امام خمینی (ره):
اگر از صدام بگذریم، اگر مسأله قدس را فراموش کنیم، اگر از جنایت های آمریکا بگذریم، از آل سعود نخواهیم گذشت. ان‌شاا... اندوه دلمان را را در وقت مناسب با انتقام از آمریکا و آل سعود برطرف خواهیم کرد و داغ و حسرت حلاوت این جنایت بزرگ را بر دلشان خواهیم گذاشت و با برپایی جشن پیروزی حق بر جنود کفر و نفاق و آزادی کعبه از دست نااهلان و نامحرمان به مسجد الحرام وارد خواهیم شد.
به گزارش خبرگزاری بسیج از سپاه تهران بزرگ، حدود سه سال از فاجعه‌ی خونین و به فرموده‌ی رهبر معظم انقلاب، حیرت‌انگیز منا می‌گذرد که در آن بیش از هفت هزار و پانصد نفر از زوّار بیت‌ا... الحرام از جمله ۴۶۲ زائر ایرانی، شهید و مجروح شدند و این در حالی است که مقامات سعودی همچنان به‌جای پاسخگویی، شیوه‌ی اتهام‌زنی به متقاضیان تحقیق در مورد حادثه‌ی منا را در پیش گرفتند و در مقابل، تنها پیگیر این فاجعه ی تلخ، شخص رهبر معظم انقلاب اسلامی است که با عزت و اقتدار، همچنان خواستار تحقیقات کامل (از نزدیک و در صحنه) پیرامون علل وقوع این حادثه با حضور نمایندگانی از کشورهای مسلمان بخصوص ایران اسلامی هستند.
فرار مقامات سعودی از پاسخگویی؛
اما فاجعه‌ی بزرگ و شاید بتوان گفت بی‌سابقه‌ی منا از همان آغاز پرسش‌های فراوانی را در مورد بی‌کفایتی و بی‌تدبیری دولت عربستان در زمینه‌ی اداره‌ی امور حج در نزد افکار عمومی و امت اسلامی برانگیخت و مقامات سعودی از همان ساعات اولیه‌ی حادثه به‌جای پاسخگویی، شیوه‌ی اتهام‌زنی به متقاضیان تحقیق در مورد حادثه‌ی منا و ایراد اتهام به حجاج سایر کشورها، از جمله حجاج ایرانی و آفریقائی را در پیش گرفتند.
مسئولان عربستان و مقامات برخی دولت‌های عربی مثل بحرین، امارات و مصر از همان آغاز به‌جای تلاش برای پاسخ‌گو کردن عربستان به سؤالات و ابهامات درباره‌ی این فاجعه، بارها با تعریف و تمجید بی‌مورد از مسئولیت‌پذیری عربستان در امدادرسانی به آسیب‌دیدگان فاجعه و با حمله به ایران اعلام کردند که هیچ کشوری از جمله ایران نباید از این حادثه بهره‌برداری سیاسی کند. در همین راستا، پادشاه سعودی در نشست هیئت‌وزیران این کشور در ریاض تأکید کرد: عربستان به هیچ دستِ پشت‌پرده‌ای اجازه نخواهد داد تا نقش کشور را در خدمت‌رسانی به حجاج، بیهوده و ناکارآمد جلوه دهد و باعث تفرقه در جهان عربی و اسلامی شود.
اشتباه راهبردی برخی کشورهای اسلامی؛
برخی کشورهای اسلامی همچون مصر، بحرین و ترکیه نیز که بایستی در این حادثه نقش ایفا می‌کردند، به تعریف و تمجید از مقامات سعودی پرداختند. برای مثال، امیر کویت «تبریک خالصانه‌ی خود را به دلیل «موفقیت بزرگ برگزاری موسم حج» به شاه عربستان عرضه کرد و - یا - رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز از عملکرد دولت عربستان در مدیریت مناسک حج پس از حادثه‌ی منا دفاع کرد و گفت: «برخی گفته‌اند مشکلاتی در زمینه‌ی سازمان‌دهی حج وجود داشته است. فکر نمی‌کنم این رویکردها مناسب باشند.»
بنابراین با اینکه در این حادثه از امت اسلامی و کشورهای اسلامی انتظار می‌رفت که برای پیگیری مسئله، صدای واحدی داشته باشند، به‌دلیل برخی ملاحظات سیاسی رخ نداد و به همین دلیل، رهبر معظم انقلاب فرمودند: «پس از این حادثه باید صدای واحد و اعتراض دنیای اسلام برمی‌خاست، اما متأسفانه به‌جز صدای جمهوری اسلامی ایران صدایی شنیده نشد و حتی دولت‌هایی که زائران آن‌ها جزو جان‌باختگان بودند، در قبال این فاجعه ی عظیم، اعتراض قابل اعتنایی نکردند.»
