روزگار سپری شده سحرخوانی

به گزارش خبرگزاری بسیج از شاهرود تا گذشته‌های نه چندان دور، ماه رمضان علاوه بر مناسکی که همچنان شاهدشان هستیم، آئین‌ها و نغمه‌هایی هم با خود و در کنار خود داشت که گویی این روز‌ها به دست فراموشی سپرده شده یا بسیار کم‌فروغ شده است.
پیش‌ترها، چاووش خوانان چند روز قبل از فرا رسیدن ماه رمضان در کوچه‌ها و میادین شهر راه می‌افتادند و نوید ماه رمضان را می‌دادند و در سه روز پایانی ماه صیام نیز «الوداع خوانی» سر می‌دادند و به استقبال ماه شوال می‌رفتند؛ آئین‌ها و سنت‌هایی که انگار حتی در روستا‌ها نیز از یاد‌ها رفته و کمتر کسی در این ماه مبارک گوش به سحر خوانی یا صدای طبل و نقاره می‌سپارد.
موسیقی آئینی رمضان در همه جای ایران رایج بوده و البته هنوز هم در بسیاری از مناطق ایران مورد اهمیت بوده و همچنان شنیده می‌شود. آن دوران مانند امروز ارتباطات و تکنولوژی چندان گسترده نبود یعنی نه وسایل ارتباط جمعی وجود داشت و نه ساعت زنگداری و نه رادیو و تلویزیون، حتی دریک دوره با صدای شلیک توپ مردم متوجه آغاز ماه رمضان می‌شدند. البته هنوز هم در برخی از نقاط ایران این سنت رایج است.
در برخی از مناطق هم، چون عبدل‌آباد کرمان با ساز «شاخ نفیر» نوید سحر می‌دادند. در روستا‌های رفسنجان هم‌سازی بود به‌نام «چلیک» از جنس حلبی که به گردن آویخته می‌شد و با ضرب‌های چوب مژده سحر یا افطار می‌دادند. در سیرجان هم با شتر به در خانه‌ها می‌آمدند و طبل نوازی می‌کردند و آواز‌های مخصوص سحری می‌خواندند. متأسفانه همه این آئین‌ها و سنت‌ها در حال فراموشی است.
در کنار این برنامه‌ها، افرادی هم بودند که به سحر خوانی می‌پرداختند و در هنگام سحر به مکان‌های مرتفع می‌رفتند و تا اذان صبح شروع به سحر خوانی می‌کردند و البته هنگام غروب آفتاب هم این مراسم اجرا می‌شد، درواقع حرفه این افراد سحر خوانی بود. بعضی از آن‌ها از تابش نور آفتاب روی کاهگل‌ها متوجه اوقات شرعی می‌شدند یعنی هنگامی که کاهگل‌ها به رنگ زرد طلایی در می‌آمد متوجه طلوع آفتاب می‌شدند و دیگر کسی نباید غذا می‌خورد.
آئین سحر خوانی هنوز در همه شهر‌های ایران اجرا می‌شود حتی در رادیو و پیش‌تر هم در مساجد و تکایا سحر خوانی می‌کردند.
سحر خوانی از جمله آئین‌های ماه رمضان است که هنوز هم پا برجا بوده و حال و هوای خودش را دارد. البته سحر خوانی در هر منطقه، منطبق با فواصل موسیقایی و گردش ملودی همان منطقه اجرا می‌شود و هر منطقه بر اساس آداب و فرهنگ موسیقی خود سحر خوانی را اجرا می‌کند.
متأسفانه هر روز که می‌گذرد بخشی از فرهنگ ما هم به فراموشی سپرده می‌شود و بهتر است بگوییم دیگر چیزی از آن باقی نمانده است. البته این اتفاقات بد تنها شامل موسیقی رمضان نمی‌شود بلکه ژانر‌های دیگر موسیقی نواحی هم دچار فراموشی شده‌اند و رد پایی از آن باقی نمانده است و امروز جای سازهایی، چون دهل و سرنا را ساز‌های الکترونیکی گرفته و جای تأسف است که هیچ دلسوزی ندارد.

*روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود