پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز تهاجم ارتش عراق، در محور جبهه میانی در خوزستان قرار داشت که ارتش بعثی صدام در همان روزهای آغاز حمله به ایران بارها آن را مورد تهاجم قرار داد. این شهر در روزهای آغاز جنگ تحمیلی مردمی شیعه و عرب داشت که جمعیت‌شان حدود ۱۵ هزار نفر بود. در آن هنگام مردم دشت آزادگان در سوسنگرد و ۱۹۳ روستای این ناحیه به دامداری و کشاورزی مشغول بودند.
در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ارتش عراق سه بار برای تصرف سوسنگرد تلاش کرد که با مقاومت شدید مردم مواجه شد ولی در حمله سوم شهر در محاصره ارتش عراق قرار گرفت. مأموریت حمله به سوسنگرد برعهده لشکر ۹ زرهی عراق بود. این لشکر پس از عبور از مرز از تنگه چزابه عبور کرد و بدون مواجهه با مقاومت عمده‌ای به سمت شهر بستان در ۱۷ کیلومتری مرز پیش آمد پس از رسیدن به اطراف بستان نیز پیشروی خود به سمت سوسنگرد را آغاز کرد. فرمانده لشکر ۹ عراق «تالی الدوری» بود که ۵۸ نفر از مردم عرب دشت آزادگان را به دلیل همکاری نکردن با آنها و نافرمانی اعدام کرد.
فرماندهان عراقی اداره شهر اشغال شده را به گروه «جبهه التحریر» سپردند. چهار روز بعد یعنی در ۱۳۵۹/۷/۱۰ رزمندگانی از سپاه اهواز به فرماندهی «علی غیوراصلی» شهر را آزاد کردند و جبهه التحریر را بیرون راندند. پیشروی عراقی‌ها به سوی اهواز ادامه یافت تا این که پاسداران اهواز، شب هنگام ۱۳۵۹/۷/۹ با شبیخون به عراقی‌ها قوای ارتش عراق را مجبور به عقب نشینی کردند و با همکاری هوانیروز و دیگر نیروهای ارتش تعقیب عراقی ها ادامه یافت، طوری که در ۱۳۵۹/۷/۱۰ سوسنگرد آزاد شد.
عراق حملات مجدد خود را از ۱۳۵۹/۷/۱۷ آغاز و در ۱۳۵۹/۷/۲۱بستان را اشغال و در ۱۳۵۹/۸/۲۴ سوسنگرد را از سه طرف محاصره کرد و وارد آن شد اما ۳۲۰ رزمنده مدافع درون شهر با مقاومت خود مانع سقوط شهر شدند. دو روز بعد در ۱۳۵۹/۸/۲۶ رزمندگان ارتش، سپاه و ستاد جنگ های نامنظم (گروه شهید چمران) به کمک محاصره شدگان آمدند، و بار دیگر شهر را آزاد کردند.
نکته قابل توجه این است که چند ساعت مانده به آغاز عملیات، به دستور بنی‌صدر، تیپ ۲ لشکر زرهی اهواز از شرکت در این عملیات منع شد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پس از اطلاع از دستور بنی‌صدر، در نامه‌ای خطاب به فرمانده آن لشگر ۹۲ زرهی (سرهنگ قاسمی) دستور دادند که طبق تصمیم قبلی، تیپ ۲ در عملیاتی که منجر به آزادسازی سوسنگرد شد، به موقع وارد شود. دکتر چمران دیگر نماینده‌ی امام در شورای عالی دفاع نیز در ذیل همین نامه بر ضرورت اقدام سریع و جلوگیری از اتلاف وقت بیشتر تأکید کرد.
متن نامه آیت‌الله خامنه‌ای و شهید چمران
متن نامه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به سرهنگ قاسمی به این شرح بود:
«شب دوشنبه ۵۹/۸/۲۶
ساعت ۰۱:۱۰
سرکار سرهنگ قاسمی فرمانده لشکر ۹۲ زرهی اهواز با سلام شنیدم تیمسار ظهیرنژاد به شما تلفن کرده‌اند که «تیپ ۲ » فردا وارد عمل نشود مگر بنا به امر. و منظورشان امر آقای رئیس‌جمهور است. من این عدول از تصمیم عصر را قابل توجیه نمی‌دانم. این به‌معنای تعطیل یا به ناکامی کشاندن عملیات فردا است. استعداد دشمن چنان است که آن دو گروهان پیاده یارای کار درستی در برابر آن ندارند و اگر تیپ وارد عمل نشود در حقیقت تک انجام نگرفته است. صبح اگر برای تصمیم نهائی بخواهیم منتظر آمدن تیمسار ظهیرنژاد بمانیم وقت خواهد گذشت. جوانان ما در سوسنگرد حداکثر تا صبح مقاومت خواهند کرد و صبح زود اگر ما قدری بار دشمن را سبک نکنیم همه نابود خواهند شد و شهر کاملاً سقوط خواهد کرد. خلاصه اینکه به نظر و تشخیص ما کار باید به همان روال که عصر صحبت شد پیش برود و تیپ آماده باشد که صبح وارد عمل شود. در غیر این صورت مسئولیت سقوط سوسنگرد با هر کسی است که از این تصمیم عدول کرده است.
سیدعلی خامنه‌ای»
همچنین شهید مصطفی چمران نوشت: «من رسماً اعلام جرم می‌کنم. به‌نام نماینده امام و نماینده شورای عالی دفاع از این همه اهمال و اتلاف وقت و به هدر رفتن خون جوانان شکایت دارم؛ چند روز است که فریاد می‌کشم تا بالاخره دیشب جوابی شنیده شد، امروز انتظار عمل داشتم، متأسفانه نشد، امروز صبح در حضور سرکار و سرهنگ شهبازی ایرادات و نظرات خود را گفتم، و شما فکر کردید و جواب دادید که فردا صبح زود انجام می‌شود و الان می‌بینم که می‌خواهند به تأخیر بیندازند و این یعنی مرگ ۵۰۰ جوان و سقوط سوسنگرد و حمیدیه و اهواز و من در این صورت همه شما را در مقابل خدا و خلق مسئول می‌دانم.
دکتر چمران»
تانک عراقی در سوسنگرد
هم‌اکون سوسنگرد بر اساس تقسیمات کشوری مرکز شهرستان دشت آزادگان است. اخیرا جمعیت این شهر بیش از بر ۱۲۰ هزار نفر برآورد شده است. هوای شهر مانند سایر نقاط جلگه‌ای خوزستان گرم می‌باشد. یادمان شهید چمران در دهلاویه و منطقه جنگلی «ام دبس» تپه‌های شنی و جنگلی حد فاصل مزارع کشاورزی شمال رودخانه کرخه از نقاط گردشگری این شهر هستند. تا مدت‌ها یک دستگاه تانک مدل (تی ۷۲) که نشان از جنگِ تَن با تانک مدافعان سوسنگرد بود در بازار این شهر قرار داشت که در اوایل سال ۹۰ این اثر که به ثبت ملی هم رسیده بود به درخواست کسبه، مردم، شورای شهر و شهرداری سوسنگرد به نقطه‌ای دیگر منتقل شد.
انتهای پیام
