تحول در حوزه علمیه، شرط تداوم پیشتازی انقلاب اسلامی در عصر جدید
به گزارش خبرگزاری بسیج، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر پیروزمند عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی در گفتگو با روابط عمومی سازمان بسیج اساتید، طلاب و روحانیون کشور با تأکید بر ضرورت تحول در حوزه علمیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی، اظهار کرد:پس از انقلاب اسلامی، مسائل نوپدید بسیاری در سطح ملی و جهانی ظهور یافت که پاسخگویی به آن‌ها به‌طور طبیعی از نهاد حوزه‌های علمیه انتظار می‌رفت. فضای ایجادشده در پی انقلاب، امکانی بی‌سابقه برای تعمیق، گسترش و امنیت فعالیت‌های حوزه فراهم ساخت و انگیزه‌های تازه‌ای برای ورود جدی‌تر به مسائل اجتماعی و دینی پدید آورد. با تأکید بر ضرورت تحول در حوزه علمیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی، اظهار کرد:پس از انقلاب اسلامی، مسائل نوپدید بسیاری در سطح ملی و جهانی ظهور یافت که پاسخگویی به آن‌ها به‌طور طبیعی از نهاد حوزه‌های علمیه انتظار می‌رفت. فضای ایجادشده در پی انقلاب، امکانی بی‌سابقه برای تعمیق، گسترش و امنیت فعالیت‌های حوزه فراهم ساخت و انگیزه‌های تازه‌ای برای ورود جدی‌تر به مسائل اجتماعی و دینی پدید آورد.
دکتر پیروزمند با اشاره به جایگاه تاریخی و دینی علما، تصریح کرد: العلما ورثة الأنبیاء؛ علما بنا بر ادله دینی، وارثان انبیا محسوب می‌شوند و مسئولیتی که انبیا الهی داشتند، بر عهده علما نیز هست. این مسئولیت در طول تاریخ ادامه یافته و باید در اعصار بعد نیز امتداد پیدا کند. در آیه شریفه‌ای که می‌فرماید: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾، بیان شده که انبیا آمدند تا با کمک مردم، اقامه قسط کنند.
وی افزود: اگر علما بخواهند در امتداد مسیر انبیا حرکت کنند، مهم‌ترین مسئولیت حوزه‌های علمیه، اقامه قسط خواهد بود. این مسئولیت، افزون بر دو وظیفه شناخته‌شده یعنی شناخت مفاهیم و معارف اسلامی و تبلیغ معارف اسلامی است. بنابراین روحانیت باید مسئولیت سومی را هم متوجه خود بداند: اقامه قسط.
صدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیه قم؛ فرصتی برای بازنگری در هویت حوزه
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به در پیش بودن صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم، اظهار داشت: از زمان تأسیس این حوزه مقدس توسط مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری (رحمة‌الله‌علیه) تا امروز، حوزه علمیه قم مسیری پرافتخار را طی کرده است. اگرچه این مسیر با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده، اما هر چه زمان گذشته، حوزه پر فروغ‌تر ظاهر شده، تأثیر اجتماعی بیشتری داشته و نظم داخلی آن نیز ارتقا یافته است.
این استاد حوزه تأکید کرد: هویت حوزه علمیه، دفاع از دین، فهم دین، ابلاغ دین و اقامه دین است. به هر میزان که حوزه علمیه بتواند این مسئولیت‌ها را بهتر انجام دهد، هویت خود را بیشتر حفظ کرده و در جامعه هویت‌ساز خواهد شد. هویت‌سازی حوزه یعنی توانایی آن در حمایت و تحقق دین در محیط بیرونی خود؛ همان چیزی که امروز رهبر معظم انقلاب از آن با عنوان تمدن نوین اسلامی یاد می‌کنند.
وی ادامه داد: هرچه حوزه علمیه بتواند در مسیر تمدن‌سازی نوین اسلامی، با تکیه بر پایگاه دین نقش‌آفرینی مؤثرتری داشته باشد، هم هویت بیشتری خواهد یافت و هم در جامعه هویت‌ساز خواهد بود. این شاخص مهمی برای ارزیابی وضعیت فعلی و آینده حوزه‌های علمیه است.