عادی‌سازی ماجرای منا؛
نکته‌ی دیگری که در این بین وجود دارد، این است که دولت عربستان بسیار علاقه دارد این حادثه را یک «اتفاق مرسوم و معمول» جلوه دهد و از آن عبور و آن را فراموش کند. به همین دلیل، دستگاه‌های رسانه‌ای حامی این کشور بلافاصله از متداول بودن این حادثه صحبت کردند و سعی در طبیعی جلوه دادن موضوع داشتند و مدعی بودند این حادثه به‌دلیل گرمای هوا بوده است به همین دلیل، رهبر انقلاب اشاره کردند: «این حادثه به‌هیچ‌وجه نباید فراموش شود و دستگاه دیپلماسی و سازمان حج موظف هستند که این موضوع را به‌صورت قاطع دنبال کنند.»
پیگیری مستمر حقوقی حادثه‌ی منا؛
اما مطابق با موازین حقوق بین‌الملل و آنچه حقوق‌دانان برجسته از آن یاد کرده‌اند، مسئولیت دولت عربستان در این زمینه محرز است و «فاجعه‌ی منا از دو منظر حقوق بین‌الملل و حقوق بشر بین‌المللی، قابل بررسی است و عربستان در هر دو حوزه، تعهدات خود را نقض کرده است.»
مسئولیت دولت میزبان در قبال جان حجاج و کوتاهی در این زمینه، سهل‌انگاری در پیش‌بینی موضوع با وجود اینکه طی سه دهه‌ی گذشته بارها اتفاقات مشابهی رخ داده است، بی‌احترامی به اجساد مطهر، دفن بی‌اجازه‌ی جان‌باختگان، سهل‌انگاری و بی‌تدبیری در رسیدگی به وضعیت مجروحان حادثه که به گواهی تیم‌های پزشکی حاضر در صورت رسیدگی به‌موقع بسیاری از قربانیان نجات پیدا می‌کردند، عدم تعیین وضعیت مفقودان و پنهان‌کاری، بی‌مسئولیتی و عدم پاسخگویی در این زمینه، همه و همه مسئولیت حقوقی، سیاسی و اخلاقی دولت عربستان را نشان می‌دهد.
آزمونی دیگر برای مدعیان حقوق بشر؛
از سویی دیگر، این فاجعه‌ی بزرگ بار دیگر ادعای کشورها و سازمان‌های مدعی حقوق بشر را نیز نشان داد. کشتار بیش از ۷۵۰۰ زائر آن‌قدر بزرگ بود که سازمان‌های متولی حقوق بشر به‌خصوص سازمان ملل واکنش درخوری نشان دهند، اما دبیرکل سازمان ملل تنها و تنها به یک عرض تسلیت ساده بسنده کرد. دولت‌های آمریکا، انگلیس، فرانسه و اتحادیه‌ی اروپا نیز که همواره خود را در زمینه‌ی حقوق بشر میدان‌دار معرفی می‌کنند، تنها به یک عرض تسلیت ساده بسنده کردند و فاجعه ی به این وسعت مصیبت را تنها در حد یک «ازدحام جمعیت» ساده تقلیل دادند.
انفعال "دیپلماسی لبخند" و بیگانگی سیاست خارجی تدبیر و امیدی با مفهوم اقتدار؛
اما آنچه که در این میان حائز اهمیت است، انفعال عجیب دولت وقت ایران در برابر این فاجعه ی عظیم بود به گونه ای که انتقادات فراوانی را به خود برانگیخت.
عدم شکایت دستگاه سیاست خارجی دولت مستقر از عربستان به دادگاه های بین المللی به دلیل نقض آشکار حقوق انسانی و اقدامات ضد ایرانی در حادثه ی منا نشان می دهد که دولت کماکان برنامه ای برای این اقدام ندارد. همین موضوع باعث شد که نمایندگان ملت (نمایندگان تهران، ورامین و شیراز) در تذکری نسبت به این رویه عجیب دولت اعتراض خود را اعلام کنند و خواستار پیگیری علل وقوع فاجعه ی منا و همچنین موضوع حادثه فرودگاه جده از طریق طرح شکایت از عربستان سعودی در مجامع بین‌المللی شوند.
نگاهی به واکنش دولت یازدهم در برابر فاجعه منا؛
فاجعه منا در حالی رخ داد که حسن روحانی برای شرکت در مراسم نشست عمومی سازمان ملل، عازم نیویورک شده بود تا به دیدار همتایان غربی خود بپردازد. او در مسیر سفر، خبر شهادت حاجیان را می شود و تنها به یک پیام توئیتری اکتفا می کند در حالی که انتظارها این بود که رییس جمهور سفر خود را ناتمام بگذارد و برای رسیدگی به امور حجاج به ایران برگردد، اما روحانی سفر خود را 5 روز ادامه داد و در نهایت بر اساس برنامه قبلی به ایران برگشت. بازگشت روحانی به ایران در حالی اتفاق افتاد که برخی از مقامات دولتی مدعی شده بودند که روحانی سفر خود را برای رسیدگی به فاجعه ی منا نیمه کاره گذاشته است اما آنچه که خبرگزاری دولتی ایرنا پیش از سفر روحانی اعلام کرده بود، ادعای مقامات دولتی را رد می کرد.
در نهایت دو روز بعد از وقوع حادثه منا، وقتی که ابعاد فاجعه انسانی بیشتر مشخص شد، هیئت دولت به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تصمیم گرفت هیئتی را به سرپرستی وزیر وقت ارشاد به‌منظور بررسی حادثه عازم عربستان کند که آن سفر هم به دلیل عدم اعطای روادید به آقای جنتی هیچ‌گاه عملی نشد.
هرچند بعد از این جریان وزیر بهداشت در رأس هیئتی عازم جده شد، اما اقدام خاصی صورت نگرفت و در همین روز‌هایی که روحانی و ظریف مشغول گفت‌وگو‌های با چاشنی لبخند بودند، دولت عربستان نه تنها به هیئت ایرانی ویزا نداد، بلکه از تحویل پیکر‌های شهدای ایرانی فاجعه منا خودداری کرد و بعد‌ها معلوم شد تعدادی از همین شهدا را همان روز‌های اولیه و مقارن با حضور هیئت ایرانی در نیویورک، دولت عربستان به خاک سپرده است.
در این مقطع، دولت ایران چهار بار از کاردار عربستان در تهران درخواست صدور روادید برای هیئت ایرانی کرد، اما هر بار با پاسخ منفی سعودی ها مواجه شد و درست در همین روزها، رسانه‌های بین‌المللی عکسی از ظریف، منتشر کردند که وی در جهت صدور روادید برای نماینده ی دولت ایران، در کنار صندلی متعلق به امیر کویت (به عنوان میانجی) در صحن مجمع عمومی سازمان ملل زانو زده است.
سرانجام رهبر معظم انقلاب‌اسلامی که تلاش‌های دولت را بی‌فایده دیدند طی سخنانی به سعودی‌ها هشدار دادند: «اگر کشور ما و ملت ما بخواهد در مقابل عناصر اذیت‌کننده و موذی عربستان عکس‌العمل نشان بدهد، اوضاع آن‌ها خوب نخواهد بود؛ ما تا حالا خویشتن داری کردیم. اگر بنا شد عکس‌العمل نشان بدهیم، عکس‌العمل‌های ما خشن هم خواهد بود، سخت هم خواهد بود.»
تنها چند ساعتی از سخنرانی مقتدرانه ی معظم‌له نگذشته بود که عربستان سریعاً همکاری خود را با نمایندگان ایرانی آغاز کرد و برای تحویل ابدان مطهر شهدای ایرانی فاجعه ی منا قول مساعد داد.
آیا دولت در تنظیم شکایت علیه عربستان ناتوان است؟
سوال مطرح شده در خصوص چرایی عدم واکنش مناسب از سوی دولت یازدهم در برابر عربستان، آن چنان بزرگ است که تنها می توان به یک صورت به آن پاسخ داد. در حقیقت توجه بیش از حد دولت به مذاکرات هسته ای و تمرکز اصلی دولت بر همین موضوع باعث شد که سیاست خارجی ایران در دوران فعالیت دولت یازدهم نتواند آن چنان که شایسته ایرانیان است، از اقتدار لازم برخوردار باشد.
بدون شک اوج بی تدبیری دولت در سیاست خارجی، عملکرد آن در برابر فاجعه ی منا و فرودگاه جده بود.
این حوادث و انفعال دولت باعث شد تا یک سوال بزرگ برای ملت ایران پیش بیاید و آن این بود که دولت حسن روحانی تا چه اندازه برای جان و حیثیت ملت ایران ارزش قائل است؟ و اینکه چرا مقامات مربوط در دولت، پس از گذشت سال ها، هنوز هیچ اقدام در خور و شایسته ای در این خصوص انجام نداده اند ؟؟؟
ترس عربستان از انجام تحقیقات واقعی در مورد فاجعه منا؛
اکنون پس از گذشت چند سال از فاجعه ی منا، عربستان هنوز جرئت نکرده تا به وعده خود برای تحقیقات عمل کند و حتی حاضر نشد مسئولیت خود در این فاجعه را قبول و از مسلمانان عذرخواهی کند و در نتیجه صدها خانواده از کشورهای مختلف جهان همچنان منتظر هستند تا از سرنوشت عزیزان خود و حقیقت ماجرا مطلع شوند.
