شناسایی پهپادها و موشک های ایران سخت تر می شود

به گزارش سرویس  بسیج علمی خبرگزاری بسیج از همدان - پنهانکاری و جنگ الکترونیک یکی از مباحث بسیار مهم در فضای نبردهای امروزی و آینده محسوب می شود و طبیعتا هر کشور و نیروی مسلحی سعی می کند به نوعی سطح مقطع راداری وسایل پرنده خود را کاهش دهد و در عین حال توان اخلال  روی رادارها و سیستم های ارتباطی دشمنان خود را در اختیار داشته باشد. بعد از تجربیات رزم های هوایی از دوره جنگ ویتنام به این سو، کشورهای مختلف به این مسئله پی بردند که تهدید موشک های ضد هوایی یا هوا به هوا در رزم های هوایی در حال گسترش است و لذا، مفهوم پنهاکاری به معنی کاهش سطح مقطع راداری و سیگنال های فروسرخ خارج شده از یک هواپیما یا هر وسیله پرنده‌ای از آن دوران تعریف شد. در حوزه پنهانکاری در برابر امواج رادار دو بحث اصلی مطرح شده؛ یکی طراحی و دیگری مواد جذاب امواج رادار.

با نگاهی به هواپیماهای پنهانکار مثل سری F-117 و F-22 شاهد نوعی طراحی خاص و متفاوت به نسبت طرح های معمولی پرنده های رزمی هستیم. این مسئله مربوط به طراحی این گونه از پرنده‌ها بر می‌گردد و هدف از آن این است که در زمان تابیده شدن امواج راداری به آنها بخشی از امواج نه در جهت گیرنده‌های راداری و بلکه در سایر جهت‌ها انعکاس داده شده و احتمال کشف پرنده پایین بیاید.

هواپیمای پنهانکار F-117 ساخت آمریکا

اما این همه داستان نبود. بسیاری از کشورها با پخش کردن گیرنده های راداری در مناطق مختلف، سعی کردند تا با این حرکت مقابله کنند و امواج بازتاب داده شده به جهت های دیگر را دریافت کرده و هدف را شناسایی کنند که در این جا مسئله پوشش های جاذب امواج رادار پیش آمد. این مواد که نوع ترکیبات تشکیل دهنده آنها متفاوت است، به صورت یک لایه رنگ روی بدنه موشک، هواپیما یا پهپاد مورد نظر اسپری می شوند و بخشی از امواج راداری ارسال شده را جذب می کنند.

مواد جاذب امواج رادار به صورت کلی از چند نوع کلی تشکیلی می شوند. نوع بسیار پر استفاده از آن که در برخی هواپیماهای غربی نیز مورد استفاده قرار گرفته از ترکیباتی بر پایه پودر بسیار ریز آهن با درجه خلوص بسیار بالا استفاده می کند.   نوع دیگری از این مواد بر پایه ماده کاربید سیلیسیوم است که با رنگ های مقاوم در برابر حرارت ترکیب شده و سپس بر روی سطح هواپیماهای پنهانکار اسپری می شود. گونه دیگری از این مواد بر پایه فناوری نانو و ترکیبات کربنی قرار دارد که که باعث می شود رادارهای که در فرکاس هایی با امواج ماکریوویو بین ۳۰۰ مگا هرتز تا ۳۰۰ گیگا هرتز فعالیت می کنند هدف مورد نظر را با سطح مقطع راداری کمتری مشاهده کنند و شانس کشف برای این نوع رادارها در برابر این مواد پایین می آید. اگرچه خبر مربوط به دستیابی کشورمان به این تکنولوژی، در دهه ۸۰ منتشر شده و نشان می دهد بیش از یک دهه است که جمهوری اسلامی به این هدف مهم دست پیدا کرده، اما انتشار اخبار جدیدی از فعالیت بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان در این حوزه طی روزهای اخیر، باعث شده تا بار دیگر نگاهها به این موضوع و اهمیت آن جلب شود. این خبرها، نوید دستیابی جمهوری اسلامی به نسل جدید رنگ های جاذب رادار را می دهد که نقش مهمی در ارتقاء پهپادهای نظامی و موشک های ایرانی بویژه بالستیک ها ایفا می کنند.

البته یک اشتباه مرسوم این است که برخی فکر می‌ کنند این مواد، می‌توانند اشیا را در برابر امواج رادار نامرئی کنند در صورتی که آنها فقط میزان سطح مقطع راداری اشیا را در یک فرکانس مشخص کاهش می‌دهند که صد البته، همین عملکرد نیز در شرایط حساس، بسیار تاثیرگذار و نقش آفرین است.

