلاب و چه پس از انقلاب اسلامی در کارنامه خود دارد، اظهار کرد: به نظر می رسد تغییرات مکرر نام این وزارتخانه به دلیل عدم انطباق نام آن با ماموریت‌های تعریف شده است؛ یعنی گاهی موضوع نظارت بر دستگاه‌های فرهنگی هنری در تفکر پیشنهاد دهنده‌ها غلبه داشته و بحث ارشاد تقویت شده است؛ گاهی بحث فرهنگ غلبه داشته و ارشاد ملی به معنای فرهنگ ملی ایران مد نظر قرار گرفته است و گاهی دیدگاه اسلامی غلبه یافته و ارشاد اسلامی به عنوان جریان موید اسلام مدنظر قرار گرفته و بعدا که نهایتا به عنوان فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح و نامگذاری شده به این نتیجه رسیدند که مشکل هنر در این عنوان دیده نشده است.

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه امام حسین (ع) افزود: به نظر می رسید که مشکل در همین کلمه ارشاد است؛ سوال این است که ارشاد را به چه معنایی در قالب عنوان یک وزارتخانه تلقی می کنیم؟ در ادبیات و مفاهیم دینی ارشاد را به معنای امر به معروف می شناسیم؛ البته در عنوان وزارتخانه قطعا منظور امر به معروف نیست بلکه امر به عرف به معنای عرف فرهنگی است. بنابراین با توجه به این مساله بنا نیست ما کسی را به عرف امر کنیم بلکه قرار است که فرهنگ و تمدن اسلامی را در این وزارتخانه توسعه دهیم به همین دلیل به نظر می رسد از آنجایی که هنر هم در دل فرهنگ جای می گیرد، می توانیم با واژه فرهنگ و تمدن اسلامی کنار بیاییم چراکه در دل فرهنگ بیشتر مسایل فرهنگی دیده می‌شود.

جانشین سازمان بسیج اساتید کشور در ادامه تحلیل خود نسبت به پیشنهاد تغییر نام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ««فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی» افزود: اما در مورد واژگان تمدن اسلامی که منطبق با بیانیه گام دوم و رویکرد دوراندیش و عاقبت‌اندیش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نسبت به آینده انقلاب اسلامی است، معتقدم انتخاب و رویکردی فکورانه و اندیشمندانه است، به همین دلیل به نظر می رسد که انتخاب عنوان وزارت فرهنگ و تمدن اسلامی، شرایط کنونی فرهنگ و نگاه به آینده را برای رسیدن به تمدن اسلامی ترسیم می کند و از سوی دیگر رصدگر وضعیت موجود فرهنگ بوده و در عین حال می‌تواند نگاه آرمانی نسبت به مساله تمدن اسلامی داشته باشد، در واقع راهبرد این دستگاه حاکمیتی (وزارتخانه) را برای رسیدن به تمدن اسلامی نشان می دهد.

وی تصریح کرد: تمدن دو بُعد دارد، یک بُعد نرم‌افزاری که فرهنگ است و یک بُعد سخت‌افزاری که مظاهر فرهنگی و نمادهای فرهنگی هستند، وقتی صحبت از تمدن می کنیم، در شاکله تمدن، فرهنگ لحاظ شده و به واقع اگر بخواهیم درست نگاه کنیم وزارت تمدن اسلامی کفایت می کند چراکه در تمدن هم فرهنگ و هم مظاهر تمدنی مطرح است، اما از آنجایی که روی فرهنگ تاکید است معتقدم که فرهنگ و تمدن اسلامی می تواند واژه و عنوان پسندیده ای باشد.

این گزارش می افزاید: با در نظر گرفتن سابقه این تغییرات از یک سو و تحلیل افرادی که به عنوان پژوهشگر در دانشگاه‌های مختلف کشور تدریس کرده و تالیفات گوناگونی داشته اند، امروز باید نسبت به مساله تغییر نام این وزارتخانه با نگاهی جدی تر توجه شود. به هر روی شاید بد نباشد نگاهی به این ضرب‌مَثَل داشته باشیم که «آزموده را آزمودن خطاست» هرچند که شاید این مَثَل از ابتدا هیچ ارتباطی با موضوعاتی حتی شبیه به مساله مورد بحث ما مطرح نشده نباشد اما حداقل از این نظر می‌توان آن را مورد استفاده قرار داد که این راه و این تغییر نام چندین باره در رابطه با این وزارتخانه در سنوات گذشته اتفاق افتاده است و تنها وجه تسمیه برای تغییر دوباره آن مباحثی است که مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در رابطه با بحث فرهنگ و تمدن اسلامی مطرح کردند که برای همه فصل الخطاب است.

انتهای پیام/