سه مرحله در مسیر تحول حوزه: حفظ، ترمیم و بالندگی
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به بیانات رهبر انقلاب درباره مسیر آینده حوزه علمیه، گفت: معظم‌له سه واژه کلیدی را در این زمینه مطرح کرده‌اند: حفظ، ترمیم و بالندگی حوزه‌های علمیه. این سه مرحله باید به صورت هم‌زمان مورد توجه قرار گیرد.
وی با تشریح این مراحل گفت: حفظ یعنی انتقال میراث سترگ علمی حوزه از نسل گذشته به نسل آینده. این میراث علمی که طی صدها سال شکل گرفته، در حوزه‌های مختلفی چون فقه، فلسفه، تفسیر، اخلاق و غیره، هم از نظر کمی گسترده و هم از نظر کیفی ارزشمند است. انتقال این میراث به نسل بعد، مسئولیتی سنگین و حیاتی است.
وی در ادامه افزود: اگر حوزه علمیه فقط به حفظ بسنده کند، از زمانه عقب می‌ماند و منزوی خواهد شد. بنابراین، مرحله دوم یعنی ترمیم بسیار مهم است. در این مرحله، حوزه باید وارد مسائل و عرصه‌های نوپدید شود؛ چه در عرصه اعتقادات، چه فقه و چه اخلاق. این امر باید بر اساس روش‌های علمی پیشین، اما با رویکرد پاسخگویی به مسائل جدید، صورت گیرد.
پیروزمند با اشاره به پیشینه این ترمیم‌ها، تصریح کرد: حتی پیش از انقلاب نیز برخی از بزرگان حوزه، به مسائل مستحدثه توجه جدی داشتند. شخصیت‌هایی همچون امام خمینی (رضوان‌الله‌علیه)، آیت‌الله خویی، آیت‌الله خوانساری، آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله گلپایگانی از جمله فقیهانی بودند که به مسائل جدید توجه نشان دادند و آن‌ها را در فقه و دانش دینی وارد کردند.
تحول در حوزه علمیه، شرط تداوم پیشتازی انقلاب اسلامی در عصر جدید
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با تأکید بر ضرورت تحول در حوزه علمیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی، اظهار کرد:پس از انقلاب اسلامی، مسائل نوپدید بسیاری در سطح ملی و جهانی ظهور یافت که پاسخگویی به آن‌ها به‌طور طبیعی از نهاد حوزه‌های علمیه انتظار می‌رفت. فضای ایجادشده در پی انقلاب، امکانی بی‌سابقه برای تعمیق، گسترش و امنیت فعالیت‌های حوزه فراهم ساخت و انگیزه‌های تازه‌ای برای ورود جدی‌تر به مسائل اجتماعی و دینی پدید آورد.
وی با بیان اینکه گام بالاتر از پاسخگویی صرف، بالندگی حوزه است، گفت:وقتی از تمدن نوین اسلامی سخن گفته می‌شود، یعنی حوزه باید به‌جای واکنش صرف، جریان‌ساز، پیشرو و پیشران تمدن‌سازی باشد؛ تمدنی که جهت آینده انقلاب اسلامی را مشخص می‌کند. لازمه حضور در چنین مقیاسی، بالندگی در دانش‌های حوزه‌ای و روش‌های علمی حوزه است.
وی افزود:بالندگی در فقاهت، فلسفه، اخلاق و به‌طور کلی در شیوه‌های ورود نظام‌مند، مؤثر و مستقیم به مسائل اجتماعی و بین‌المللی، باید هدف حوزه باشد. در غیر این صورت، حوزه در مواجهه با تحولات آینده منزوی شده و تأثیرگذاری‌اش در جامعه کاهش می‌یابد.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند تصریح کرد:رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌درستی تأکید کرده‌اند که با وقوع انقلاب اسلامی، بشریت وارد عصر جدیدی شده است که حتی از آن به "عصر امام خمینی" تعبیر می‌شود. در این عصر جدید، رجوع به معنویت و توحید در میان بشریت رو به افزایش است؛ برخلاف دوران مدرنیته و پست‌مدرن که به تاریکی فکری و معنوی بشر دامن زد.
وی افزود:در مقابل، نظام‌های نجات‌بخش ادعایی مانند لیبرال دموکراسی غرب، چه با نسخه سوسیالیستی که با فروپاشی شوروی بی‌اعتبار شد و چه با نسخه لیبرالی که اکنون رو به افول است، نتوانسته‌اند بشر را اقناع کنند. رفتارهای امروز رژیم صهیونیستی، که با نهایت قساوت حقوق بشر را بهانه می‌کنند، نشانه‌ای از این افول است.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند ادامه داد:برای پیشبرد اهداف بلند انقلاب اسلامی با وجود دشمنی‌ها و موانع، نیازمند عقبه علمی و انسانی متناسب با شرایط عصر جدید هستیم. این ضرورت هم‌زمان با تغییر هندسه جهانی و جابه‌جایی موازنه قدرت در جهان، بیش از پیش احساس می‌شود.
وی با اشاره به فرصت‌های پیش‌روی جوانان جهان اسلام گفت:به‌ویژه در میان نسل جوان کشورهای اسلامی و حاملان اندیشه ناب اسلامی، امکان کنشگری جهانی بیشتر شده و مطالبه‌گری آنان در حال شتاب‌گیری است.
وی در پایان تأکید کرد:حوزه علمیه برای حفظ و تقویت هویت خود و ایفای نقش در هویت‌سازی آینده، باید الزامات تحول را بپذیرد. اما تحول به‌معنای به‌هم‌ریختگی، پشت پا زدن به میراث علمی گذشتگان، یا تأثیرپذیری منفعلانه از نظام علمی استکباری نیست. بلکه تحول یعنی توانمندسازی علمی و انسانی در مسیر تحقق اهداف بلند انقلاب اسلامی.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به روند تاریخی تحولات حوزه علمیه قم، بر ضرورت ادامه مسیر تحول و نوآوری در حوزه‌های علمیه تأکید کرد و گفت: پشتوانه دانش گذشته و نوآوری‌های چشمگیر در عرصه‌های دانش و روش، باید به گونه‌ای تلفیق شود که مسیر تحول حوزه با قوت ادامه یابد.
آغاز از اختناق؛ هنر شیخ عبدالکریم حائری در تأسیس حوزه قم
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند گفت: زمانی که مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری تصمیم گرفت به قم هجرت کند، این شهر هنوز به عنوان مرکز حوزه علمیه شناخته نمی‌شد. قم در آن دوران نه‌تنها مرکزیتی نداشت، بلکه در فضای اختناق سیاسی ناشی از سلطه رضاخان قرار داشت؛ رضاخان قلدر که تحت تأثیر اربابان خارجی خود، سیاست خفقان دینی را در پیش گرفته بود، حتی دستور خلع لباس روحانیت را نیز صادر کرده بود.
وی افزود: در چنین شرایطی، تأسیس حوزه علمیه قم آغاز شد. هنر مرحوم حائری در آن بود که با رژیم مستقر تعامل حداقلی برقرار کرد تا فضای تنفس برای حوزه ایجاد شود. به‌رغم میل حکومت، حوزه توانست قدری پا بگیرد و انسجام اولیه پیدا کند. گروهی از طلاب متمرکز شدند و با وجوهات اندک، مسیر تحصیل و تربیت را آغاز کردند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به دوران زعامت آیت‌الله العظمی بروجردی گفت: در این مقطع، حوزه به رشد چشمگیری رسید و مرجعیت ایشان فراگیر شد. ارتباطات گسترده ایشان موجب صدور پیام تشیع و رسمیت یافتن شیعه به عنوان یکی از مذاهب اسلامی در جهان اسلام شد. این تحولات نتیجه تلاش‌های فکری و دیپلماتیک بود که حوزه علمیه را وارد مرحله جدیدی کرد.
وی تحول فکری حوزه را نیز مهم دانست و خاطرنشان کرد: اگر به عقب برگردیم، می‌بینیم که یکی از تحولات بنیادین حوزه، گذار از تسلط اخباری‌گری به اصولی‌گری بود؛ تحولی که بنیان‌های علمی و اجتهادی حوزه را متحول ساخت. اگر در زمان تسلط اخباری‌ها بودیم، تصور اینکه این اندیشه روزی به حاشیه رانده شود، دشوار بود.
پیروزمند با رد نگرانی‌ها نسبت به مفهوم تحول در حوزه تصریح کرد: نباید تصور کرد که سخن گفتن از تحول به معنای گسست یا بی‌ثباتی در حوزه است. تحول در طول تاریخ حوزه اتفاق افتاده و پیش‌برندگی این نهاد علمی، نتیجه همین تحولات بوده است. اگر حوزه در زمان اخباری‌گری باقی می‌ماند، امروز این جایگاه را نداشت.
از حوزه غیرسیاسی تا حوزه انقلابی؛ نقش امام خمینی(ره)
وی با اشاره به تحول حوزه در نسبت با سیاست، گفت: یکی دیگر از تحولات مهم، عبور از حوزه علمیه غیرسیاسی به حوزه سیاسی بود؛ تحولی که به دست امام خمینی(ره) در آستانه انقلاب اسلامی رقم خورد. ایشان تفکر جدایی دین از سیاست را شکست و روحانیت را وارد عرصه جامعه‌پردازی کرد. امروز این تفکر جا افتاده است، گرچه برخی همچنان تلاش می‌کنند حوزه را از سیاست جدا کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند ادامه داد: بر اساس این نگاه جدید، حوزه توانست در شکل‌گیری انقلاب، پیروزی در جنگ تحمیلی و تحولات سیاسی کشور نقش ایفا کند و تأثیرگذار باشد. این حضور اجتماعی و سیاسی حوزه، از دل همان تحول فکری بیرون آمد و به یکی از پایه‌های اقتدار نظام اسلامی تبدیل شد.
پیشرفت‌های چشمگیر حوزه علمیه پس از انقلاب در پاسخ به مسائل مستحدثه
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به تحولات بنیادین حوزه علمیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از افزایش کمّی و کیفی پاسخگویی فقهای شیعه به مسائل مستحدثه سخن گفت و این روند را نشانه‌ای از پیش‌روندگی و پیش‌برندگی این نهاد دانست.
وی تصریح کرد: پاسخگویی به مسائل مستحدثه، که مراجع معظم تقلید پس از انقلاب انجام داده‌اند، چه آن‌هایی که اکنون در قید حیات هستند و چه آن‌هایی که به رحمت خدا رفته‌اند، گامی مهم و مؤثر در جهت ارتقای ظرفیت دانشی معارف اسلامی در حوزه علمیه بوده است.
وی با اشاره به تنوع موضوعاتی که از سوی مراجع بررسی شده، از مسائل پیچیده پزشکی مانند رُقّیه مصنوعی و پیوند اعضا تا مسائل اقتصادی نظیر پیمان‌های داخلی و خارجی و قراردادهای جدید را نمونه‌هایی از این تحول دانست و گفت: تقریباً نمی‌توان مسئله فقهی قابل توجهی را یافت که از مراجع پرسیده شده باشد و پاسخی برای آن ارائه نشده باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند به روند شکل‌گیری فقه‌های مضاف اشاره کرد و آن را ادامه طبیعی تحول فقه سنتی دانست. وی افزود: فقه امنیت، فقه سیاست، فقه حقوق، فقه اقتصاد، فقه خانواده و فقه شهرسازی از جمله حوزه‌هایی هستند که یا شکل گرفته‌اند یا در حال شکل‌گیری‌اند. این نشان می‌دهد حوزه نه تنها پیش‌رونده بلکه پیش‌برنده در تعامل با جامعه و حکومت اسلامی است.
