آشنایی با طرح‌های کارآفرینی فدک و جشنواره فرهنگی- هنری مد و پوشاک «فردخت» در گفت‌وگوی با مدیر کارآمدی بسیج جامعه زنان
بسیج یکی از مردمی‌ترین نهاد‌هایی است که حضور مؤثرش را می‌توان در حوزه‌های کمتر دیده شده مشاهده کرد، به این معنا که با نگاه و فرهنگ بسیجی هر جایی که کاری روی زمین مانده باشد و چالشی حل نشده یا کمتر مورد توجه قرار گرفته وجود داشته باشد، فرهنگ و جهان‌بینی بسیجی به آن ورود می‌یابد و تلاش می‌کند کار زمین مانده را اجرایی کند تا باری از دوش مردم و جامعه بردارد. در حوزه زنان و خانواده هم چند محور وجود دارد که اگرچه اقداماتی در خصوص آن انجام شده، اما همچنان جای کار دارد و جزو حوزه‌های حساسی است که به رغم داشتن متولیان متعدد هنوز هم آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و اقدامات انجام شده در آن منتج به نتیجه مناسبی نشده است. همین مسئله هم نشان می‌دهد این حوزه‌ها باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند و کار‌های بیشتر و مهم‌تری در خصوص آنها انجام گیرد. یکی از چالش‌برانگیز‌ترین این حوزه‌ها مسئله مدولباس است که به موازات موضوع عفاف و حجاب باید مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت هر گونه برنامه‌ریزی برای مسئله حجاب نمی‌تواند به بار بنشیند. در جامعه امروزی نسل جوان ما دنبال تنوع و زیبایی است و اگر نتوانیم پوشش‌های زیبای متناسب با احکام اسلام را طراحی و عرضه کنیم، دختران جوان ما به خودی خود جذب این عرصه می‌شوند. بر این اساس بسیج جامعه زنان جشنواره مد و لباس «فردخت» را طراحی کرده است و جلو می‌برد؛ جشنواره‌ای که حالا کشوری شده و توجه‌ها را به خود جلب کرده است. حوزه دیگر کار هم جشنواره فدک با محوریت توانمندسازی زنان سرپرست خانوار برای اشتغال و کارآفرینی است که باز هم به همت بسیج جامعه زنان در حال اجراست. سراغ مرضیه افضلی، مدیر کارآمدی بسیج جامعه زنان رفته و در خصوص این طرح‌ها با وی به گفتگو نشسته‌ایم.
بحث‌های خوداشتغالی و کارآفرینی به خصوص در حوزه اشتغال زنان با عنایت به نقش‌های مادری و همسری آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مسئله به خصوص در حوزه زنان سرپرست خانوار با عنایت به چالش‌ها و شرایط آنها اهمیت بیشتری می‌یابد و لازم است این بانوان برای مواجهه و مدیریت زندگی خود توانمند شوند. طرح فدک در این راستا چه اقداماتی را در دستور کار خود قرار داده است؟
اولین نقطه شروع ما در طرح فدک سال ۱۳۹۹ بود که در حوزه مشاغل خانگی یک بررسی و آسیب‌شناسی داشتیم و متوجه شدیم به رغم اینکه به هزاران نفر آموزش فنی و حرفه‌ای داده‌ایم و در تعامل با سازمان فنی و حرفه‌ای از استادان آنها یا از استادان بسیجی استفاده کرده‌ایم و افراد ماهر زیادی داریم، اما این افراد لزوماً به حوزه کسب‌و‌کار وارد نمی‌شوند و توانایی ایجاد کسب‌و‌کار برای خودشان را ندارند! یا اگر کاری راه‌اندازی کرده‌اند، خیلی از آنها نتوانسته‌اند به فعالیت درآمدزا با سود مناسب دست یابند.
خب دلیلش چه بود؟
ما خلأ را در این دیدیم که مهارت‌های کسب‌و‌کار در جامعه مخاطب ما کم است. ما افراد تولیدکننده خوبی داریم؛ خیاط ماهر، کسی که چرم‌دوزی یا صنایع‌دستی تولید می‌کند و در کارش هم ماهر است، اما این فرد نمی‌تواند فروشنده خوبی باشد و بازاریابی خوبی انجام دهد، پس باید یکسری کار‌هایی را انجام دهد، یکسری نکات ریز را باید رعایت کند که در حوزه کسب‌و‌کار مهم هستند و خود فرد این دانش را ندارد. ما باید کمک کنیم، یعنی افرادی را به این زنجیره اضافه کنیم تا بتوانند کمک کنند تولیدکننده به بازار متصل شود.
