مروری بر عملیات آزادسازی خرمشهر/دلایل ادامه جنگ بعد از پیروزی

خبرگزاری بسیج، رضا جلوداری؛ سلام دوستان، امروز 3 خرداد سالروز آزادسازی خرمشهر در دوران دفاع مقدس بود به دلیل اینکه خودستایی نشود قصد مزاحمت نداشتم ولی با اصرار جمعی از دوستان جهت آگاهی نسل و جوانان بعد از آن دوران سخت از نحوه آزادسازی خرمشهر، اینجانب افتخار داشتم که به عنوان شخصی از فاتحان خرمشهر که در مرکز حفظ آثار دفاع مقدس به ثبت رسیده حقایق و ناگفته هایی از جعبه سیاه جنگ بویژه آزادسازی خرمشهر را تا آنجایی که ذهنم یاری می کند، برایتان بازگو کنم.

   جوانان امروز ما باید این را بدانند که جمهوری اسلامی ایران با توجه به توان و امکانات در دوران دفاع مقدس هر سال توان یک عملیات بزرگ و چند عملیات کوچک و ایزایی را داشت.

   به عنوان نیروهای آذربایجان قبل از تشکیل تیپ و لشکر عاشورا در قالب تیپ نجف اشرف با نیروهای اصفهان به طور مشترک که آن زمان آقا مهدی باکری نیز قایم مقام تیپ نجف اشرف بود، بطور مشترک می جنگیدیم.

   با این مقدمه کوتاه به عرض برسانم در اوایل فروردین سال 1361 بود یک عملیات بزرگ بنام فتح المبین با رمز یا زهرا(س) انجام داده بودیم و افتخار حضور در آن عملیات را نیز داشتم در عملیات پیروزمندانه علاوه بر تلفات سنگین به دشمن عراقی برای اولین بار بیش از 20000 اسیر از دشمن گرفته شد که در موقع مناسب، عظمت و چگونگی این عملیات را شرح خواهم داد، ولی الان به مناسبت 3 خرداد بیشتر، عملیات بیت المقدس که منجر به آزاد سازی خرمشهر گردید را برایتان می نویسم.

   این عملیات غرورآفرین که امام خمینی عزیز در دیدار رزمندگان و فرماندهان فاتح خرمشهر فرمودند: "خرمشهر را خدا آزاد کرد و من دست و بازوی رزمندگان اسلام را می بوسم"

   عملیات بیت المقدس در جنوب کشور در استان خوزستان در غرب رود کارون با رمز یا علی ابن طالب علیه السلام در 10 اردیبهشت سال 1361شروع شد و تا 3 خرداد 1361 به مدت 24 روز طول کشید تا شهرهای خرمشهر و هویزه و جاده اهواز_خرمشهر و خارج کردن شهرهای اهواز، حمیدیه، سوسنگرد و جاده اهواز_آبادان از برد توپخانه دشمن ادامه پیدا کرد؛ تامین مرز بین الملی و منطقه آزاد شده در این عملیات از دست دشمن، 5038 کیلومتر مربع بود. 

   عراق با تداوم اشغال خرمشهر می کوشید آخرین و مهمترین اهرم فشار خود را برای واداشتن ایران به شرکت از موضع ضعف در مذاکرات صلح حفظ کند. متقابلا آزاد سازی این شهر می توانست نماد تحمیل اراده جمهوری اسلامی ایران بر متجاوز، اثبات برتری اش در جنگ باشد.

   با توجه به اهمیت این منطقه در تعیین سرنوشت جنگ عملیات بیت المقدس را سپاه و ارتش طراحی و اجرا کردند، این عملیات ترکیبی از عملیات اصلی و پشتیبانی بود.

   عملیات پشتیبانی را یک قرارگاه به نام فجر مرکب از یگان های سپاه و ارتش که از عملیات فتح المبین در منطقه مانده بود، در فکه انجام داد و ضمن عقب راندن دشمن به سمت مرز، حدود 2000 اسیر گرفت.

   این قرارگاه در آخرین مرحله از عملیات اصلی نیز بکار گرفته شد اما در منطقه عملیات اصلی در مرحله اول، جاده اصلی  اهواز خرمشهر از کیلومتر 68 تا 103 تصرف و تثبیت گردید و کلیه رخنه ها ترمیم شد.

   در مرحله دوم، ضمن آزاد سازی مسافت بیشتری از این جاده پیش روی به سمت مرز در محدوده ایستگاه حسینیه آغاز شد و با این پیشروی، مرکز ثقل قوای دشمن به دست نیروهای خودی افتاد که بر اثر آن عراق از سویی عقبه لشکر های خود در جوفیر را در معرض تهدید می دید و از سوی دیگر، در مورد حفظ دومین شهر بزرگ بصره، احساس نگرانی می کرد.

   ضمن آنکه با رسیدن نیروها به مرز، تامین عقبه نیروهای دشمن در خرمشهر نیز به خطر افتاد، از این رو عراق هراسان از تکرار عملیات فتح المبین از منطقه وسیعی شامل پادگان حمید، هویزه و جوفیر عقب نشینی کرد و دو لشکر خود را عقب کشید تا انها را از انهدام برهاند و در عین حال برای پدافند بصره از آنها استفاده کند.