رشد چشمگیر فلسفه اسلامی و عبور از فلسفه سینوی به حکمت متعالیه
وی در ادامه به پیشرفت‌های حوزه در علوم عقلی پرداخت و گفت: پیش از انقلاب، حاکمیت با فلسفه سینوی بود اما در آستانه انقلاب اسلامی، حکمت صدرایی جایگزین آن شد. مرحوم علامه طباطبایی با تألیف کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم فلسفه صدرایی را وارد عرصه جدیدی کرد که در مواجهه با تفکرات سوسیالیستی زمان خود، یک گام جلوتر رفت.
وی نقش شهید مطهری را نیز در این تحول ستود و افزود: پس از شهادت شهید مطهری و ارتحال علامه طباطبایی، جریان پویایی فلسفه ادامه یافت. فلاسفه‌ای همچون علامه مصباح یزدی، آیت‌الله جوادی آملی و شاگردان آنان، مسیر حرکت به سمت فلسفه‌های مضاف را دنبال کردند و آن را ابزاری برای تحول علم و اداره جامعه قرار دادند.
ضرورت تداوم مسیر تحول حوزه در آستانه صدسالگی
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند تأکید کرد: اکنون که در آستانه صدسالگی حوزه علمیه قم قرار داریم، باید با نگاهی به آینده و با توجه به مسیری که انقلاب اسلامی طی کرده، مسیر تحول را ادامه دهیم. حوزه علمیه باید این پیش‌روندگی را حفظ کرده و آن را تعمیق بخشد.
وی یکی از دلایل اصلی این پیشرفت را افزایش ظرفیت انسانی دانست و اظهار داشت: پس از انقلاب اسلامی، با گشایش‌های سیاسی، نسلی مؤمن، با نشاط و باانگیزه وارد حوزه علمیه شد. اکنون نسل اول این طلاب، در دهه‌های پنجاه تا هفتاد زندگی قرار دارند، شاگردان آن‌ها در دهه‌های سی و چهل، و نسل سوم نیز در دهه‌های بیست و سی به سر می‌برند. این نسل‌ها، حلقه میانی حوزه علمیه را شکل داده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به طرح امام خمینی (ره) درباره بسیج حوزه و روحانیت افزود: این طرح در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی مطرح شد و بعدتر به پیوند حوزه و دانشگاه انجامید. در دوران دفاع مقدس نیز حوزه علمیه بخش عمده‌ای از نیروی خود را صرف حضور در جبهه‌ها، پشتیبانی از آن‌ها و بسیج مردمی کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: حوزه علمیه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نهادهای معرفتی نظام اسلامی، باید با حفظ سرمایه انسانی خود و پیوند مؤثر با نیازهای جامعه و حکومت، مسیر تحول را با شتاب و دقت بیشتری ادامه دهد.
روحانیت بسیجی؛ موتور محرک تحولات انقلابی و علمی کشور
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به نقش روحانیون بسیجی در دوران دفاع مقدس و پس از آن، بر لزوم فعال‌سازی لایه‌های میانی حوزه علمیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی تأکید کرد. و با اشاره به نقش حوزه‌های علمیه در دوران دفاع مقدس، گفت: حوزه علمیه عقبه لازم برای دفاع مقدس را تأمین کرد و در این مسیر موفق بود، به‌طوری که بیشترین شهید را نسبت به جمعیت خود تقدیم ایران اسلامی کرد.
وی ادامه داد: پس از جنگ، این بدنه توانمند که انگیزه‌اش دفاع از اسلام و انقلاب بود، وارد عرصه علمی شد. بسیج روحانیت هیچ‌گاه تعطیل نشد، بلکه به‌شکل سازمان‌یافته‌تری به فعالیت خود ادامه داد و در عرصه‌های مختلفی مانند تبلیغ، خدمات اجتماعی و پاسخ به نیازهای علمی نوپدید وارد میدان شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند افزود: بسیاری از این روحانیون توانستند به دانش‌های حوزوی و دانشگاهی مسلط شوند و در نتیجه ارتباط بین حوزه و دانشگاه را تقویت کنند؛ چه با حضور مستقیم در دانشگاه‌ها و چه از طریق آثار علمی و ارتباطات مناسبتی.
