مریم هادیزاده ؛ ارزش و برکات تعدد فرزند از دیدگاه اسلام تبیین نگاه اسلام نسبت به فرزندآوری، مؤثرترین راه برای افزایش موالید

به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان خبرگزاری بسیج - مریم هادیزاده: از نظر دین اسلام هدف اصلی ازدواج و تشکیل خانواده رسیدن به آرامش روانی و آسایش خاطر است و تولّد هر فرزند می تواند باعث افزایش عشق و علاقه بین زوجین شده و تأثیرات بسزایی را در زندگی آنها بگذارد. به همین دلیل در برخی آیات و روایات تشویق به فرزندآوری و افزایش نسل شده است. در آموزه های معصومینعلیهم السلام نیز شاهد دستورالعمل ها و راهکارهایی برای تسهیل در امر فرزند آوری هستیم ، حتی دعای انبیاء الهی نشان از این رویکرد مثبت دارد، چرا که فرزندان صالح موجب خیرات و برکات بی شماری، اولاً برای پدر و مادر، ثانیاً برای جامعه می باشند. اما امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی و فرهنگ ، بسیاری از خانواده ها یا به بی فرزندی و یا به تک فرزندی روی آورده اند که این مسئله آسیب های فردی و اجتماعی فراوانی را به همراه دارد و در دراز مدت صدمات جبران ناپذیری را به جامعه اسلامی وارد می کند. اهمیت این مسأله ما را بر آن داشت تا این موضوع را بیشتر مورد واکاوی قرار دهیم.
منابع اصلی این پژوهش، اولاً کتب روایی مشهور همچون من لا یحضر الفقیه ( شیخ صدوق ) بحارالانوار ( علاّمه مجلسی ) مستدرک الوسائل ( محدث نوری ) و ثانیاً کتبی مثل نظام خانواده در اسلام ( حسین انصاریان ) دانش خانواده و جمعیت ( زهرا آیت اللهی ) اهمیت فرزندآوری از دیدگاه آیات و روایات در سبک زندگی اسلامی ( بابک هادیان ) می باشد. در سالهای اخیر با تغییر سیاستهای جمعیتی ، مقالات مختلفی نیز درباره فرزندآوری و افزایش جمعیت تألیف شده که از جمله آنها می توان به دو مقاله " رابطه فرزند با رزق و روزی" ( فاطمه قربانزاده ) و "فرزندآوری در سبک زندگی اسلامی" ( علی ملکوتی نیا ) اشاره نمود. در عین حال یک نوشتار منسجم و جامع که به طور کامل همه ابعاد مسأله را در بر گرفته باشد کمتر به چشم می خورد.
سعی ما در این تحقیق بر این است که بیشتر به زمینه های فکری و فرهنگی لازم برای داشتن فرزندان صالح متعدد بپردازیم و با بهره گیری از آیات و بخصوص روایات، فوائد و برکات بی شمار این امر را که به دلیل زحمت و سختی زیاد آن تشبیه به جهاد شده بیان نماییم.
این پژوهش از نوع کاربردی و به روش کتابخانه ای با استفاده از منابع مکتوب و نرم افزارهای تحقیقاتی می باشد. در این مقاله ابتدا به ارزش فرزند در نظر اسلام می پردازیم، سپس موانع فرزندآوری و عوامل تسهیل در فرزند آوری مورد بحث قرار خواهد گرفت و در پایان نیز به برخی از آثار و برکات دنیوی و اخروی تعدد فرزند خواهیم پرداخت.
ارزش فرزند در نظر اسلام :
فرزند آوری امری فطری بوده و انسان به طور طبیعی، ذاتی و غریزی میل به بقاء دارد و بقای خود را در تداوم نسل می بیند لذا هر زوجی فطرتاً بعد از ازدواج تمایل به داشتن فرزند دارند و اسلام به سبب هماهنگی و مطابقتش با طبیعت و فطرت انسان برای این هدف خانواده اهمیت بسیاری قائل شده و تشویق به فرزندآوری دارد، تا حدّی که به افراد توصیه می کند در انتخاب همسر به فرزندآوری او توجه داشته باشند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرمایند: « تزوجوا الولود الودود فإنی مکاثر بکم الانبیاء یوم القیمة » با همسری ازدواج کنید که زاینده باشد و با محبت، همانا من روز قیامت به بسیاری امتم بر پیامبران دیگر افتخار می کنم. در قرآن کریم نیز از فرزندان تعبیر به زینت زندگي دنيا شده است." الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا"
از نظر اسلام جنسیت این فرزند فرق چندانی ندارد، بلکه تأکید بر صالح بودن آنها می باشد. فرزند صالح چه دختر و چه پسر از ارزشمندترین و پرسودترین نعمت هایی است که خداوند به بندگانش عنایت می کند. اوست که هر چه را برای بنده اش بخواهد همان را محقق می کند. یکی را عقیم قرارداده، یکی را فرزندان بی شمار می دهد، به یکی فرزند دختر و دیگری فرزند پسر می دهد و به برخی هر دو را مطابق حکمتش عطا می کند. آنچه در این بین مهم است راضی بودن انسان به رضای الهی است.
