جفری ساکس در کشورهای هدف، تصمیم‌سازی می‌کند/دولت روحانی برای خروج از نگرانی انتخابات 96 دنبال معجزه می‌گردد

- بهرامی: اجازه دهید عرض کنم. اینکه می گویند چیزی واحد به نام علم اقتصاد در دنیا عمل می شود سخن دقیقی نیست. در دنیا هزاران تصمیم متفاوت و متناقض گرفته می شود و مکاتب علمی مختلفی وجود دارد که در اصول و سیاستگذاری با هم تفاوتهای اساسی دارند. اما درباره جفری ساکس که مهمان افرادی در دولت روحانی بود، البته به اعتقاد من مهمان خود دولت روحانی بود نه بخشی در حاشیه، می توان با رجوع به شواهد و قرائن قضاوت کرد. 

* بسیج: ظاهرا چنین چیزی نبوده و وی مهمان رسمی دولت نبوده است.

- بهرامی: بله مهمان رسمی دولت روحانی نبوده است، اما تجربه نشان می دهد که ساکس در کشورهایی مانند بولیوی و لهستان هم که اقتصاد آنها را با سیاستهایش شخم زد، در سایه حرکت می کرد و مهمترین تصمیم ساز در این کشورها بود؛ او کسی بود که نهادهای اصلی مالی آمریکایی را به جریانهای داخلی این دو کشور وصل می کرد.

* بسیج: آیا آنچه که مطرح می کنید، به قول بعضی ها، سوظن یا همان آفت مباحث علمی نست؟

- بهرامی: تلاش می کنیم علمی و مبتنی بر شواهد صحبت کنیم. شما هم قضاوت را به خوانندگان واگذار کنید بهتر است. جفری ساکس دو اثرگذاری مهم و برجسته در دو کشور بولیوی و لهستان دارد که از دو منظر قابل ارزیابی است. نخست از منظر سیاستگذاری که کاملا افراطی و مبتنی بر مدلهای موسوم به بازار آزاد و به اصطلاح دست راستی است. دوم از منظر مخفی کاری و دور زدن دموکراسی. 

* بسیج: ارتباط بین دمکراسی و مباحث یک اقتصاددان چیست؟

- بهرامی: بنده شواهد موجود را ارائه می کنم، آنگاه شما و خوانندگان می توانید درباره مرتبط بودن و یا نبودن مباحث قضاوت کنید. در بولیوی سال 1985 انتخاباتی برگزار شد که نتیجه آن پیروزی «ویکتور پاز استنسورو» و صعود به صندلی ریاست جمهوری بود. پاز را با اقتصاد دولتی و حمایتگرانه سوسیالیستی می شناختند و اقبال نسبتا خوب مردمی را با خود داشت. اما پس از رسیدن به ریاست جمهوری، اقتصاد کشور را به آمریکایی ها سپرد و آنها جفری ساکس که در آن مقطع حتی 30 سال هم سن نداشت، را برای انجام اصلاحات اقتصادی راهی بولیوی کردند. تا اینجای کار را می توان نوعی انتخاب دانست که دولت پاز انجام داد و ایراد ذاتی به آن وارد نیست. آنها می توانند بگویند در آن مقطع فکر می کردند سیاستهای بازار آزاد افراطی بیشتر به حالشان سودمند بوده است، اگرچه در تضاد با شعارهای پاز در انتخابات بود و از این منظر که نگاه کنیم خلاف وعده عمل شده و این اخلاقی نیست. 

با این حال سخن چیز دیگری است. پاز برنامه ای مخفیانه را با حضور جفری ساکس و چهره پرنفوذ کابینه یعنی گونزالو سانچز دلوزادا معروف به «گونی» و معدودی دیگر از افراد اجرا کرد. گونی به آمریکایی بودن شهره بود به طوری که حتی نمی توانست به صورت روان اسپانیایی صحبت کند و لهجه آمریکایی داشت. گونی مالک بزرگترین معدن کشور هم بود. تیم مخفیانه تصمیم گیری در خانه های مجلل و اشرافی گونی تشکیل جلسه می داد و حتی اعضای کابینه از آن بی خبر بودند. یعنی کابینه فکر می کرد تصمیم گیر است در حالی که سر کار بود. یک کابینه فرمایشی. این اطلاعات را سال 2005 گیلرمو بدریگال وزیر برنامه ریزی وقت افشا کرد. 

* بسیج: این جلسه های مخفی به چه برنامه ای منجر شد؟

- بهرامی: لغو یارانه های مواد غذایی، لغو کنترل قیمتها که سوسیالیستی خوانده می شد، تثبیت حقوقها و افزایش قیمت انرژی. این طرح نه تنها از مردم بلکه از نمایندگان منتخب مردم در مجلس هم مخفی نگاه داشته شده بود. قرار بود در 100 روز اول دولت این طرح به طور کامل با یک شوک قوی اجرا شود. برنامه پاز اجرا شد. پس از دو سال تورم به زیر 10 درصد رسید، اما نرخ بیکاری از 30 درصد فراتر رفت. سطح زندگی پایین آمد و خصوصی سازی باعث ثروتمند شدن الیگارشهای اتاق بازرگانی بولیوی شد. ساکس به کشورهایی مانند ونزوئلا، برزیل، آرژانتین و پرو هم سفر کرد و برای آنها نسخه هایی مانند بولیوی با آثاری مشابه پیچید.

