ارتباط زلزله های این روزهای ایران با عوامل غیر طبیعی تا چه حد واقعیت دارد

به گزارش خبرگزاری بسیج، زلزله چهارشنبه تهران  با بزرگای ۵/۲ ریشتر که ناشی از فعال شدن گسل منطقه اشتهارد بود، منجر به انتشار گزارش های غلط و غیرواقعی از پدیده طبیعی زلزله توسط کانال های آمدنیوز و دولت بهار شد.

کانال دولت بهار در پیامی گمانه زنی هایی در مورد ارتباط زلزله تهران و سایر زلزله های کشور با طرح کشور روسیه مطرح کرده است و مدعی شده است که کشور روسیه توانایی ایجاد زلزله های کنترل شونده دارد و قبلا نیز پیشنهاد ایجاد چنین زمین لرزه هایی برای آزمودن توانایی ایران در مدیریت بحران را داده است.

کانال آمد نیوز نیز خبر دولت بهار را منتشر کرده و مدعی شده است که حاکمیت ایران در دیدار پوتین رئیس جمهور روسیه با رهبر انقلاب، درخواست ایجاد زلزله در کرمانشاه را مطرح کرده است.

شایان ذکر است آمد نیوز در گزارش غیر واقعی دیگری زلزله کرمانشاه را به انفجار ارتباط داده بود.

در زمان دولت اول محمود احمدی نژاد نیز خبرهایی مبنی بر اینکه آمریکا در حال تلاش است تا زمین لرزه هایی را در تهران ایجاد کند مطرح گردیده و حتی عنوان شده بود که نيروي دريايي روسيه به ایران اعلام اعلام كرده است که كه هدف نهايي پروژه هارپ تخريب ايران و براندازي دولت كنوني اكشور از طريق ايجاد زمين لرزه است.

شبهات و سوالاتی که در شایعه زلزله کرمانشاه مطرح شده است عبارتند از:

انفجار رخ داده است

امواج در غرب کشور(کرمانشاه) امواج s,p  نبودند

چرا زلزله کرمانشاه انفجار نبوده است؟

 دکتر محمد تاتار، معاون پژوهش و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله  ، انفجاری بودن یا ارتباط داشتن زمین لرزه ازگله کرمانشاه به پدیده هارپ را  ادعایی  غیر کارشناسی و بی اساس دانست.

وی افرود:سازوکار محاسبه شده برای این زمین لرزه که توسط مراکز جهانی چون مرکز زمین لرزه شناسی سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS)و مرکز زلزله شناسی اروپا-مدیترانه (EMSC)،  مرکز لرزه شناسی کشوری (IRSC)  محاسبه و گزارش شده است، به خوبی بر واهی بودن ادعای انفجاری بودن رویداد فوق دلالت دارد. سازوکار محاسبه شده برای زمین لرزه ازگله کرمانشاه بر گسلش فشاری با روند شمال غرب-جنوب شرق دلالت دارد.(در شکل یک و دو نشان داده شده است)که روند و سازوکار غالب گسل های شناخته شده زاگرس است. 

                                          شکل ۱- سازوکار کانونی ارائه شده برای زمین لرزه شامگاه یکشنبه ۱۳۹۶/۸/۲۱ ازگله کرمانشاه توسط مرکز زلزله شناسی اروپا-مدیترانه (EMSC)

معاون پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی بیان داشت : انفجارات بدلیل انتشار کروی موج P و ماهیت غیر برشی بودن چشمه ایجاد کننده امواج لرزه ای، فاقد سازوکار کانونی مشخصی هستند. علاوه بر این هیچ گونه انفجاری تاکنون قادر به ایجاد زمین لرزه ای به بزرگی 3/7 در مقیاس امواج گشتاوری نبوده است.

                    شکل ۲- سازوکار کانونی ارائه شده برای زمین لرزه شامگاه یکشنبه  21/8/1396 ازگله کرمانشاه توسط مرکز زلزله شناسی سازمان زمین شناسی امریکا (USGS).