در راستای اتصال تولیدکننده به بازار چه اقداماتی انجام دادید؟
مشاوره‌های کارآفرینی را آموزش دادیم و مراکز مشاوره کارآفرینی را در حوزه‌های خواهران برگزار کردیم. مرکز مشاوره به این معناست که حتماً فردی در فضای این حوزه وجود دارد و در بازه زمانی مشخصی اگر کسی سؤالی در حوزه کسب‌و‌کار داشت یا ایده‌ای داشت و خواست این ایده را به کسب‌و‌کار تبدیل کند و به تولید برساند، کسی باشد که به او مشاوره دهد. تلاش شده است کارگاه‌هایی هم که وجود دارند و دچار آسیب هستند، آسیب‌شان رفع شود که خودشان به عنوان کسب‌و‌کار مولد بتوانند محصول بازارپسند داشته باشند. در کنار اینکه یکسری تسهیلات اقتصاد مقاومتی را هم با همکاری بسیج سازندگی به این افراد می‌دادیم، نمایشگاه‌هایی را هم برای‌شان برپا می‌کردیم تا بتوانند محصولات‌شان را بفروشند، اما می‌خواستیم از اتکا به این بازارچه‌ها خارج شوند و خودشان بتوانند محصول‌شان را وارد بازار کنند. مشاور‌ها به افراد و تولیدکننده کمک می‌کنند تا بتوانند محصولی بازارپسند تولید کنند. ملاحظه ویژه‌ای هم داشتیم که استان‌ها در محصولات بومی خودشان فعالیت کنند؛ اگر محصولی مواد اولیه‌اش در منطقه‌ای از کشور وجود ندارد، سراغ آن کار نروند و هزینه صرف نکنند که نتواند برای‌شان درآمد داشته باشد. قطب‌های ویژه خانم‌ها یعنی ویژه مشاغل خرد و خانگی را هم به کمک همین مشاور کارآفرینی شناسایی کردیم. کمک کردیم جهت‌دهی تولیدکننده به سمت همین قطب‌های تولیدی باشد.
الان چهار سال از عمر طرح فدک می‌گذرد. در طول این چهار سال چه دستاورد‌هایی داشته‌اید؟
در بیش از ۴ هزار حوزه خواهران در سراسر کشور مراکز کارآفرینی راه‌اندازی کردیم. برخی از این مراکز کارآفرینی به حدی رشد کردند که سمینار‌های کسب‌و‌کار راه‌اندازی می‌کنند، یعنی آنقدر قوی شده و با دستگاه‌های مختلف تعامل برقرار کرده‌اند که برای تولیدکنندگانی که در حوزه استحفاظی‌شان تحت پوشش‌شان هستند، تسهیلاتی را فراهم کرده و رایزنی‌های خوبی داشته‌اند و به عنوان نقطه‌ای که می‌تواند بحث کسب‌و‌کار در منطقه را شتاب دهد، تبدیل شده‌اند. حالا تلاش می‌کنیم افراد ماهری که می‌توانند در حوزه مشاوره باشند، جذب کنیم یا همان نیروهای‌مان را ارتقا دهیم تا از این مشاغل خرد و خانگی که به عنوان یک عرصه از اقتصاد محسوب می‌شوند و به ویژه برای خانم‌ها خیلی مناسب هستند، پشتیبانی خوبی انجام شود.