در عین حال اگر تعریف و تمجیدی در روایات دیده می شود، بیشتر در مورد فرزند دختر است. از این جهت که در صدر اسلام در فرهنگ جامعه آن روز غالباً دختر، فرزند محسوب نمی شد، بلکه تنها فرزند پسر را موجب امتداد نسل می دانستند؛ لذا پیامبر و اهل بیت علیهم السلام در راستای فرهنگ سازی، بیشتر به تبیین ارزش داشتن فرزند دختر پرداخته اند. در این زمینه روایات متعددی وجود دارد از جمله این که:
پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله درباره ارزش داشتن فرزند دختر فرموده اند: « خَیْرُ اَوْلادِکُمْ اَلْبَناتُ » بهترین فرزندان شما دختران هستند.
همچنین می فرمایند: « نِعْمَ الْوَلَدُ اَلْبَناتُ ، مُلْطِفاتٌ ، مُجَهِّزاتٌ مُؤْنِساتٌ ، مُبارَکاتٌ ، مُفَلِّیاتٌ » دختران چه خوبند، مهربان و نرمخو، مددکار و آماده به کار، انیس انسان، با برکت، و علاقه مند به پاکیزگی.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: « کانَ رَسُولُ اللّهِ اَبا بَنات » پیامبر بزرگوار خدا پدر دختران بود. این همرنگی با رسول خدا در زندگی، که با عنایت شدن دختر به انسان تحقق پیدا می کند واقعاً افتخار دارد.
در روایت است که مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله نشسته بود به او خبر دادند که همسرت دختر آورده، رنگ آن مرد تغییر کرد. حضرت فرمودند: « چه شده؟ » گفت: « از خانه بیرون آمدم در حالی که همسرم درد زائیدن داشت، این مرد به من خبر داد دختردار شده ام » ایشان فرمودند: « زمین حمل کننده او، آسمان سایه سرش و خداوند روزی دهنده اوست، دختر دسته گل خوشبوئی است که آن را می بوئی »
موانع فرزندآوری :
به لحاظ سیاسی جمعیت یکی از مؤلفه های قدرت در هر کشوری محسوب می شود. پیری جمعیت وکاهش فرزندآوری موجب می‌شود که اقتصاد، اشتغال و... کشور را دچار مشکل ‌کند و سلطه‌ سیاسی را در پی خواهد داشت که وحدت و یکپارچگی فرهنگی را از هم می‌پاشد. ترویج غربگرایی در جوامع اسلامی به ویژه کشور ما باعث شد که سبک زندگی غربی که توام با خوشگذرانی و راحت‌طلبی، چشم و هم‌چشمی و فرهنگ مصرف‌گرایی است نگاه به فرزندآوری را در بین خانواده ها تغییر دهد و تبلیغ شعار « فرزند کمتر، زندگی بهتر » طی سالیان متمادی آثار سوئی همچون کاهش رشد جمعیت را برای ما به ارمغان بیاورد.
این در حالی است که در فرهنگ اسلامی اجر و پاداش فراوانی برای داشتن فرزند و تعلیم و تربیت تربیت او بیان شده است؛ تا جایی که اجر و پاداش بانوان از زمان آغاز بارداری و طول مدت آن تا تولد فرزند و شیردهی را مورد توجه قرار گرفته و خداوند طی این مسیر را به جهاد تشبیه کرده است. حتی برای بوسیدن و شاد کردن و خنداندن فرزندان نیز بی پاداش نمانده است. غفلت از این تشویق ها و ثواب هایی که اسلام برای فرزندآوری و نگهداری از فرزند آورده است، موجب می‌شود نگاه برخی خانواده‌ها در این زمینه محدود به دشواری‌ها و مشکلاتی شود که ناشی از نگرش فرهنگ غرب به این مسأله است.
لازم است بازگشت مجددی نسبت به آموزه‌های اسلام در این زمینه ایجاد شود و با طرح آنها علاوه بر اینکه اهمیت فرزند و مسایل مربوط به آن را مطرح می‌کنیم در کنار آن قناعت و صبر و استقامت و فرهنگ دوری از تجملات و تلاش و کوشش و توکل به خداوند را بیش از این ، مورد توجه قرار دهیم. خداوند رازق همه انسان‌ها است، و نگرانی ما انسان‌ها نسبت به خوراک و امکانات فرزند نگاهی نا شایست است و اگر این مباحث در جامعه مطرح شود دیدگاه و سبک زندگی تغییر می‌کند و شاهد برکات آن در جامعه اسلامی خواهیم بود.