* بسیج: اشاره به کشور لهستان هم داشتید، در آنجا چه اتفاقاتی افتاد؟

- بهرامی: در لهستان هم بلایی مشابه سر حزب همبستگی آمد که زمانی امید مردم این کشور بود. حزب همبستگی که با لخ والستا شهرتی جهانی یافته بود آبروی خود را با قمار بر سر برنامه های ساکس بر باد داد. ساکس با هزینه جورج سوروس به لهستان رفت تا برنامه بولیوی را تکرار کند. برنامه ساکس در لهستان هم مخفیانه و هم زیرزمینی بود. یعنی نه تنها مردم و نمایندگان، حتی همه اعضای کابینه هم از آن باخبر نبودند. برخلاف شعارهای حزب همبستگی که قرار بود مالکیت صنایع را به کارگران بدهد، طرحی فوری برای خصوصی سازی تدوین و با سرعت اجرا شد. بازهم الیگارشها برنده بازی بودند که با خصوصی سازیهای انجام شده توانستند به ثروتهای افسانه ای برسند. 

* بسیج: لطفا بیان کنید که مسایل مذکور چه ارتباطی بین ساکس و دولت روحانی وجود دارد؟ فکر می کنید در سال پایانی دولت روحانی طرحی مخفی وجود دارد؟

- بهرامی: دولت روحانی در سه سال اخیر هم طرحهای طراحی شده در زیرزمینها را پیاده کرده است. طرحهایی مانند آنچه در بولیوی و لهستان به وسیله ساکس طراحی و اجرا شد. عباس آخوندی از سازمانهایی مانند حمایت از مصرف کننده به عنوان نهادهای سوسیالیستی نام می برد که باید برچیده شوند. مگر ساکس و لیبرالهای آمریکایی در بولیوی و لهستان غیر از این عمل کردند؟ در سه سال اخیر بیش از 10 هزار میلیارد تومان خصوصی سازی انجام شده، چرا مخفی؟ چه زمانی و به چه کسی فروخته شده؟ دولت روحانی یارانه ها را حذف می کند، اما نه یک شبه. چون در ایران رهبر وجود دارد و از منافع مردم دفاع می کند، اما به هر صورت با همکاری مجلس نهم قیمتهای حاملهای انرژی را افزایش داده اند. دولت روحانی می گوید ساخت مسکن، جاده و غیره به دولت مربوط نیست. حقوقها عملا کاهش یافته و زندگی برای مردم سخت شده است. اینها شاکله آن چیزی است که ساکس در بولیوی و لهستان پیاده کرد.

* بسیج: اگر این کارهایی که می گویید براساس ایده های ساکس و همفکرانش انجام شده، چه نیازی به حضور ساکس است؟ 

- بهرامی: نکته دقیقی است. بله این کارها را تیم اقتصادی دولت روحانی که مانند دو کشور یاد شده ریشه در اتاق بازرگانی دارند انجام می دهد، چون این دولتهای در سایه از دولت رسمی مهمتر هستند، اما فکر می کنم دولت روحانی دنبال معجزه ای می گردد تا بتواند بین دو تناقض جمع بزند. کابینه روحانی می خواهد از مواهب الیگارش بودن بهره مند شود و هم به دنبال کاری در اقتصاد است تا بتواند از نگرانی انتخابات ریاست جمهوری 1396 خارج شود. 

* بسیج: یعنی ساکس چیزی برای درخواست از دولت روحانی ندارد که بخواهد در اقتصاد انجام دهد؟

- بهرامی: البته که دارد. ایران اگرچه در کابینه های سازندگی، اصلاحات و اعتدال در مسیر لهستان سازی و بولیوی سازی حرکت کرده، اما تا رسیدن به آن نقطه راه زیادی دارد. سلطه الیگارشها بر اقتصاد به اسم خصوصی سازی کامل نشده و نظام بانکی هنوز همه اقتصاد را به گروگان نگرفته و زمینگیر نکرده، اگرچه پیشروی زیادی داشته است. ضمن اینکه امکان ظهور دولتهای مردمی در ایران وجود دارد و الیگارشها نتوانسته اند دوگانه چپ و راست را عینا پیاده کرده و مانع ظهور جریان سوم و مردمی شوند. 

بسیج: از وقتی که گذاشتید و پاسخگوی سوالات ما بودید، سپاسگزاریم. 

بهرامی: من هم از شما تشکر می کنم.