وی تأکید کرد: روحانیون انقلابی، چه با عنوان رسمی بسیج و چه با انگیزه بسیجی، هم نقش مطالبه‌گری برای تحول در حوزه علمیه را ایفا کردند و هم به‌عنوان مشارکت‌کننده در تحقق این تحولات ظاهر شدند. این حضور در عرصه‌های بیرونی نیز قابل مشاهده است؛ از تبلیغ و آموزش گرفته تا مدیریت در نیروهای مسلح، آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها.
وضعیت فعلی رضایت‌بخش نیست، اما روحانیت میدان را ترک نکرده است
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با تأکید بر اینکه وضعیت فعلی در حوزه‌هایی مانند دولت اسلامی، دانشگاه اسلامی و آموزش‌وپرورش اسلامی رضایت‌بخش نیست، گفت: عوامل متعددی باید دست‌به‌دست هم می‌دادند تا این تحولات اتفاق بیفتد، اما تاکنون این عوامل به‌طور کامل تجمیع نشده‌اند. با این حال، روحانیت هیچ‌گاه صحنه را ترک نکرده است.
او با اشاره به برخی بی‌مهری‌ها نسبت به روحانیون انقلابی، گفت: در این فراز و فرودها، گاهی با طیف روحانیت انقلابی به‌درستی برخورد نشده و تلاش برای بدیل‌سازی صورت گرفته است، اما این تفکر همچنان در صحنه باقی مانده و اثرگذاری‌اش روزبه‌روز افزون‌تر شده است.
لزوم میدان دادن به لایه‌های میانی حوزه علمیه
وی با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر نقش لایه‌های میانی، اظهار داشت: مدیران حوزه باید میدان را برای فعالیت این لایه‌ها باز کنند و از چارچوب‌های خشک سازمانی عبور کنند. تفکر بسیجی به معنای هرج‌ومرج یا بی‌نظمی نیست؛ بلکه باید انضباط متناسب با این روحیه تعریف و حمایت شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند در ادامه سخنان خود به آینده‌نگری پرداخت و گفت: آینده حوزه علمیه در گرو آن است که بتواند حضوری معنادار، مؤثر و پیش‌برنده در فرآیند تمدن‌سازی اسلامی داشته باشد.
وی افزود: تمدن نوین اسلامی یعنی ایجاد محیط عینی برای زیست فردی، خانوادگی، اداری و اجتماعی در سایه اسلام؛ به‌گونه‌ای که شهر، اداره، دولت و بناهای آن، بازتابی از ذکر الهی و ارزش‌های دینی باشند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند خاطرنشان کرد: البته در مطلوب‌ترین حالت نیز برخی افراد این سبک زندگی را نمی‌پسندند یا تخلف می‌کنند. قرار نیست آن‌ها حذف شوند، بلکه جهت‌گیری کلی جامعه باید به‌سمت دینداری، معنویت و انضباط شریعت‌محور باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با تأکید بر نقش تمدن‌ساز حوزه‌های علمیه گفت: اگر بناست حرکت تمدن‌ساز اسلامی تحقق پیدا کند، لازم است که حوزه افق‌های نوینی را پیش روی خود تصور کرده و برای رسیدن به آن، تلاش مضاعفی داشته باشد. در این مسیر، بسیج روحانیت می‌تواند نقش ممتاز و پیش‌برنده‌ای ایفا کند.
