عید قربان نشان از فداکاری‌های حججی‌هاست

به گزارش باشگاه خبرنگاران بسیج، عید قُربان به روز دهم ماه قمری ذی‌الحجه گفته می‌شود که از گرامی‌ترین عیدهای مسلمانان است و به‌ یاد حضرت ابراهیم(ع) و فرزندش اسماعیل، توسط بسیاری از مسلمانان جشن گرفته می‌شود.

برگزار کردن مراسم قربانی و قربانی کردن در این عید بر همه افرادی که بر اساس فقه اسلامی اعمال حج را به جا می‌آورند واجب و الزامی است و مسلمانان در سراسر جهان در عبادت حج، در این روز، گوسفند، گاو یا شتری را قربانی کرده و گوشت آن را بین همسایگان و مستمندان تقسیم می‌کنند.

حاجیان در این روز پس از به پایان رساندن مناسک حج، حیوانی را ذبح می‌کنند و پس از قربانی آنچه بر آنان در حال احرام، حرام شده بود مانند نگاه کردن در آینه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو حلال می‌شود و با توجه به اینکه حج، یکی از عبادت‌های بسیار مهم در اسلام است، توانایی به انجام رساندن آن نیز برای هر مسلمانی بسیار شادی‌آور است، در نتیجه روزی که پس از انجام وظایف سنگین حج، به عنوان جایزه الهی و اتمام احرام پیش می‌آید را عید می‌دانند.

نگاه امام خمینی به سیاست آمیخته با دیانت و عرفان است. «این مواقفى که در اسلام هست مثل عید فطر، عید اضحى‏، قربان، و حج- مواقف حج- نماز جمعه، جماعات که در شب و روز انجام می‌‏گیرد، این مواقف جنبه‏‌هاى عبادى دارد، و جنبه‏‌هاى سیاسى و اجتماعى هم دارد؛ یعنى جنبه عبادى‏اش در جنبه سیاسی‌‏اش است و دیانت اسلام یک دیانت عبادىِ تنها نیست و فقط وظیفه بین عبد و خداىِ تبارک و تعالى، وظیفه روحانى تنها نیست و همین طور یک مذهب و دیانت سیاسى تنها نیست، عبادى است و سیاسى. سیاستش در عباداتْ مُدْغَم است و عبادتش در سیاسات مدغم است. یعنى همان جنبه عبادى یک جنبه سیاسى دارد. همین اجتماع در اعیاد براى نماز، این عبادت است لکن آن اجتماع خودش جنبه سیاست دارد. مسلمان‌ها باید از این اجتماعاتى که هست، از این اجتماعات استفاده‏‌هاى زیاد بکنند.»

امام خمینی در ادامه صحبتشان به ابعاد سیاسی عید قربان و الگو گرفتن جوانان ایران از حضرت ابراهیم علیه‌السلام اشاره می‌‏کنند و می‏‌فرمایند: «شما در این عصر که ملاحظه می‌‏کنید جوان‏‌هایى هستند که واقعاً فداکارى می‌‏کنند، واقعاً رو به شهادت می‌روند. کسانى هستند که واقعاً جوان‏‌هایشان را به شهادت می‌فرستند و خوشحال هم هستند.

این همان سنخ هست، لکن تفاوت این است که آنجا معرفت یک معرفت عالى مقامى است و اینجا به آن مرتبه نرسیده است، اینجا نمونه‌‏اى از اوست. فداکاری‌هاى جوان‌‏هاى عزیز ما و پدرهاى آنها و مادرهاى آنها همان نحو است که آنها کردند. اینها ذبح می‌‏شوند به همان طورى که اسماعیل ذبح شد و به همان طورى که فدیه اسماعیل به حسب روایات ذبح شد. و ما باید بگوییم که عاجزیم از اینکه همین فداکارى که اینها دارند هم، ما عاجزیم که تصور کنیم. و بحمداللَّه این فداکارها براى اسلام آن چنان سرافرازى ایجاد کردند که در طول تاریخ خواهد ماند، آن طور براى کشور خودشان سرافرازى ایجاد کردند که در طول تاریخ خواهد ماند.»

آیت‌الله خامنه‌ای از روز عید قربان، دو تفسیر ارائه داده‌اند. رویکرد ایشان به این روز هم از جنبه عبادی بوده است و از لحاظ سیاسی. نظر ایشان نسبت به عید، اساساً شامل این دو نحوه نگرش است. ایشان در دیدار با کارگزاران نظام که در سال ۱۳۷۵ انجام دادند به این مهم اشاره کردند: «…محورها و جهت‌گیری‌های عید اسلامی همین است. لذا شما می‌بینید در روز عید فطر و قربان، نماز آن هم به جماعت تشریع شده است. نماز جماعت، مظهر همان دو جهت است؛ هم توجه به معنویت، توجه به خدا و ذکر و خشوع و هم وحدت، تجمع و بر گِرد یک محور مشترک فراهم آمدن. به نظر من، هر دو موضوع، امروز برای ملت ما و برای امت اسلامی، مسئله روز است. البته ما در مورد ملت خودمان، خیلی امیدوارانه می‌توانیم به همه چیز نگاه کنیم. چون قرائن، شواهد و پیشامدها، همه امیدبخش است» (بیانات سال ۱۳۷۵)

نگاه و رویکرد سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای به عید قربان تا بدان جاست که اذعان می‌کنند روز پیروزی انقلاب اسلامی می‌تواند هم‌عرض با روز عید قربان باشد. تحلیل ایشان به این صورت است که پس از هر گونه سختی و مجاهدت است که روز عید فرا می‌رسد. پس از مشقت و سختی که ابراهیم کشید، روز عید قربان به او ارزانی شد. بیست و دوم بهمن‌ماه هم پس از مشقّات ملت ایران به آن‌ها ارزانی شد. ایشان این‌گونه می‌فرمایند: «بیست و دوم بهمن، عید حقیقی برای ملت ماست. بیست و دوم بهمن، برای ملت ما در حکم عید فطری است که ملت در آن، از یک دوران روزهٔ سخت خارج شد. دورانی که محرومیت از تغذیهٔ معنوی و مادی را بر ملت ما تحمیل کرده بودند. بیست و دوم بهمن در حکم عید قربان است، زیرا در آن روز و به آن مناسبت بود که ملت ما اسماعیل‌های خودش را قربانی کرد.» (بیانات سال ۱۳۶۸)

صالح عرفانی کارشناس علوم دینی در گفت‌وگو با بلاغ اظهار کرد: ذبح قربانی برای تقرب پروردگار از زمان ابو البشر حضرت آدم علیه‌السلام شروع شد، وقتی که دو فرزندش هابیل قوچی و قابیل مقداری گندم را به عنوان قربانی به بارگاه خداوندی تقدیم کردند و به دستور و روال آن زمان آتشی از آسمان آمده، قربانی هابیل را سوخت، که این علامت قبولیت بود و قربانی قابیل به حال خود باقی ماند.

وی یکی دیگر از اسرار قربانی را سیر کردن گرسنه‌ها دانست و افزود: قرآن در این باره می‌فرماید: «فکلوا منها واطعمواالقانع والمعتر» از گوشت‌هایی که قربانی می‌کنید هم خودتان بخورید، هم به قانع و معتر بدهید، قانع، فقیری است که به آنچه می‌گیرد، قانع است. معتر، فقیری است که علاوه بر تقاضای کمک اعتراض هم می‌کند.

عرفانی تصریح کرد: این نشان دهنده بینش وسیع اسلام است که سفارش به خود را فراموش کنید نه دیگران را و در تقسیم گوشت و اطعام، پای بند تملق یا دعا و تواضع فقیر نباشید و او را سیر کنید، گرچه با شنیدن زخم زبان باشد.

این کارشناس یادآور شد: قربان همان کارهای نیکی که انسان به وسیله آن بخواهد خود را به رحمت خداوند نزدیک کند، بنابراین عمل نیکی که انسان انجام دهد تا بدان وسیله خویشتن را به رحمت حق تعالی نزدیک سازد آن کار را قربان گویند مانند فرمایش رسول اکرم(ص) که فرمود: نماز موجب تقرب و نزدیکی هر پرهیزکار به رحمت پروردگار است.

وی گفت: بدیهی است که مراد از تقرب به خدای تعالی، قرابت زمانی و مکانی نیست چرا که بین خالق و مخلوق هیچ‌گونه خویشاوندی وجود ندارد بلکه منظور آن است که از راه طاعت و انجام کارهای شایسته می‌تواند مشمول الطاف الهی قرار گرفته و به رحمت او نزدیک شود.

احد اسدی دیگر کارشناس علوم قرآنی در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با اشاره به اینکه کشتن حیوان در مراسم قربانی اشاره به کشتن نفس اماره است، گفت: از جمله اعمالی که حجاج در روز دهم ذیحجه در سرزمین منا انجام می‌‌هند کشتن شتر، گاو و یا گوسفند و انفاق آن به مستحقین است تا به وسیله این عمل نیک به رحمت پروردگار نزدیک شوند که آنرا قربانی گویند.

وی با اشاره به اینکه فدا کردن مال و انفاق آن در راه خدا از جمله اسرار و حکمت‌های قربانی است، تصریح کرد: کشتن حیوان در مراسم قربانی همان کشتن نفس اماره است و مرد خداشناس با شمشیر برنده عقل و ایمان، حیوان نفس را که به طور دائم وی را به کارهای زشت وا می‌دارد مقتول سازد که اگر نفس اماره و خواهش‌های او کشته نشوند و آرام نگیرند هرگاه تمام نعمت‌ها و ثروت‌های دنیوی در اختیارش باشد و زمین و آسمان را ببلعد باز هم سیر نمی‌شود و ندای هل من مزید دارد.

اسدی یادآور شد: در روایات می‌خوانیم اولین قطره خون قربانی که ریخت، خداوند گناهان صاحبش را می‌بخشد، اوقاتی که به خاطر تولد نوزاد یا ورود مسافر یا دفع بلا، گوسفند ذبح می‌شود، در روح و روان و حرکت اهل خانه شور و نشاطی پدید می‌آید.

این کارشناس عنوان کرد: ذبح صدها هزار گوسفند و نحر هزاران شتر، یک نوع جلوه و زیبایی بوده، مظهر روحیه ایثار دسته جمعی است که خود از شعائر الهی است.

به گزارش بلاغ، عید قربان نشان از فداکاری‌های شهید حججی‌هایی است که با قربانی کردن خود نشان دادند که دین از سیاست جدا نیست و توانستند بر نفس خود پیروز شوند و اسلام واقعی را درک کنند.