تاتار با اشاره به این موضوع که  قدرت زمین لرزه ای با بزرگای ۷/۲​ معادل انرژی حاصل از انفجار پنج مگاتن- 5 میلیون تن TNT- است گفت :  وقوع پیش لرزه ای به بزرگای محلی 5/4  قبل از وقوع زمین لرزه اصلی، و بیش از 220 پس لرزه در کمتر از 36 ساعت پس از وقوع آن، در کنار عمق کانونی محاسبه شده نزدیک به 20 کیلومتر برای زمین لرزه ازگله کرمانشاه، هرگونه احتمال انفجاری بودن چنین رویدادی را منتفی می داند

آیا امواج زلزله غرب کشور شامل امواج s,p  می شود؟

برخی افراد فاقد صلاحیت و دانش ادعا داشته اند که این امواج نه S بودن و نه  Pالبته اشاره نشده است که چگونه و با چه ابزاری چنین تشخیصی داده اند؟ که تاتار در این باره بیان داشت : شکل موج حاصل از این زمین لرزه که به دلیل بزرگای زیاد آن در تمامی ایستگاه های لرزه نگاری جهانی ثبت شده است، بخوبی هر دو نوع موج P و S را نشان می دهد. نمونه ای از شکل موج این زمین لرزه که توسط ایستگاه های مرکز ملی شبکه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه ثبت شده است در شکل (3) آورده شده است

                                           شکل۳- شکل موج زمین لرزه ۹۶/۸/۲۱​ ازگله کرمانشاه ثبت شده در ایستگاه های مرکز ملی شبکه لرزه گاری باند پهن پژوهشگاه.

وجود امواج P و S در امواج ثبت شده در ایستگاه های دورتر به راحتی قابل تشخیص است. دو ایستگاه ایلام (نگاشت سفید) و سنندج (نگاشت قرمز) بعنوان نزدیک ترین ایستگاه ها به کانون زمین لرزه دارای بیشترین دامنه هستند. جهت امکان تشخیص فازها، مقیاس نمایش نگاشت ها ی دریافتی چند ده برابر کوچکتر نمابش داده شده است. 

وی در ادامه افزود : تخریب سازه ای گسترده ای که در منطقه مشاهده می گردد، ناشی از عملکرد امواج برشی حاصل از این زمین لرزه است . توزیع غیر یکنواخت خرابی ها نیز متاثر از الگوی تشعشع امواج برشی (S) زمین لرزه فوق با سازوکار فشاری است.

ایران سالانه 2 هزار بار می لرزد

 در مصاحبه ای که سال 94 خبر آنلاین با استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله  دکتر مهدی زارع انجام شده است ؛ حاکی از آن است که سالانه ایران  2 هزار بار می لرزد.

این استاد دانشگاه دانشگاه اذعان داشته است: در ایران به طور متوسط سالانه حدود ۲۰۰ زلزله با بزرگای بین ۴ تا ۵، ۲۰ زلزله با بزرگای ۵ تا ۶، ۲ زلزله با بزرگای ۶ تا ۷ و در هر دهه ۲ زلزله با بزرگای بیش از ۷ مورد انتظار است و ثبت می شود.

زارع با اشاره به عدم یکسان بودن تعداد ایستگاه های ثبت لرزه در مناطق مختلف کشور گفت: زلزله با بزرگای کمتر از ۴ هنوز به طور مرتب ثبت نمی شود، چرا که پوشش شبکه لرزه نگاری با تعداد و چگالی یکنواخت از نظر تعداد ایستگاه یکسان در همه پهنه های مساحتی و جغرافیایی در کشور هنوز وجود ندارد.

وی افزود:  ولی می توان حدس زد که حدود ۲ هزار زلزله سالانه با بزرگای بین ۳ و ۴ در ایران رخ دهد، که در دهه گذشته به دلیل همین نقص در پوشش کامل شبکه لرزه نگاری حدود نیمی از کل رخداد ها یعنی حدود ۱۰ هزار، یا سالانه حدود یک هزار تا از این رویداد های کوچک ثبت و گزارش شده اند.