برخی موارد فرزنددار نشدن به سبب آزمایش و امتحان الهی است، که در این صورت با وجود علاقه شدید پدر و مادر به فرزند دار شدن، قضا و قدر الهی و خیر و صلاح والدین بر این قرارگرفته که این موهبت الهی به آنها عطا نگردد، تا موجبات رشد معنوی و امتحان والدین را فراهم نماید. برخی هم به دلیل عقوبت الهی از برکات این نعمت محروم شده اند. امام رضا عليه السلام می فرمایند: « خداوند عقوق والدين را حرام کرد، چون مايه بي‌توفيقي در اطاعت خدا می شود و موجب عدم شکر می گردد، و اين خود منجر به کمی نسل و قطع آن می شود. » ایشان همچنین می فرمایند: « عاق والدین سبب کم شدن نسل می شود، تا جایی که انقطاع نسل را به دنبال خواهد داشت. » بی دلیل نیست که یکی از گناهان کبیره عاق والدین است، چون چنین مطلبی را در پی دارد. از این رو یکی از تبعات عاق والدین در این دنیا این است که نسلشان امتداد پیدا نمی کند؛ بدین صورت که یا اصلاً بچه دار نمی شوند یا اینکه نسلشان ماندگار نیست و قطع می شود. البته به این نکته بایستی توجه کرد که لزوماً هر کس فرزنددار نمی شود عاق والدین نیست، ولی کسی که عاق والدین باشد احتمالاً در معرض چنین مسأله ای به عنوان تنبیه قرار می گیرد.
عوامل تسهیل فرزند آوری :
فرزند نعمت بی نظیری است و منبع خیر و سود دنیا و آخرت برای انسان می باشد، البته انسان مؤمن فرزندان خود را مؤمن و شایسته تربیت می کند که حداکثر حظ و بهره خود را از این موهبت الهی کسب کند . گاهی باروری و تولید نسل با مشکلاتی مواجه شده و انان صاحب فرزند نمی شوند، لذا بخاطر اهمیت فرزند آوری و توسعه‌ نسل برای کسانی که موانعی سر راهشان است ائمه معصومین علیهم السلام مومنان را به دعا، توسل و توجه به لطف الهی تشویق کرده اند و همچنین در مورد تعدد فرزند راهکارهایی را بیان نموده اند که چند مورد از آنها را به عنوان نمونه در اینجا ذکر می‌کنیم:
مردی از کمی فرزند به امام صادقعلیه السلام شکایت کرد، حضرت فرمودند: « از خدا طلب آمرزش کن و تخم مرغ به همراه پیاز بخور. »
امام رضا علیه السلام می فرمایند : « خوردن انار شیرین، قوت تولید مثل مرد را زیاد و فرزند را زیبا می نماید. » و « کسی که دوست دارد مال و فرزندان او زیاد شود باید مداومت به خوردن کاسنی کند. »
یکی از پیامبران به خداوند از کم بودن فرزند شکایت کرد، خداوند به او فرمود: گوشت به همراه تخم مرغ بخور. »
فرزندآوری به قدری اهمیت دارد که یکی از دعاهای پیامبران در قرآن ، داشتن فرزند صالح است وقتی پدر و مادری از اشتیاق تولد فرزند می سوزند و از این نعمت الهی محرومند شایسته است که به درگاه خداوند روی بیاورند تا او درهای لطف را بگشاید و فرزندی نصیب آنان کند چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم در مورد حضرت زکریا علیه السلام می فرماید:" وَ زَکَرِیَّا إِذْ نادي‏ رَبَّهُ رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوارِثِینَ " و زکریا را یاد کن آن هنگام که پروردگار خویش را ندا داد، پروردگارا مرا تنها مگذار که تو از همه بازماندگان بهتری. در جای دیگر می فرماید: " هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً " در آنجا بود که زکریا، پروردگار خویش را خواند و عرض کرد: خداوندا از طرف خود، فرزند پاکیزه‏اي به من عطا فرما. قرآن کریم از استجابت دعای این پیامبر برای طلب فرزند این گونه یاد می کند:"فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیي‏"
نکته مهمی که در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است، توجه به گسترش نسل انسان‌های شایسته و مؤمن است. به عبارت دیگر آن چه که اهمیت دارد، افزایش تعداد جمعیت نیکوکاران و صالحان است. دعا در طلب فرزند شایسته و نیکو یکی از ویژگی های بندگان خاص خدا است و نشان می دهد پدر و مادر برای داشتن فرزند صالح حتی قبل از تولد هم باید دعا کنند.
از نظر شرع مقدس اسلام، فرزندان، موهبت الهی هستند که به امانت در اختیار والدین قرار گرفته اند و والدین در دنیا و آخرت در برابر اعمال آنان مسئول هستند. امام سجادعلیه السلام در رساله حقوق خود می‌فرمایند: « فرزند هرگونه که باشد، چه نیک چه بد، در دنیای گذرا به تو منسوب است و تو در آنچه به او سرپرستی داری مسئول هستی، در ادب نیکو و راهنمایی به سوی پروردگار. پس بر این کار پاداش می گیری اگر درست عمل کنی و کیفر می بینی اگر نادرست عمل نمایی. »

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس