حفظ حجاب، خواسته زنان ایرانی از گذشته تا به امروز
به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، حق طبیعی و مسلم همه انسان ها داشتن آرامش روانی، فکری و اقتصادی است اما این نیازها و حقوق فردی وقتی در یک قیاس وسیع در نظر گرفته می شود به ناچار دارای محدودیت هایی می شود، زیرا به تعداد انسان ها، تعدد خواسته وجود دارد بنابراین باید یک معیار برای وزن بخشیدن و اهم و مهم کردن این خواسته ها وجود داشته باشد.
فقه شیعه معیاری است که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر اساس آن به خواسته های مردم توجه کرده و حول محور آن قوانین را وضع کرده است. در واقع با گذشت یک سال از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، ۷۳ نفر به عنوان خبرگان قانون اساسی با رای مستقیم و مخفی مردم انتخاب شدند و کار تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی را در آبانماه همان سال به انجام رساندند که پس از مدتی، مورد تصویب ملت ایران قرارگرفت.
پس از یک دهه، در سال ۱۳۶۸ بازنگری قانون اساسی و اصلاح آن انجام شد زیرا جمهوری اسلامی حکومت بیسابقهای بود که با گذشت زمان طبیعتا شکل و ساختار آن میبایست پس از آزمودن ها و فراز و نشیب ها قوام و دوام نهایی خود را پیدا کند. گذشت یک دهه فرصت خوبی برای بازنگری قانون اساسی انقلاب بود و این مهم با موفقیت انجام گردید.
این دومین قانون اساسی کشور ایران است زیرا قانون اساسی نخستین، در دوران مشروطه نوشته شده بود و در دوران پهلوی مورد استفاده قرار می گرفت، بنابراین در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مهمترین اصول مطرح شده در قانون اساسی که برخی از آن ها متفاوت از قانون اساسی پیشین است، بیان شده است.
یکی از مواردی که در مقدمه قانون اساسی به آن اشاره شده، حقوق زنان است که در دوران حکومت پهلوی رعایت نمی شد و در ذیل اصل ۲۱ قانون اساسی نیز مواردی به صورت اختصاصی مورد توجه قرار گرفته است.
مبارزات ۵۰ ساله برای کسب حق رای
در زمان مشروطه و نیز حکومت پهلوی اول و دوم که قانون اساسی مشروطه رسمیت داشت، در حق زنان ظلم هایی صورت گرفته بود از جمله نداشتن حق رای برای آنان! هرچند زنان حضور فعالی در مبارزات مشروطه خواهی و پس از آن داشتند اما در تدوین قانون اساسی هم ردیف خارج شدگان از دین اسلام، دیوانگان، تبعه خارجه، دزدان و قاتلین، گدایان و متکدیان و اشخاصی که کمتر از ۲۰ سال داشتند؛ فاقد حق رأی شناخته شدند.
مبارزات زنانه در زمینه کسب این حق طبیعی و مسلم از ۱۲۹۰ آغاز شد و سرانجام پس از قریب به ۵۰ سال، در ۱۳۴۱ هجری شمسی، آن ها توانستند به این حق طبیعی و مسلم خود دست پیدا کنند.
پیشینه مخالفت با حجاب در دوران قاجار
یکی دیگر از حقوق بحث برانگیز در حوزه زنان، حق داشتن حجاب است که به طور رسمی در ۱۷ دی ماه ۱۳۱۴ توسط رضا پهلوی، زنان از این حق طبیعی و فطری محروم شدند، اما ریشه این قانون به سال ها پیش از حکومت رضاشاه، همزمان با آشنایی ایرانیان با عالم تجدد یعنی اواخر دوره قاجار و قبل از مشروطه باز می گردد.
همزمان با آشنایی مردم ایران با اروپا
از نظر روشنفکران و غرب دیدگان ایران یکی از دلایل پیشرفت جوامع غربی حضور پا به پای زنان همراه با مردان در اجتماع بود اما در جامعه ایران، زنان به علت حجاب، از حضور در اجتماع محروم بودند، بنابراین روشنفکران با این تصور اشتباه، خواستار رفع حجاب بودند.
این تفکرات در دوره مشروطه نیز همچنان وجود داشت، چنان که می بینیم نخستین رساله ها در دفاع از حجاب پس از مشروطه تألیف شد و در مورد تاثیر مشروطیت بر کشف حجاب مطالبی منتشر شد، به طور مثال محمدصادق ارومی فخر الاسلام بی حجابی را نتیجه مشروطیت نمی دانست اما شیخ اسدالله خرقانی و شیخ ابوعبدالله زنجانی کشف حجاب را از نتایج تجدد می دانستند.
انتقاد نسبت به حجاب علاوه بر روشنفکران مرد بین زنان نیز وجود داشت، اولین بار در زمان پیش از مشروطه بود که قره العین بابی، بدون حجاب در انظار عموم ظاهر شد و بدین ترتیب اعلام کرد که برداشتن حجاب به معنای حضور زن در اجتماع است.
این روند در زمان رضا پهلوی حالت علنی به خود گرفت و وی به بهانه تجدد و ترقی کشف حجاب را یک شبه اجباری کرد و سپس به کمک روشنفکرنمایان و زنان تحصیل کرده طبقه بالا مانند دولت آبادی و تربیت، سعی در توجیه این عمل نمود، غافل از اینکه حجاب جزو ذات جدایی ناپذیر مردم اصیل مسلمان ایرانی است.
تاثیر کشف حجاب بر آزادی های اجتماعی زنان
در واقع قانون کشف حجاب تأثیر فوری و منفی بر جای گذاشت و به جز تعداد اندکی از زنان طبقه متوسط و بالا که از قانون کشف حجاب استقبال کردند، بیشتر زنان جامعه به نشانه اعتراض به این عمل و برای حفظ حجاب و عفت شان، خود را در خانه محبوس کردند و به خاطر منع استفاده از چادر آزادی حضور در اجتماع حتی حق رفتن به حمام را نیز از دست دادند.
قانون کشف حجاب نه تنها آزادی بسیاری از زنان را در اجتماع تأمین نکرد و در موضوعاتی مانند ازدواج، طلاق، کسب حقوق سیاسی و آزادی های اجتماعی تأثیر مثبتی برای زنان نداشت، بلکه آنان را محدودتر ساخت.
هرچند بعد از رضا پهلوی، در شهریور ۱۳۲۰ زنانی که به اجبار چادر از سر برداشته بودند دوباره به حجاب روی آوردند و با همان پوشش قبلی رفت و آمد می کردند اما تبلیغات دولت محمدرضا پهلوی و فعالیت های روشنفکرنماها در تقبیح حجاب تا سرنگونی حکومت پهلوی ادامه داشت.
قوانین مربوط به حجاب در جمهوری اسلامی ایران
با پیروزی انقلاب اسلامی، زنان با حجاب که در صفوف اول مبارزه علیه حکومت ستم شاهی پهلوی داشتند توانستند به هویت اصیل خود باز گردند، اما قانونی شدن حجاب در کشور نیز فرایندی را طی نمود.
۱۵ اسفند سال ۱۳۵۷ زمانی که هنوز قانون اساسی تدوین نشده بود، امام خمینی(ره) نسبت به وضعیت حضور زنان در ادارات دولتی انتقاد کردند و در سال ۱۳۶۰، در بند ۵ ماده ۱۸ قانون بازداری نیروی انسانی مؤسسات دولتی و وزارتخانه های وابسته به دولت، بی حجابی به عنوان تخلف شناخته شد.
اما تا سال ۱۳۶۲هیچ قانونی در مورد حجاب و عفاف به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسید و اولين قانوني که در خصوص پوشش زنان، در کشور به تصويب رسيد، ماده ١٠٢ قانون تعزيرات مصوب سال ١٣٦٢بود. در این قانون آمده بود: «زناني که بدون حجاب شرعي در معابر و انظار عمومي ظاهر شوند، به تعزير تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهند شد.»
سال ۱۳۶۵، در مصوبه قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس هايي که استفاده از آنها در ملأعام خلاف شرع است يا عفت عمومي را جريحه دار مي‌کند؛ نکات جدیدی به چشم می خورد.
سرانجام در سال ۱۳۷۵، در ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، مهم ترین قانونی که بی حجابی را جرم دانسته و به آن پرداخته تصویب شد و برای بازداری و جلوگیری از بی حجابی، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۴، قانون راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب را به تصویب رساند.
این قانون، که تدوین آن ۱۴ سال به طول انجامید، باعث شد که مجلس شورای اسلامی نیز، قانون ساماندهی مد و لباس را در سال ۱۳۸۵ به تصویب رساند و بدین شکل این حق طبیعی زنان ایرانی که به اعتقاد متفکران اسلامی، باعث رشد و ارتقاء سطح فکری و رفتاری زنان می شود، در چارچوب قانونی به آنان اعطا شد.
همانطور که اشاره شد مخالفت با حجاب از زمان قاجار وجود داشت و همچنان نیز در مورد آن موضع گیری های خاصی صورت می گیرد، اما پرونده روشن فعالیت زنان انقلابی و محجبه جمهوری اسلامی به خوبی نشان داده که حجاب هیچگاه مانع حضور اجتماعی و پیشرفت زنان نیست و این طرز تفکر روشنفکرنماهاست که باید اصلاح شود.
طنین یاس - زهرا باقری