وضعیت تهران

در ارتباط با وضعیت تهران در ارتباط با زمین لرزه و اتفاقاتی که ممکن است رخ بدهد، استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله عنوان کرده است:در حال حاضر در شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز تهران سالانه حدود ۱۵ زلزله با بزرگای ۳ تا ۴ ثبت می شود. 

وی در ادامه افزوده است:ولی اینکه چه زمانی رخداد مهم بعدی در تهران رخ خواهد داد، هنوز کسی نمی داند و نمی تواند حدس بزند، ولی قراینی وجود دارد که می گوید که در پیرامون تهران در هر ۲۰۰ سال انتظار یک زلزله با بزرگای حدود ۷ وجود دارد.

چرا پس از وقوع زلزله در یک نقطه در برخی از شهرهای دیگر نیز زمین لرزه احساس می شود؟

این که چرا زمین لرزه هایی که در یک نقطه از کشور رخ می دهد در سایر نقاط نیز احساس می شود، در گزارشی توسط باشگاه خبرنگاران جوان به این موضوع پرداخته شده است.

با توجه به اینکه گسل ها در کشور زیاد است و چندین شهر در همسایگی با این گسل ها قرار دارد، وقتی که لرزه در یک شهر اتفاق می افتد در شهرهای همسایه نیز لرزه ها احساس می شود. و بعضا حتی شهرهایی که در مناطق سفید قرار گرفته اند نیز لرزه ها را حس می کنند.

برخی از شهرهای کشور نیز در مناطقی هستند که کم خطرتر از مناطق دیگرند و با عنوان "مناطق سفید" از آنها یاد می شود؛ مناطقی کهاحتمال وقوع زلزله های بالای 6 ریشتر حتی در بازه زمانی سه هزار سال یکبار هم وجود ندارد.

 مناطقی همچون کویر لوت یا کویر مرکزی ایران جزو مناطقی محسوب می شوند که لرزه خیزی کمتری دارند، هر چند که ساکنانی هم ندارند. مناطق دیگری نظیر نوار سنندج-سیرجان که شامل استانهای مثل اصفهان، سنندج، اراک و همدان می شود نیز از لرزه خیزی پایینی برخوردار است. البته ناحیه جنوب اهواز به سمت ابادان و خرمشهر نیز در منطقه سفید قرار دارند. به جز این موارد بقیه مناطق ایران جزو مناطق پرلرزه به شمار می‌روند.

با توجه به نظرات کارشناسان خبره زلزله شناسی، تصاویر و نمودار هایی که بعضا توسط دستگاه های خارج از کشور ثبت شده است و در این گزارش به آنها اشاره شد، مشخص می شود آمدنیوز با انتشار گزارش های غیر واقعی و دروغین به دنبال ایجاد عملیات جنگ روانی است و به جای هم دردی با مردم کرمانشاه و ایجاد بستری برای خدمت رسانی هرچه بیشتر به هم وطنان عزیزمان  سعی در ایجاد تشویش در اذهان عمومی و بر هم زدن فضای روانی برای مدیریت بحران زلزله پیش آمده را داشته است.

امروز بهترین راه حل برای بررسی صحت اخبار ، اثبات آن به طریق علمی است.رسانه ای که صرفا برای جذب مخاطب و موج سواری روی احساسات مردم خبرهای شایعه و دروغ منتشر می نماید تنها غیرقابل اعتبار بودن خود را اثبات نموده است و قطعا با یک بررسی علمی و ساده میتوان هویت و نیات پشت پرده اش را افشا کرد!رسانه ای که در بدیهی ترین مسائل که علم به خوبی و روشنی به آن پاسخ می دهد شبهه ایجاد می کند آیا در سایر مسائل روزمره که بعضا مسائل پیچیده ای است می تواند قابل اعتماد و به عنوان منبع آگاهی بخشی مطرح شود؟