   در مرحله سوم تهاجم برای آزادی خرمشهر آغاز شد، اما هوشیاری و تمرکز نیروهای دشمن در خطوط پدافندی موجب شد که ماموریت نیروهای خودی به انجام نرسد. 

   در مرحله چهارم که قرارگاه فجر نیز در کنار سه قرارگاه قدس، فتح و نصر وارد عملیات شده بود، انسداد جاده خرمشهر و تامین نهر عرایض و پل نو موجب گردید که نیروهای عراقی تسلیم شوند و درنتیجه بعد از 24 روز جنگ جانانه و گاهی تن به تن و گاهی تن به تانگ در ساعت 11 صبح 3 خرداد سال 1361 خرمشهر آزاد شد.

   در این عملیات تاریخی اغلب اهداف مورد نظر تحقق یافت و از جمله 180 کیلومتر از خطوط مرزی تامین گردید و هر چند بخشی از شلمچه و طلائیه در اشغال دشمن باقی ماند. و در این عملیات استعداد قوای دشمن حدودا 150 هزار نفر بود که 8 لشکر و 12 تیپ مستقل عراق از 50 الی 80 درصد متلاشی شد و 20 فروند هواپیمای جنگی و هلیکوپتر حدود 30 قبضه توپ سنگین و 150 تانک دشمن منهدم و حدود 30 قبضه توپ سنگین و 50 دستگاه تانک و نفربر و مقدار بی شماری سلاح جنگی و خوردو نظامی و 16000 کشته و مجروح و از همه مهمتر  19000 نفر اسیر گرفته شد.

   خوب است دوستان و جوانان عزیز این را بدانند که در طول ۸ سال دفاع مقدس جمعا حدود ۷۳ هزار نفر اسیر از ۲۰ کشور مختلف در عراق گرفته شده بود که آن دوران بنا به دستور و حمایت های مستقیم آمریکا و متحدانش به یاری کمک عراق آمده بودند و حدود ۵۵ درصد اسرای جنگ تحمیلی را در این دو عملیات یعنی فتح المبین و بیت المقدس همان آزاد سازی خرمشهر، گرفته شده بود.

   جمع اسرای این دو عملیات بیش از ۴۰ هزار نفر سیاه و سفید از نژادها و کشورهای مختلف بود.

   از معجزه های این عملیات فقط به دو مورد آن اشاره می شود؛

   صدام لعنت الله علیه گفته بود: اگر رزمندگان ایران بتوانند خرمشهر را  آزاد کنند، من کلید دومین شهر بزرگ عراق(بصره) را دو دستی تقدیم رزمندگان اسلام می کنم.

   تمام فرماندهان عراقی که بعد از آزاد سازی خرمشهر سالم مانده بودن،د اکثرا به دلیل عدم توانایی در حفظ خرمشهر توسط صدام اعدام شدند.

  دومین معجزه هم در این عملیات بعد از پایان عملیات و جنگ تن به تن در آزاد سازی خرمشهر، ۱۹۰۰۰ هزار اسیر جنگی را تفکیک و خلع سلاح، حفظ و نگهداری، پذیرایی، نقل و انتقال، تامین، ترابری و محل اسکان آنها یک داستان مفصل است که در وقت مناسب و فرصت دیگر، اگر عمری باقی ماند به آن نیز می پردازم .

   در آخر به یک سوال مهم جوانان و نسل امروز که چرا جنگ را بعد از آزاد سازی خرمشهر ادامه دادید؟ و یا چرا جنگ را همانجا خاتمه ندادید؟ پاسخ می دهم؛ دوستان به طور خلاصه به صورت علمی و فنی مهندسی و نظامی به ۹ دلیل برای ادامه جنگ پس از آزاد سازی خرمشهر اشاره می کنم که نسل های امروزی و آیندگان بدانند و در تاریخ ثبت شود.

   سالها بعد از عملیات بزرگ آزادسازی خرمشهر این پرسش در تاریخ حوزه دفاع مقدس پیش آمد که آیا امکان نداشت جنگ تحمیلی در مدت زمان کوتاهتری خاتمه یابد.

به عبارت دیگر در بعضی از زمان ها که موازنه نظامی و سیاسی به نفع ایران بود، چرا دولت ایران اقدام به پایان دادن به جنگ نکرد؟

   اگر صلح را مجموعه ای از آتش بس و عقب نشینی و تعیین متجاوز و تامین خسارت های وارده و چند عامل دیگر بدانیم، باید بگوییم که در آن زمان(پس از فتح خرمشهر) هیچ گونه پیشنهاد صلح از طرف هیج کس ارایه نشد و شورای امنیت و دیگران تنها(آتش بس) و در واقع حالت نه جنگ و نه صلح را توصیه می کردند و در آن زمان، طرحی که متضمن صلح واقعی باشد و شناسایی متجاوز و پرداخت غرامت را نیز شامل شده و تضمین برای عدم تعرض مجدد داشته باشد وجود نداشت و پیشنهادهای ارایه شده، تنها در حد آتش بس و مذاکره طرفین بود.

   این امر با توجه به پشتیبانی یک طرفه و آشکار دولت های بزرگ و نهادهای بین المللی از عراق هیچگاه نمی توانست شرایط ایران را برای یک صلح واقعی و پایدار و شرافتمندانه محقق سازد و به این ترتیب ایران، دلایل منطقی و عقلانی برای ادامه جنگ داشت.

   ذیلا دلایل ادامه جنگ، خدمتتان ارائه می شود :

۱. شرایط ایران برای صلح(شناسایی و تنبیه متجاوز و پرداخت غرامت از سوی عراق)

۲. مرزهای ایران تامین نداشت و نقاطی در شلمچه، طلائیه، فکه و قصر شیرین در اشغال عراق بود و نیز شهرهای سومار، نفت شهر و مهران عملا در اشغال دشمن بودند و امکان آزاد سازی این نقاط از راه مذکور، غیرمعقول به نظر می رسید و راهی جز ادامه جنگ وجود نداشت.

۳. درحالی که نیروهای خودی، پیروزی های زیادی کسب می کردند و توقف جنگ، چانه زنی در پشت میزهای مذاکره برای آزاد سازی نقاط مرزی آزاد شده صحیح نبود.

۴. شهرهای آزاد شده همچون خرمشهر به علت حضور دشمن در شلمچه همچنان در تهدید بود. 

۵. توانایی کمی ارتش عراق، ترمیم شده و با کمک های همه جانبه دولت های بزرگ افزایش هم یافته بود.

۶. تنها چیزی که ارتش عراق از دست داده بود، روحیه بود که با توجه به روحیه فرماندهی آن(شخص صدام) این مسئله نیز پس از مدتی قابل ترمیم بود.

۷. در حالی که نیروهای جمهوری اسلامی در نوار پیروزی قرار داشتند، آتش بس و صلح ناپایدار در هنگام قدرت و دادن فرصت مجدد به عراق زیان هایی به بار می آورد، اگر آنروز جنگ متوقف می شد و تجربه ای چون مذاکرات سوریه و اسرائیل بر سر ارتفاعات جولان فراروی ما قرار می گرفت و ما ناچار می شدیم بر سر سایر مناطق تحت اشغال، پشت میز مذاکره با عراق چانه زنی بی حاصل کنیم، امروز جامعه بویژه جوانان و نسل های آینده، مسئولان و فرماندهان وقت را  شماتت می کرد.

۸. عراق در نظر داشت با برگزاری اجلاس سران جنبش غیرمتعهد در بغداد و کسب ریاست دوره ای این جنبش، برای تحقق خواسته های نامشروع خود به ایران فشار آورد ولی ایران با حمله به داخل خاک عراق در عملیات رمضان این امتیاز مهم و حیاتی را از عراق گرفت. 

۹. به همین منظور در ۲۰ خرداد ۱۳۶۱ جلساتی در حضور امام خمینی(ره) در جماران با حضور فرماندهان، تشکیل شد و موضوع به شورا گذاشته شد. از نظر نظامیان شرکت کننده در آن جلسه، پدافند با توقف روی خط مرزی وجود نداشت زیرا در اغلب نقاط مرزی هیچگونه مانع طبیعی وجود نداشت و ایجاد استحکامات جدید نیز یک سال به طول می انجامید و طی این مدت احتمال حمله مجدد عراق جدی بود و مهمتر این که با تکیه بر اصل متعارف نظامی تعقیب دشمن، هر گونه توقف پس از فتح خرمشهر یک حرکت غیراصولی بود.

   به همین دلیل امام خمینی(ره) پس از تردید اولیه در مورد تداوم جنگ در خاک عراق با استماع دلایل نظامیان و فرماندهان عالیرتبه ارتش و سپاه  و ناامیدی از پذیرش شرایط ایران توسط دولت عراق با ادامه جنگ و ورود نیروها و رزمندگان اسلام به خاک عراق، موافقت کردند.

   این دلایل نه گانه مختصر جواب در خصوص سوال مطرح شده بود که خدمت عزیزان داده شد.

   در خاتمه جا دارد یادی کنیم از تمامی شهدا عزیز، جانبازان، آزادگان و رزمندگان گمنام و خانواده های محترم آنها و درود وصلوات بفرستیم به روح پاک شهدای راه اسلام و قرآن و جنگ تحمیلی و همچنین یادی کنم از همسنگر بسیار عزیز ارتشی، جناب سرهنگ رفیع غفاری آچاچلویی معرف به شکارچی تانک که در این دو عملیات، نقش او بی نظیر بود؛ بنده از چند قدمی شکار تانک های او را با موشک های هدایت شونده می دیدم، خدا طول عمر و سلامت بدارد که ایشان الان در شیراز دوران بازنشستگی خود را سپری می کند.

   از اینکه اطاله وقت و کلام شد، پیشاپیش معذرت خواسته و از اینکه در این فضا امکان تشریح طرح مانور حمله رزمندگان از روی نقشه های نظامی مقدور نیست، پوزش می طلبم.