اخلال های فرکانسی؛ میدانی برای جنگ های قرن جدید

در عین حال، موضوع مهم دیگر، مسئله اخلال های راداری و سیستم های جنگ الکترونیک است که یک مسئله بسیار جدی و با عمومیت بیشتر در بین ارتش های جهان محسوب می شود. شاید خیلی از کشورها به پرندها و یا موشک های پنهانکار دسترسی نداشته باشند ولی سامانه های اخلال گر راداری به نسبت، در ارتش های بیشتری وارد خدمت شده و در کشورهای زیادی نیز به صورت بومی در حال تولید است. اخلالگرهای راداری در وضعیت های مختلف فعالیت می کنند اما یک تعریف ساده برای نحوه عملکرد آنها این است که طرف اخلال کننده، امواجی را از خود ارسال می کند که باعث اخلال در امواج اهداف مورد نظر می شود. در سالهای اخیر با نسل جدیدی از اخلالگرهای رادار مواجه هستیم که دست به نوعی تهاجم الکترونیک می زنند و تراشه های الکترونیکی به کار رفته در سامانه های راداری و یا کامپیوتری نظامی را با استفاده امواج الکترومغناطیسی از کار می اندازند.

طبق این اخبار جدید منتشره در رسانه ها، اخیرا یک شرکت دانش بنیان موفق به تولید رنگی شده که در زمینه مقابله با تداخل الکترومغناطیسی به کار می آید. این رنگ رسانای الکتریکی و تک جزیی ترموپلاست است که برای اعمال بر روی تمام سطوح به منظور حفاظت EMI فرموله شده است. این رنگ محافظ، برای استفاده در منازل مسکونی، اتاق‌های جراحی و بخش‌های مختلف پزشکی، آزمایشگاه‌ها و ساختمان‌هایی که دارای دستگاه‌های حساس به نویز هستند، مناسب است.

همچنین به راحتی و با استفاده از تجهیزات استاندارد معمولی رنگ‌کاری مانند قلم‌ مو، غلطک و اسپری و با حداقل زمان خشک شدن، قابل استفاده بر روی سطوح است.  انتخاب پیگمنت‌ های مناسب با اندازه زیر یک میکرون و شکل ویژه آن و نیز، فناوری فرآیند تولید این رنگ، باعث افزایش کیفیت این محصول نسبت به نمونه‌های مشابه شده است، از جمله اینکه این رنگ به مدت طولانی قابل نگهداری بوده و برخلاف نمونه‌های دیگر، فاقد ته‌نشینی ذرات است. همچنین در مقایسه با نمونه‌های محدود داخلی، دارای اثر حفاظتی به مراتب بالاتری است که میزان استفاده از این رنگ را کاهش می‌دهد و قیمت آن نیز حدود یک پنجم نمونه‌های خارجی است.

اما دیگر کارایی این رنگ ها، که به نوعی یکی از مهم ترین کارایی های آن به حساب می آید حفاظت از تاسیسات حساس نظامی، خصوصا در بخش پدافند هوایی است. قطعات به کار رفته در سامانه های راداری، شنود و جمع آوری اطلاعات الکترونیک و سیستم های مخابراتی از جمله حساس ترین و استراتژیک ترین بخش ها نه فقط برای بحث پدافند هوایی و بلکه برای کل عملیات یک نیروی نظامی محسوب می شود. با استفاده از این پوشش در محل های استقرار این سامانه ها می توان تا حجم بسیار بالایی امواج اخلالگر را جذب کرده و به سیستم های خودی اجازه داد تا به فعالیت خود ادامه بدهند. طبیعتا کاهش استهلاک و هزینه های جانبی نیز یکی از دستاوردهای مهم این طرح محسوب می شود.

در بسیاری از کشورهای دنیا که دارای صنعت پیشرفته دفاعی هستند، بخش خصوصی، دانشگاه ها و نیروهای مسلح تشکیل دهنده یک مثلث هستند که از برآیند همکاری بین آنها طرح های بسیار پیشرفته نظامی خلق شده و در عین حال سریز تکنولوژی آن می تواند بخش های غیر نظامی از ارتباطات و مخابرات گرفته تا بخش بهداشت و درمان، حمل و نقل و بسیاری از دیگر حوزه ها را دستخوش تغییرات جدی کند. بخش نظامی با توجه به در اختیار داشتن بودجه های مناسب می تواند حامی بسیاری از دانشجویان و شرکت های تازه تاسیس خلاق باشد و به آنها در مسیر رشد کمک کند و از این طریق به توسعه علم و اشتغالزایی در کشور کمک کند.

همچنان که فرماندهان و پرسنل نیروهای مسلح، دهه هاست با شدیدترین تحریم ها، در حال پیشرفت و تولید محصولات به روز در سطح جهان هستند، بد نیست مدیران اجرایی نیز در شرایطی که کشور با تحریم اقتصادی رو به رو است، نگاه عمیق تر و حمایت بیشتری از بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان داشته باشند که می توانند بخش قابل توجهی از نیازهای کشور را تامین کرده و در عین اینکه با کمک به خودکفایی کشور، از خارج شدن بخش قابل توجهی از منابع ارزی کشور جلوگیری می کنند، می توانند به صادرات و ارز آوری برای کشور نیز بپردازند.