نکته قابل توجه اینکه عربستان به‌سرعت و بدون کسب اجازه از خانواده حجاج جان‌باخته، بسیاری از آن ها را در مکان‌هائی نامعلوم دفن کرد تا شاید از مسئولیت پاسخگویی در این خصوص خلاص شود.
خودداری عربستان از پرداخت غرامت به خانواده قربانیان؛
عربستان تاکنون از پرداخت غرامت و دیه به خانواده قربانیان خودداری و از پذیرش ضعف، سوءمدیریت و اهمال‌کاری‌های خود در برگزاری فریضه حج امتناع کرده و اجازه نداده است قبر جان‌باختگان فاجعه مشخص شود و از کشف حقیقت فاجعه ی منا جلوگیری می‌کند زیرا امیدوار است با گذشت زمان مسلمانان این فاجعه را فراموش کنند.
الاخبار با اشاره به این که «به اسناد اداره مناسک حج و عمره سعودی دست یافته است و آن ها را در پایگاه الکترونیکی خود منتشر خواهد کرد»، نوشت: این اسناد ضعف و ناتوانی عربستان در اداره فریضه حج و عمره و شفاف نبودن آن درخصوص حوادث و فاجعه‌ها در موسم حج تمتع و حج عمره در سال‌های گذشته را برملا می‌سازد.
در این اسناد، تعداد جان‌باختگان از سال 1423 هجری تا 1437 هجری تحت عنوان کلی حجاج همه کشورها شامل تعداد، نام، هویت، عمر و تاریخ درگذشت، فاش شده است. براساس این اسناد که سه هزار و 121 صفحه است، 90 هزار و 267 حاجی و عمره‌گزار در سرزمین وحی جان باخته و بزرگترین فاجعه، فاجعه سال گذشته در منا است. دروغ گویی و پنهان کاری، راهبرد آل‌سعود در چند دهه گذشته؛
با بررسی این بیانیه‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که عربستان به افکار عمومی جهان اسلام فقط درخصوص فاجعه ی منا دروغ نگفته است بلکه تردیدآفرینی و پنهان کاری، راهبرد ثابت آن در چند دهه گذشته برای پنهان کردن ضعف‌ها و شکست‌هایش بوده تا مدیریت حج را هم چنان در دست داشته باشد و بعد از نفت، از حج برای مقاصد دیگر مانند بزرگ کردن نقش سیاسی خود در منطقه و جهان سوءاستفاده کند. این درحالی است که عربستان تعداد جان‌باختگان فاجعه ی منا را فقط 769 حاجی اعلام کرده است اما خبرگزاری‌های جهان حتی تا 2221 جان‌باخته را گزارش کرده‌اند. آل‌سعود به‌دنبال سوءاستفاده از فریضه حج برای کسب مشروعیت دینی؛
سؤالات زیادی در کشورهای اسلامی در خصوص توان آل سعود برای اداره امور حرمین شریفین و تضمین حفظ امنیت و جان حجاج بیت ا... الحرام در جریان برگزاری فریضه حج وجود دارد، با این حال سعودی‌ها درصدد سوءاستفاده از آنچه خدمت به حرمین شریفین می‌خوانند، هستند و در نظر دارند از آن برای کسب مشروعیت دینی و سرپوش گذاشتن بر روند توسعه اندیشه وهابی تکفیری به مناطق مختلف اسلامی و توطئه‌های سیاسی خود بهره برداری کنند.
اما سؤال اصلی اینجاست: این وضعیت تا چه‌زمانی ادامه خواهد یافت و کشورهای اسلامی چه‌زمانی به مدیریت ضعیف اداره حج پایان می‌دهند؟؟؟
سخن پایانی:
بنابراین بر کشورهای اسلامی به‌طور عام و بر مسئولین و به‌ویژه دستگاه دیپلماسی و قضایی ایران به‌طور خاص، فرض است که تا مشخص نشدن دقیق ابعاد این حادثه و نیافتن مقصران و خاطیان آن، در پیگیری این حادثه در مجامع بین‌المللی و مجامع جهان اسلام از پا ننشینند. بی‌شک فراموش کردن و عدم پیگیری این حادثه ممکن است حوادث مشابهی را در آینده به بار بیاورد.