اشاره داشتید که زنان سرپرست خانوار محور اصلی طرح کارآفرینی فدک هستند. چه ویژگی‌هایی را در این خصوص مدنظر قرار داده‌اید تا به نقش مادری این زنان و همچنین نقش همسری سایر خانم‌هایی که مخاطب شما هستند، لطمه‌ای وارد نشود؟
رویکرد ما این است که خانم‌ها در مشاغلی بتوانند فعالیت کنند که خانواده‌محور و خانواده‌دوست و دوستدار کودک باشد، یعنی مادر مجبور نباشد بخواهد از خانه‌اش خارج و وارد فضایی شود که نتواند نقش‌های مادری و همسری خود را به خوبی انجام دهد. بسیاری از مشاغل درآمدزا در خانه قابلیت اجرا دارد و ما تلاش کردیم به سمت این مشاغل برویم. این صرفاً در حوزه صنایع دستی و صنایع تبدیلی نیست بلکه حتی در حوزه تولید محتوای رسانه‌ای و مجازی، فرهنگی و بخشی از کار‌های خدماتی هم می‌تواند در خانه انجام شود و برای افرادی که مهارت‌های به‌روزی هم دارند، می‌تواند درآمد خوبی داشته باشد و صرفاً بحث تولید هم نیست و بحث خدمات را هم شامل می‌شود. هدف این بود به خصوص برای مخاطب زن سرپرست خانوار که آسیب‌هایی را در جدا شدن از منزل دارد و خودش هم بیشترین نقش را در سرپرستی فرزندانش ایفا می‌کند، بتواند در کنار خانواده فعالیت اقتصادی و تولیدی هم داشته باشد.
اشاره داشتید که با همکاری نهاد‌هایی همچون بسیج سازندگی به این خانم‌ها وام‌هایی هم داده می‌شود. مبلغ و شرایط این وام‌ها چگونه است؟
مبلغ‌ها متفاوت هستند. متقاضیان برای دریافت وام‌های اقتصاد مقاومتی بسیج سازندگی با ثبت‌نام در سامانه این سازمان و احراز شرایط که به سامانه مجوز‌های دولت وصل است می‌توانند وام‌هایی را دریافت کنند. به این منظور باید مجوز‌های لازم را برای حوزه کسب‌و‌کار و مدارک فنی و حرفه‌ای داشته باشند و ثبت‌نام کنند. معمولاً از طریق حوزه‌های مقاومت پیگیری این کار را انجام می‌دهیم تا فردی که ثبت‌نام کرده، روند بازدید از کارگاه تولیدی‌اش و تأییدیه‌های حضوری لازم هم انجام شود. مبلغ تسهیلاتی که در سطوح مختلف پرداخت می‌شود تا ۴میلیارد تومان هم می‌رسد. به افرادی که کسب‌و‌کار‌های بزرگ‌تری دارند و افراد بیشتری را تحت پوشش‌شان دارند، وام‌های بیشتری هم داده می‌شود. سقف وام‌ها ۴میلیاردتومان است. از ۱۵۰میلیون تومان شروع می‌شود و ۴میلیارد تومان سقفش است که بسته به سطح کسب‌و‌کار و افرادی که قرار است مشغول شوند و تحت پوشش قرار بگیرند، میزان تسهیلات تعیین می‌شود.
آیا بسیج جامعه زنان برنامه دیگری را هم در دست اقدام دارد؟
یکی از کار‌های دیگری که ما انجام می‌دهیم اصلاح الگوی مصرف است. کارگاه‌های خانواده ما تحت عنوان خانواده مقاوم در پایگاه‌های بسیج برگزار می‌شود که ضمن اینکه خانم‌ها به عنوان مدیران مصرف خانواده با الگوی اقتصاد مقاومتی آشنا می‌شوند، مدیریت مصرف را هم آموزش می‌بینند. در این راستا با دستگاه‌های مختلف مثل توانیر، شهرداری و شرکت ملی گاز تعامل داریم. شیوه‌های مصرف بهینه‌ای که باید آموزش داده شود، به واسطه کارگاه‌های خانواده مقاوم ارائه می‌شود. هم‌افزایی‌ای هم با دستگاه‌ها داریم که الگوهای مصرف بهینه توسعه پیدا کند. استقبال خوبی هم از طرف دستگاه‌های مختلف شده است و خانواده‌ها هم به لحاظ آموزش‌های کاربردی از این موضوع استقبال کرده‌اند و آموزش کارآفرینی اولیه هم به افرادی که در این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند داده می‌شود تا علاوه بر اینکه افراد در حوزه مصرف با مصرف بهینه آشنا می‌شوند، تشویق شوند به حوزه کارآفرینی هم وارد شوند یا مثلاً مادر‌ها با موضوع اینکه «من می‌توانم یک فرزند کارآفرین تربیت بکنم» و این تصور را که اشتغال خوب اشتغالی است که دولتی باشد، سعی می‌کنیم از ذهن‌ها خارج شود و افراد را به سمت اینکه تولیدکننده باشند و به فرزندان‌شان کمک کنند تا بچه‌ها به سمت یک فرد مولد و یک انسان کارآفرین‌بودن بروند را تشویق می‌کنیم.