ارکان تمدن‌سازی بر محور دین
وی افزود: تمدن‌سازی در صورتی امکان‌پذیر است که ارکان آن بر محوریت دین شکل بگیرد و تحت تأثیر جاذبه دین قرار بگیرد. اگر بخواهیم تمدن‌سازی – و نه فقط تمدن‌سازی اسلامی – را محقق کنیم، باید بتوانیم فرهنگی را ایجاد کنیم که محصولات، ساختارها و دانش‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه را تحت تأثیر خود قرار دهد.
وی ادامه داد: در یک تقسیم‌بندی، می‌توان سه رکن اساسی برای تمدن‌سازی برشمرد: نخست، تولید محصولات و ابزارهایی که مردم در زندگی روزمره استفاده می‌کنند؛ دوم، تنظیم روابط و ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی؛ و سوم، تولید دانش و فناوری. تمدن اسلامی زمانی شکل می‌گیرد که اسلام بتواند با هر یک از این ارکان پیوند برقرار کند.
حجت‌الاسلام پیروزمند تأکید کرد: حوزه علمیه باید پیشران تبیین این پیوند باشد. یعنی حوزه باید نقش اسلام را در تنظیم ساختارها، تولید دانش، و ارائه محصولات مشخص کند. البته این مسیر به‌مانند یک دو امدادی است. پس از حوزه، این حرکت باید توسط دانشگاه و در ادامه توسط دولت و نظام اسلامی به معنای عامش ادامه پیدا کند تا در قالب برنامه‌های توسعه و فناوری‌های متکثر، تمدن‌سازی عینیت یابد.
وی با اشاره به تحولات جهانی و ضرورت هوشیاری در برابر آن‌ها گفت: این حرکت باید در شرایط غیرمتعین شکل بگیرد؛ چرا که همواره ممکن است حوادثی در خارج از مرزها رخ دهد که جامعه ما را تحت تأثیر قرار دهد. مانند مواجهه اسرائیل با مردم مظلوم غزه یا سیاست‌های خصمانه دولت آمریکا و همچنین ورود فناوری‌های نوظهور مانند فضای مجازی و هوش مصنوعی که شرایط را دگرگون کرده‌اند.
وی ادامه داد: باید تلاش کنیم متناسب با این واقعیت‌ها، اثرگذاری اسلام را در فرهنگ، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی دنبال کنیم.
حوزه علمیه، افقی بلند در پیش دارد
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند با اشاره به نقش تاریخی حوزه علمیه اظهار کرد: حوزه علمیه سده‌ای پرفروغ را پشت سر گذاشته و انقلاب اسلامی مقیاسی جدید از حضور و رشد آن را فراهم کرده است. هم در کمیت و هم در کیفیت گسترش یافته‌ایم. اما راه بلندی در پیش است؛ چرا که افق‌های بلندی در مسیر تمدن‌سازی نوین اسلامی وجود دارد.
وی با اشاره به تأثیرگذاری فرهنگ ناب اسلامی بر نظام‌های استکباری گفت: نظام استکباری که آسیب‌دیده از فرهنگ اسلامی است، ناچار به عقب‌نشینی شده و مشروعیت نظام سرمایه‌داری و استبدادی دچار خدشه و ترک شده است. از این‌رو، دشمنان سعی می‌کنند چهره‌ای ناخوشایند از روحانیت به مردم نشان دهند و فاصله مردم با روحانیت را بیشتر کنند تا اثرگذاری آن را به حداقل برسانند.
روحانیت باید پیوند خود با مردم را مستحکم‌تر کند
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند تأکید کرد: در برابر این توطئه‌ها، این هنر روحانیت است که با صداقت، زهد، و مردم‌داری خود که تا کنون نیز چنین بوده بتواند ارتباط خود را با مردم مستحکم‌تر کند. از سوی دیگر، باید با حاکمیت و در رأس آن، مقام معظم رهبری، پیوند مؤثر و همدلانه‌ای داشته باشد.
او در پایان تصریح کرد: فرصتی استثنایی و تاریخی برای اسلام ناب شیعی فراهم شده که باید حداکثر بهره را از آن ببریم تا آیندگان به ما افتخار کنند و بتوانند گام‌های بلندتری از ما بردارند.
