در دوره معاصر یکی از حوادثی که بر زبان و محتوای داستان و رمان ایرانی اثر گذاشته، جنگ ایران و عراق در شهریور ۱۳۵۹ بود.
ادیبان و نویسندگان متعهد ایران اسلامی، تمام هنر و استعداد خود را در آفرینش حماسه های این دوره به کار گرفتند و با تلاش آنان، ادبیاتی ایجاد شد که به ادبیات دفاع مقدس معروف است. ادبیات دفاع مقدس یکی از شاخههای اصلی ادبیات انقلاب اسلامی است .
«محمدرضا سنگری» پژوهشگر ادبیات انقلاب اسلامی درباره ادبیات دفاع مقدس یا ادبیات جنگ می گوید: اگر ما به اینجا رسیدیم که چیزی به عنوان ادبیات انقلاب اسلامی وجود دارد با ۲ موضوع و مسئله مواجه خواهیم شد، مسئله اول نامگذاری این ادبیات است؛ چراکه نوعی سرگردانی در نامگذاری ادبیات انقلاب اسلامی داریم. مثلا ۸ سال جنگ را بعضیها "ادبیات جنگ" و برخی "ادبیات پایداری" و "ادبیات دفاع مقدس" مینامند که نوعی سرگردانی در نامگذاری است. در گذشته ادبیات جنگ نامهای مختلفی داشت؛ مثلا "جبهه ادبی"، "ادبیات انقلابی"، "انقلاب ادبی"، "جریان ادبی"، "گونه ادبی"، "مکتب ادبی انقلاب" و حتی کسانی نام "ادبیات خشونت" را در دورهای بر ادبیات جنگ گذاشته اند.
مسئله دوم این است که با کدام خصوصیات و ویژگی ها ماهیت آن را تحلیل و تبیین کنیم و اگر قرار باشد مکتب ادبی داشته باشیم باید چند ویژگی را برای آن قائل شویم؟ یا مکتب ادبی باید چند ویژگی داشته باشد؟ ویژگی های یک مکتب ادبی بهره مندی از « یک مکتب فکری روشن و مشخص»؛ «استمرار»، «تولید و تحول در تولید»؛ «وجود گونهها و ژانرهای مختلف»؛ «تحول در فرمها» ؛«تکاپور در نوآوری» و «تلفیق سنت و تجدد» است .
با توجه به ضرورت وجود ویژگی های یاد شده در یک نوع ادبیات که آن را به سمت مکتب ادبی پیش می برد می توان مدعی بود که ادبیات دفاع مقدس خود یک مکتب ادبی مستقل است زیرا آخرین آمار کتاب های ادبیات دفاع مقدس بیش از ۲۰ هزار عنوان می باشد که دارای تنوع قالب ها و ادبیات تخیلی و غیر تخیلی است. بخشی از این ادبیات که به خاطره، زندگینامه، یادداشت، درباره رزمندگان، جانبازان، اسرا و شهدا، خانواده شهدا، جانبازان، اسرا و آزادگان، جنگزدگان و مهاجران، زنان پشت جبهه و افراد در حاشیه جنگ می پردازد که کاملاً واقعی و قابل استناد است.
اما برخی دیگر چون داستان کوتاه و رمان به جهت بهره گیری از عنصر تخیل، حتی اگر برگرفته از واقعیت باشند، دارای سند تاریخی نیستند. دسته سوم هم به صورت زندگینامه داستانی می باشند؛ که با وجود اصل واقعیت، به دلیل اضافه شدن عنصر خیال جهت فضاسازی و ایجاد جذابیت، نمیتوان به تمامی، آن را عین واقعیت پنداشت.
یکی از مهم ترین و مورد استقبال ترین نوع رمان و داستان در ژانر دفاع مقدس " خاطره نوشت" هایی است که توسط خود رزمندگان یا اسرا نوشته شده است. در آخرین آمار کتابهای ادبیات دفاع مقدس نزدیک به ۱۲ هزار از این کتابها به ژانر خاطره اختصاص دارد که در جامعه ما بر همه گونههای ادبی دیگر توفق پیدا می کند. این ژانر به اعتبار شمارگان و مردمی بودن و تاثیرگذاری از ادبیات داستانی جلو زده است که مصادیق آن کتابهای دا، پایی که جا ماند و من زنده ام ... است.
مریم بصیری نویسنده کتاب های دفاع مقدس معقتد است که هویت دفاع مقدس در خاطره نویسی است .« خاطره نویسی از آنجایی که ثبت تاریخ شفاهی جنگ و واقعیست، هویت دفاع مقدس می باشد به همین خاطر از اهمیت ویژهای برخوردار است. هر چند فقط تعداد اندکی از این آثار، توانسته اند قابلیت داستانی بیابند و از روایتگویی محض فراتر بروند و شناختی حسی از آن دوران در اختیار مخاطب بگذارند اما اقبالی که خاطرات داستانی پیدا کرده اند نکته قابل توجهی است.»
در کتاب های خاطره نویسی روای یا خود رزمنده است یا خانواده و دوستان او و چیزی که می تواند آسیب این دست کتاب ها باشد گذشت ۴۰ سال از جنگ تحمیلی و فراموشی جزئیات اتفاقات است! به همین خاطر شاهد هستیم که متاسفانه روایات و خاطره های ضد و نقیضی از سوی راویان و یا نویسندگان در یک موضوع وجود دارد! اما این مشکل زمانی می تواند اندکی مرتفع شود که راوی و نوسینده داستان یک نفر باشد .
از میان این آثار کتاب "من زنده ام" نوشته معصومه آباد یکی از پرفروش ترین کتاب های خاطره نوشت حوزه ادبیات دفاع مقدس است که در شانزدهین دوره جایزه سال کتاب دفاع مقدس علاوه بر مقام برگزیده گروه « خاطره کتاب» به عنوان رمان برگزیده سال کتاب دفاع مقدس، معرفی و تجلیل شد.
«من زنده ام» که پرفروشترین کتاب در سال ۹۳ هم بود در سال ۹۴ در ایام برگزاری بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران با فروش بیش از دو هزار نسخه در ۱۰۱ روز، رکورد بی نظیری در فروش کتاب دفاع مقدس کسب کرد .
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز تقریظی بر این کتاب نگاشته اند: بسمالله الرحمن الرحیم. «کتاب را با احساس دوگانهی اندوه و افتخار و گاه از پشت پردهی اشک، خواندم و بر آن صبر و همت و پاکی و صفا، و بر این هنرمندی در مجسّمّ کردن زیبائیها و زشتیها و رنجها و شادیها آفرین گفتم. گنجینهی یادها و خاطرههای مجاهدان و آزادگان، ذخیرهی عظیم و ارزشمندی است که تاریخ را پربار و درسها و آموختنی ها را پرشمار می کند. خدمت بزرگی است آنها را از ذهن ها و حافظه ها بیرون کشیدن و به قلم و هنر و نمایش سپردن. این نیز از نوشته هائی است که ترجمه اش لازم است. به چهار بانوی قهرمان این کتاب بویژه نویسنده و راوی هنرمند آن سلام میفرستم.» ۵/۷/۹۲
طنین یاس